Της Δέσποινας Συριοπούλου
Την περασμένη Δευτέρα, ο αμερικανός πρόεδρος είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον τούρκο πρόεδρο, Αμπντουλάχ Γκιουλ και τον πρωθυπουργό, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν από τον Λευκό Οίκο, ο Μπαράκ Ομπάμα είχε "μια θερμή αλλά και παραγωγική συζήτηση" και με τους δυο τούρκους ηγέτες, για θέματα κοινού στρατηγικού ενδιαφέροντος.
Ο αμερικανός πρόεδρος, σύμφωνα πάντα με τα όσα δημοσιοποιήθηκαν, έδωσε έμφαση στην επιθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών να ενισχυθούν οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, καθώς και από κοινού να εργαστούν αποτελεσματικά στο ΝΑΤΟ.
Μεταξύ των θεμάτων που απασχόλησαν την τηλεφωνική επικοινωνία του αμερικανού προέδρου με τους κ.κ. Γκιουλ και Ερντογάν αφορούσαν στην στήριξη των Ηνωμένων Πολιτείων στην αυξανόμενη τουρκοϊρακινή συνεργασία, στην σημασία της συνεργασίας στις προσπάθειες για την ειρήνευση στην Μέση Ανατολή, καθώς και στην αμερικανική πολιτική στο Αφγανιστάν και Πακιστάν.
Σε συνέχεια της επικοινωνίας του Μπαράκ Ομπάμα με τους τούρκους ηγέτες, ο αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα Τζέιμς Τζέφρι διατύπωσε την Τετάρτη την άποψη ότι οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις πρέπει οπωσδήποτε να συνεχιστούν κατά την διάρκεια της θητείας Ομπάμα, δηλώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι υπερήφανες που είναι εταίροι της Τουρκίας. Ο Τζέφρι με αφορμή εκδήλωση προς τιμήν του από την ένωση τουρκο-αμερικανών επιχειρηματιών στην Άγκυρα, υπογράμμισε την σημασία της συνεργασίας, ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης με τον δείκτη της ανεργίας να ανεβαίνει στην Τουρκία και την παραγωγή να πέφτει. Η συνεργασία, όπως σημείωσε ο αμερικανός πρέσβης, είναι υποχρεωτική προκειμένου να δοθεί τέλος στην κρίση στην οικονομία, δεδομένου ότι η Τουρκία αποτελεί έναν ιδiαίτερα ελκυστικό τόπο για ξένες επενδύσεις. Την ίδια στιγμή ο αμερικανός αξιωματούχος τόνισε την σημασία της συνεργασίας στο κομμάτι της ενέργειας, εκτιμώντας ότι η μεταφορά των ενεργειακών (κοιτασμάτων) μέσω της Τουρκίας θα ωφελήσει όχι μόνο την Τουρκία αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Για την υποψηφιότητα της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Τζέφρι επαναβεβαίωσε την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στην διαδικασία των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα είναι ευεργετικές για την ίδια την χώρα.
Οι θερμές αυτές εκδηλώσεις στήριξης εκ μέρους των αμερικανών, προφανώς όχι τυχαία ήρθαν λίγες μέρες μετά την επίσκεψη Γκιουλ στην Μόσχα, σε μια προσπάθεια αναθέρμανσης των ψυχρών σχέσεων και συνεργασίας με το Κρεμλίνο. Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που αντιμετωπίζουν την Τουρκία, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, ως χώρα κλειδί που έχει την δυνατότητα να ανακόψει την επανεμφάνιση της Ρωσίας, αλλά και ως πιθανή δίοδο για τους αγωγούς πετρελαίου της Κεντρικής Ασίας και της κασπίας.
Δίχως άλλο, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπολογίζουν στην σχέση με την Τουρκία, ως στρατηγικό εταίρο μεγάλης σημασίας. Μπορεί βέβαια το ερώτημα που πλέον τίθεται από πολλούς αναλυτές και αφορά στον προσανατολισμό της γείτονος χώρας, σημειώνοντας αφενός το βλέμμα της Άγκυρας προς Ανατολάς και την επανασύνδεση της με τον μουσουλμανικό κόσμο ως ηγέτιδα χώρα, αφετέρου δε την προς δυσμάς πορεία της, τόσο ως υποψήφιο μέλος της Ευωπαϊκής Ένωσης, όσο και μέλος της ευρωατλαντικής συμμαχίας, να θεωρείται κρίσιμο, δεν φαίνεται ωστόσο να επηρεάζει πολύ την τουρκική ηγεσία. Η Άγκυρα θέλει -και φαίνεται ότι το κάνει πολύ καλά, παρά τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει-να εκμεταλλευτεί την θέση της στην περιοχή, παίζοντας το χαρτί κάθε φορά που θα της εξασφαλίσει τα συμφέροντά της. Παρά τα με μια αρνητική απόχρωση δημοσιεύματα του αμερικανικού τύπου για τον τούρκο πρωθυπουργό Ερντογάν για το πού οδηγεί την χώρα, μετά την αντίδρασή του ενατίον του ισραηλινού Σιμόν Πέρες, η ουσία παραμένει ότι η Ουάσιγκτον φαίνεται να επενδύει αρκετά στην σχέση με την Άγκυρα, προσπαθώντας την ίδια στιγμή να επιβάλει διακριτικά προς το παρόν τους όρους και τις προϋποθέσεις, που θα κάνουν τις διμερείς σχέσεις ανέφελες...
