Η ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ

Ταραγμένα νερά στο Αιγαίο
ΣΕ ΣΤΕΝΟ ΚΛΟΙΟ ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΝΗΣΙ
του Ανδρέα Κούτρα

Οι συνεχείς τουρκικές προκλήσεις και η προβολή νέων αξιώσεων, πάντα στο πλαίσιο της συνδιαχείρισης του Αιγαίου, δημιουργούν κλίμα ανησυχίας και προβληματισμού στα Υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας.

Στρατιωτικές και διπλωματικές πηγές δεν αποκλείουν δε ακόμη και «θερμό επεισόδιο», κάτι που ευτυχώς απεφεύχθη με ψύχραιμους χειρισμούς στα μέσα Νοεμβρίου, όταν νορβηγικό πλοίο συνοδεία τουρκικής φρεγάτας επιχείρησε πετρελαϊκές έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, νότια του Καστελόριζου, για λογαριασμό της Άγκυρας.
«Τα νερά του Αιγαίου δε φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ήρεμα το επόμενο διάστημα», ήταν το σχόλιο ανώτατης πηγής του Πενταγώνου. Τι προκαλεί αυτή την ανησυχία; Οι κινήσεις της Άγκυρας τους τελευταίους μήνες, που δείχνουν στοιχεία κλιμάκωσης. Η απόφαση της Τουρκίας να στείλει το μισθωμένο νορβηγικό σκάφος «Μαλένε Όστερβολντ» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και συγκεκριμένα εντός του FIR Αθηνών και 80 ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά του Καστελόριζου, εκφράζει κατά κάποιο τρόπο την υλοποίηση της απειλής που είχε εκτοξεύσει αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της επιχείρησης για έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου από την Κύπρο, σε συνεργασία με το Λίβανο και την Αίγυπτο. Η Άγκυρα γνώριζε δε πως η αποστολή του «Μαλένε Όστερβολντ» στο νοτιότερο άκρο του FIR Αθηνών ήταν παράνομη βάσει των διεθνών συνθηκών και κανόνων και φρόντισε να το συνοδεύει ένα τουρκικό πλοίο, η φρεγάτα «Γκεντίζ». Η απάντηση της Αθήνας στην πρόκληση ήταν άμεση, αποτελεσματική και ψύχραιμη, προκειμένου το επεισόδιο να μη λάβει διαστάσεις κρίσης. Η παρουσία της ελληνικής κανονιοφόρου «Πυρπολητής», με τις απαιτούμενες διπλωματικές και πολιτικές κινήσεις, λειτούργησαν στην κατεύθυνση αυτή. Τα δύο πλοία αποχώρησαν. Ο προβληματισμός βέβαια που έμεινε στην ελληνική πλευρά είναι αν η επακριβώς οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Καστελόριζο με αποστολή των συντεταγμένων στο νορβηγικό σκάφος ήταν ορθή απόφαση. Το μεγάλο πάντως πονοκέφαλο προκαλεί το ερώτημα αν πρόκειται για μία πρόκληση ή ανοίγει ένας νέος κύκλος αμφισβητήσεων των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων από την Τουρκία.
Πηγές του Πενταγώνου εκτιμούν πως τους επόμενους μήνες ή και χρόνια η Άγκυρα θα χρησιμοποιεί τις πετρελαϊκές έρευνες ως όχημα προβολής των αξιώσεών της στο Αιγαίο και ιδιαίτερα στην περιοχή μεταξύ Κω και Ρόδου, η οποία αποτελεί αφενός ζώνη υψηλού ενδιαφέροντος για τους Τούρκους και αφετέρου προσεγγίζει την υφαλοκρηπίδα της Κύπρου. Εκφράζεται επίσης η ανησυχία, μήπως οι «σκληροπυρηνικοί» της γείτονος σηκώσουν «μπαϊράκι» με αφορμή και τη λεγόμενη «μάχη της τσιπούρας» που αρχίζει και εντείνεται με πεδίο δράσης όχι την περιοχή του Καστελόριζου, αλλά αυτή μεταξύ των νησιών Αγαθονήσι και Φαρμακονήσι. Δύο νησιά που συγκεντρώνουν τις περισσότερες υπερπτήσεις από τα μαχητικά της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας, τα οποία παραβιάζουν τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας και τον εθνικό εναέριο χώρο.
