Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΟΜΠΑΜΑ

«Μηνύματα» made in USA
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΦΘΟΡΑΣ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ
Άγκυρα: ανταπόκριση του Άρη Αμπατζή

Η εκλογή του Ομπάμα στις Ηνωμένες Πολιτείες που κατά μία άποψη είχε τη μορφή «διορισμού» ή επιβεβλημένης εκλογής λόγω σκοπιμοτήτων της αμερικανικής πολιτικής, δε θα μπορούσε παρά να προκαλέσει συζητήσεις για την προοπτική που προδιαγράφεται στην ευρύτερη περιοχή της Τουρκίας.

Η Τουρκία μπορεί να μην είναι η μεγάλη δύναμη που σχεδιάζει πολιτική ασφάλειας και διπλωματία με προοπτική δεκαετιών, μπορεί η Τουρκία να μην είναι η μεγάλη δύναμη που ασκεί πολιτική και επιρροή στην ευρύτερή της περιοχή με τρόπο που να καθορίζει την πορεία των πραγμάτων. Είναι όμως κράτος που, λόγω των προβλημάτων και της προβληματικότητας που γεννά η ευρύτερή της περιοχή, έχει αρχίσει να προσεγγίζει τις καταστάσεις με οπτική μακροπρόθεσμη, ενώ ταυτόχρονα δε μπορεί παρά η ανάλυσή της να είναι πολυδιάστατη, δηλαδή να λαμβάνει υπόψη αρκετές παραμέτρους.
Και δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, διότι τα τελευταία είκοσι χρόνια έδειξαν ότι αυτά που συμβαίνουν στην περιοχή της, χωρίς απαραίτητα να βρίσκεται η ίδια εντός των εξελίξεων, για παράδειγμα όταν διαγράφονται εξελίξεις με το σκάκι που παίζουν οι ισχυροί της Δύσης στην περιοχή, ανακύπτουν σοβαρά έως ζωτικά ζητήματα και προβλήματα για την ίδια.
Τέτοιες καταστάσεις ήταν το τοπίο που διαμορφώθηκε με την κατάρρευση του διπολικού συστήματος και η προοπτική που άνοιξε για τη Μέση Ανατολή μετά την ενδεκάτη Σεπτεμβρίου 2001, είτε ως επίθεση των Αμερικανών εναντίον του Αφγανιστάν, είτε ως εισβολή στο Ιράκ, με όλα όσα ακολούθησαν, από την εξάλειψη του Σαντάμ, μέχρι την προοπτική ίδρυσης ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στο Βόρειο Ιράκ.
Η συγκυρία όμως τώρα έχει ένα πρόσθετο ενδιαφέρον που σχετίζεται με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Αποκτά ιδιαίτερη σημασία η υπόθεση αυτή, αφού οι θεωρήσεις περί της οικονομικής κρίσης απλώνονται σε μια γκάμα η οποία περιλαμβάνει και υποθέσεις στρατηγικής που προϋπολογίζουν τις αυξομειώσεις της ισχύος και της επιρροής κρατών όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ρωσία, η Κίνα κ.λπ.
Παρακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις από την Τουρκία, είναι σε θέση κανείς να τα δει όλα αυτά. Πόσο μάλλον το ίδιο το τουρκικό κράτος. Χρησιμοποιώντας ιστορικά στοιχεία και τοποθετώντας τα, έστω λίγο αυθαίρετα, στο σήμερα, μπορεί να πει κάποιος ότι ναι, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Νέα Ρώμη ή αν θέλετε, όλοι οι δρόμοι είναι ορατοί από τη Νέα Ρώμη.
Το όλο πλαίσιο είναι πολύ πιο βαρυσήμαντο και δε μπορεί να προσεγγιστεί με κουβέντες της μορφής, τι θα γίνει με την Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Διότι στην Τουρκία γνωρίζουν πολύ καλά ότι διακυβεύεται το μέλλον του κράτους και στο κάτω κάτω της γραφής πριν από την Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας θα έπρεπε να ρίξει κανείς ένα βλέφαρο στο ποια θα είναι η πορεία της ίδια της Ευρώπης.