Το German Marshall Fund και μια ενδεχόμενη επίσκεψη Ομπάμα στην Τουρκία
Το German Marshall Fund, ένα από τα πιο ισχυρά Think tanks των Ηνωμένων Πολιτειών για την ενίσχυση των διατλαντικών σχέσεων, το τελευταίο διάστημα δημοσιεύει αλλά και φιλοξενεί αναλύσεις που αφορούν στην Τουρκία, παρουσιάζοντας την Τουρκία -η οποία παρά το γεγονός ότι έχει να επιλύσει το ζήτημα του προσανατολισμού του-ως σημαντικό παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή προς ανατολή και δύση.
Για την Αμπερίν Ζαμάν ανταποκρίτρια του περιοδικού Economist στην Τουρκία, ο τούρκος πρωθυπουργός περπατά πάνω σε μια λεπτή γραμμή, προσπαθώντας από την μια να ικανοποιήσει τους δυτικούς συμμάχουν και στο εσωτερικό τους υπέρμαχους του κοσμικού κράτους, και από την άλλη να κεφαλαιοποιήσει την στρατηγικής σημασίας παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή, αποκτώντας τον επιδιωκόμενο ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Όπως σημειώνεται στην ανάλυση, η Τουρκία αποτελεί την βασική λογική δίοδο των αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, αλλά παράλληλα λειτουργεί και ως ενερεγειακός σύνδεσμος μεταξύ ανατολής και δύσης που μειώνει την εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Ρωσία σε φυσικό αέριο, καθώς επίσης ως η μοναδική μουσουλμανική χώρα που μπορεί να σταθεί απένατντι στι Ιράν. Το σημαντικό ωστόσο της παρούσας ανάλυσης είναι η επισήμανση που γίνεται από την αναλύτρια ότι προϋπόθεση για την επίτευξη των σχεδίων και των στόχων της Τουρκίας και προς τα ανατολικά και προς την Δύση αποτελούν τα βήματα που πρέπει να κάνει η Τουρκία στην διευθέτηση του ζητήματος των Κούρδων, των Αρμενίων, καθώς και του Κυπριακού.
Ο Ίαν Λέσερ, ειδικός στο German Marshall Fund για θέματα διεθνούς ασφαλείας, μεσογειακών υποθέσεων και Τουρκίας, σε αναλυσή του, αφιερώνει αρκετό χώρο, προλειαίνοντας ουσιαστικά το έδαφος για μια επίσκεψη του αμερικανού προέδρου στην Τουρκία, εκτιμώντας παράλληλα ότι ένα τέτοιο γεγονός πιθανόν να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον -και κατ'επέκταση τον ενθουσιασμό- του τουρκικού λαού για τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις. Το ενδεχόμενο της επίσκεψης Ομπάμα στην Τουρκία, στο άμεσο μέλλον, όπως επισημαίνεται, δεν θα αποτιμηθεί μόνο εκ της σημασίας που θα έχει αποκλειστικά και μόνο για τους τούρκους. Αλλά και από το -σημειολογικό-μήνυμα που θα σταλεί για την θέση που έχει η Τουρκία στην στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών, σε συνδυασμό με το κρίσημο ερώτημα περί προτανατολισμού της Τουρκίας. Με άλλα λόγια, ο αμερικανός αναλυτής θεωρεί ότι ένα ταξίδι του αμερικανού προέδρου στην Τουρκία, μέρος μιας ενδεχόμενης περιοδείας του στην Μέση Ανατολή, που πιθανά να περιλαμβάνει και την αναμενόμενη ομιλία του σε (μουσουλμανική) πρωτεύουσα προς τον μουσουλμανικό κόσμο, θα στείλει ένα τελείως λανθασμένο μήνυμα για τον ρόλο της Τουρκίας στην αμερικανική στρατηγική, η οποία δεν θα απέχει πολύ από το ρόλο που είχε κατά την διάρκεια της θητείας Μπους. Από την άλλη πλευρά, ο Ίαν Λέσερ πιστεύει ότι μια επίσκεψη Ομπάμα στην Τουρκία, μέρος μιας αναβαθμισμένης περιοδείας του αμερικανού προέδρου στην Ευρώπη, θα υπογραμμίσει την σημασία της Άγκυρας όχι απλά ως ένας εταίρος στα θέματα της Μέσης Ανατολής, αλλά ως εταίρος κλειδί στις διατλαντικές σχέσεις, την αμερική στήριξη στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, δίνοντας έναν τελείως διαφορετικό «τόνο», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Λέσερ το μέλλον της αμερικανικής στρατηγικής και της πολιτικής προς την Τουρκία.
Αναμφισβήτητα η ενίσχυση της Τουρκίας εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτείων, με την σημειολογία των κινήσεων να δημιουργούν ένα ισχυρό πλεονέκτημα για την πορεία περαιτέρω βελτίωσης των αμερικαν-τουρκικών σχέσων -έστω και αν βασίζεται στην λογική των αμοιβαίων συμφερόντων- δεν μπορεί παρά να δημιουργεί ανησυχία στην ελληνική πλευρά. Όσο η παρουσία-θεωρητική ή πρακτική-της Άγκυρας στην ευρύτερη περιοχή ενισχύεται, τόσο πιθανόν και να αυξάνονται οι τουρκικες επιδιώξεις (αλλά και προκλητικές συμπεριφορές) στα θέματα που αφορούν την Ελλάδα. Γιατί ας μη γελιόμαστε, ο Μπαράκ Ομπάμα δεν τηλεφώνησε στον έλληνα πρωθυπουργό, ούτε καν απάντησε στις προσκλήσεις του τελευταίου για συνάντηση. Τηλεφώνησε στον τούρκο πρωθυπουργό Ερντογάν...
Read more...