Το επεισόδιο στο Καστελόριζο αποδεικνύει και μία τεχνητή κλιμάκωση της έντασης που επιχειρούν οι Τούρκοι στο Αιγαίο από το καλοκαίρι. Στη διάρκεια του τρίμηνου θερινού μορατόριουμ οι είσοδοι μαχητικών ξεπέρασαν τον αριθμό προηγούμενων χρόνων, ενώ τα «γεράκια» της Άγκυρας εγκαινίασαν και τις απογευματινές πτήσεις στο Αιγαίο. Μία επίσης σχετικά νέα πρόκληση, που εντάσσεται στην προσπάθεια αλλαγής του status quo με διαχείριση και έλεγχο του Αιγαίου ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, αποτελεί η αμφισβήτηση από την Τουρκία του δικαιώματος της Ελλάδας να εκδίδει τους διεθνείς ναυτιλιακούς χάρτες του Αιγαίου. Η τουρκική αυτή ενέργεια το μήνα Οκτώβριο βρήκε πρόσφορο έδαφος στις αρμόδιες επιτροπές του Διεθνούς Υδατογραφικού Οργανισμού.
Συγκεκριμένα, η Τουρκία έθεσε αρχικά θέμα έκδοσης των διεθνών ναυτιλιακών χαρτών της κλίμακας 1 προς 150.000, αναπτύσσοντας το σκεπτικό της ότι στο Αιγαίο υπάρχουν αμφισβητούμενα νησιά και περιοχές που συνιστούν «γκρίζες ζώνες». Καλούσε μάλιστα το Διεθνή Υδατογραφικό Οργανισμό να επανακαθορίσει τη θέση του που αφορούσε στην εκχώρηση του δικαιώματος προς την Ελλάδα. Η απάντηση της Αθήνας ήταν άμεση, επισημαίνοντας με αναφορά στους διεθνείς κανόνες και συμβάσεις το κατοχυρωμένο δικαίωμα της ελληνικής Υδρογραφικής Υπηρεσίας να συντάσσει και να εκδίδει τους χάρτες της συγκεκριμένης κλίμακας αναφορικά με το Αιγαίο, καταρρίπτοντας έτσι τους αυθαίρετους ισχυρισμούς της Τουρκίας. Μετά τη διατύπωση του ελληνικού αυτού επιχειρήματος, η Άγκυρα άλλαξε ρότα και καλλιεργώντας με διπλωματικές ενέργειες κλίμα ωφέλιμο για την ίδια εντός του Διεθνούς Υδατογραφικού Οργανισμού (εδρεύει στο Μονακό), έστρεψε το ενδιαφέρον της στη σύνταξη-έκδοση των χαρτών κλίμακας 1 προς 250.000, προβάλλοντας πιο «δυναμικά» την αξίωσή της. Όπως προκύπτει, οι κινήσεις της απέδωσαν.
Ο Γάλλος επικεφαλής του Οργανισμού απηύθυνε πρόσκληση το Σεπτέμβριο στις αρμόδιες επιτροπές των δύο χωρών να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για επίλυση του θέματος. Όρισε και ημερομηνία, εντός του πρώτου 15ημέρου του Οκτωβρίου.
Η έντονη προσπάθεια της Τουρκίας να ακυρωθεί η απόφαση έκδοσης των χαρτών από την Ελλάδα με προφανείς ιδιοτελείς στόχους, κινητοποίησε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και σύμφωνα με πληροφορίες εκφράστηκε αντίδραση, με αποτέλεσμα να αναβληθεί η προγραμματισμένη συνάντηση με θέμα συζήτησης την έκδοση χαρτών κλίμακας 1 προς 250.000. Διπλωματικές, αλλά και στρατιωτικές πηγές, θεωρούν ωστόσο πως η ελληνική αντίδραση θα έπρεπε να είναι πιο έντονη και με βάση το αναμφισβήτητο και αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα στους χάρτες μικρότερης κλίμακας να «αναχαιτισθεί» αποτελεσματικά η προσπάθεια της Άγκυρας. Οι ίδιες πηγές θεωρούν βέβαιο πως θα επανέλθει σύντομα η Τουρκία στα σχέδια υλοποίησης της ΝΟΤΑΜ 714 για συνδιαχείριση του Αρχιπελάγους.