Οι επιλογές και ο ρόλος, σε τελική ανάλυση, της νέας αμερικανικής ηγεσίας, είναι ένα σημαντικό ερώτημα, αλλά στην Τουρκία υπάρχουν ήδη κάποιες απαντήσεις, οι οποίες και διατυπώνονται. Όταν, προτού ακόμη εκλεγεί ο Ομπάμα, σχεδόν οι πάντες αντιλαμβάνονταν τα μηνύματα και τις υποσχέσεις του τελευταίου περί αποχώρησης από το Ιράκ ως μηνύματα ειρήνης, οι συζητήσεις στην Τουρκία στρέφονταν γύρω από απόψεις και αφορισμούς της μορφής «θα φύγουν από το Ιράκ για να κάνουν πιο έντονη τη στρατιωτική επέμβαση στο Αφγανιστάν». Δεν άργησε να το επιβεβαιώσει και ο ίδιος ο Ομπάμα, ως υποψήφιος τότε, λέγοντας ότι υπάρχει στο Αφγανιστάν μια δουλειά που δεν έχουμε περατώσει. Οι ίδιες συζητήσεις πρόβαλλαν επίσης και το ενδεχόμενο αμερικανικής επέμβασης στο Πακιστάν.
Με άλλα λόγια, από την πρώτη στιγμή ήταν δεδομένη στην Τουρκία η αμφισβήτηση του ειρηνοποιού Ομπάμα.
Εάν χαρακτηρίζαμε την εκλογή Ομπάμα νέα εποχή, με την έννοια ότι θα είναι μία νέα, ύστατη κατά μία άποψη, προσπάθεια της Ουάσινγκτον να ενισχύσει την πολιτική της επιρροή η οποία δέχθηκε βαρύ πλήγμα κατά την εποχή του Μπους, τότε στη νέα αυτή περίοδο η Τουρκία μπαίνει με μία νέα προίκα. Είναι το πλαίσιο πρωτοβουλιών, διαβουλεύσεων και μεσολαβήσεων που άρχισε να δημιουργεί η Άγκυρα στην ευρύτερή της περιοχή εδώ και περίπου ένα χρόνο. Η προετοιμασία είναι προγενέστερη και μάλιστα κατά πολύ, αλλά οι καρποί είναι σχετικά πρόσφατοι.
Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από τις διαμεσολαβητικές προσπάθειες, η Άγκυρα επιχειρεί «να έχει από κοντά» τους διάφορους πρωταγωνιστές της περιοχής, όπως είναι η Ρωσία, το Ιράν, η Συρία, οι χώρες του Κόλπου κ.λπ.
Αυτό μπορεί να μη σημαίνει ότι η Άγκυρα δείχνει ότι ενδέχεται να επιλέξει, ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ, γραμμή και πολιτική. Σημαίνει όμως ότι οι Τούρκοι έχουν αντιληφθεί πως πρέπει να είναι έτοιμοι για οποιαδήποτε κατεύθυνση πάρει η πορεία των διεθνών ισορροπιών. Δηλαδή, σαφώς και δεν έχει στη φάση αυτή πρακτική σημασία η πρόταση που διατύπωσε ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πριν από λίγο καιρό στις ΗΠΑ, ότι «όποιοι ζητούν να μην έχει πυρηνικά όπλα το Ιράν, θα έπρεπε να μην έχουν και οι ίδιοι».
Τα πράγματα θα μπορούσε να είναι διαφορετικά αν δίπλα στην πρόταση αυτή βάζαμε μία πρόταση από άρθρο του Μόρτον Αμπράμοβιτς -σημαντικού πρώην στελέχους του αμερικανικού διπλωματικού σώματος, με προφίλ, αν όχι εμβέλεια, α λα Κίσινγκερ- που δημοσιεύτηκε πριν από περίπου ένα μήνα στο περιοδικό Newsweek: «Η προηγούμενη από τον Ερντογάν κυβέρνηση στην Τουρκία έπεσε με μία οικονομική κρίση και ο Ερντογάν θα πέσει με τον ίδιο τρόπο». Αν αυτό έχει πράγματι βάση, τότε θα πρέπει να περιμένουμε διαδικασίες φθοράς του Ερντογάν, για παράδειγμα με φυγόκεντρες τάσεις στο τουρκικό κυβερνόν κόμμα.