Toυρκία: Στρατιωτική θητεία εκτός πολιτικού ελέγχου

Του Ευστράτιου Χαραλάμπους

Στις 29 Απριλίου συναντήθκε ο Α/ΓΕΕΘΑ Μπασμπούγ με τον πρωθυπουργό Ερντογάν σε μια προσπάθεια να βρεθεί λύση στο πρόβλημα της εξαγοράς της υποχρεωτικής θητείας, θέμα που απασχολεί πάνω από 100.000 νέους Τούρκους. Δυστυχώς για τους τελευταίους και ευτυχώς για το σεβασμό των θεσμών δεν επετεύχθη συμφωνία, με το αιτιολογικό, κατά δήλωση του πρωθυπουργού, ότι η καθιέρωση εξαγοράς της θητείας θα επιδράσει ψυχολογικά στις φτωχές οικογένειες, ενόσω συνεχίζεται ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας (ΡΚΚ).
Συμφωνήθηκαν δε τα εξής:

Α. Να ολοκληρωθεί και αξιολογηθεί εντός του Ιουνίου, η επαγγελματοποίηση των 5 Ταξιαρχιών Ειδικών Δυνάμεων του Στρατού Ξηράς και 1 Ταξιαρχίας της Στρατοχωροφυλακής.
Β. Να μελετηθεί και να καθιερωθεί στο μέλλον ενιαία θητεία 12 μηνών για όλους. Επισημαίνεται ότι σήμερα οι απόφοιτοι Λυκείου υπηρετούν 15 μήνες και οι πτυχιούχοι ΑΕΙ 12 μήνες, ως έφεδροι αξιωματικοί και 6 μήνες ως στρατιώτες. Ισχύει δε η εξαγορά της θητείας για όσους παραμένουν συνεχώς εκτός χώρας πάνω από 3 χρόνια και πληρώνουν 5.112€ οι μέχρι 38 ετών και 7.668€ οι πάνω από 38 ετών, υποχρεούνται δε μόνο να περάσουν βασική εκπαίδευση 21 ημερών.
Γ. Να μελετηθεί η δυνατότητα εκτέλεσης πολιτικής θητείας από τους αστυνομικούς και τους καθηγητές.
Στο παρελθόν έχει εφαρμοστεί η εξαγορά της θητείας 3 φορές για οικονομικούς λόγους και στους σεισμούς του 1999, αλλά λίγοι είχαν την οικονομική δυνατότητα να εξαγοράσουν τη θητεία τους.
Ιστορικά, η εξαγορά θητείας τέθηκε σαν θέμα στη νεώτερη τουρκική ιστορία στην πρώτη Εθνοσυνέλευση στις 4 Ιουλίου 192ο, δε λήφθηκε όμως απόφαση με το ίδιο σκεπτικό ότι θα έφερνε διάκριση στο τουρκικό λαό. Μετά από χρονικό διάστημα και εν μέσω πολέμου με τη Χώρα μας τίθεται στη Βουλή το θέμα της εξαγοράς της θητείας για τους μη μουσουλμάνους με αντίτιμο 150ΤΛ αλλά και πάλι δεν ψηφίστηκε με το σκεπτικό "ότι οι χωριάτες (Τούρκοι) δε θα θέλουν να πολεμήσουν για τους πλούσιους (Χριστιανούς και Εβραίους)". Ο Κεμάλ απέφυγε να λάβει θέση στη πρώτη Βουλή, λόγω των δυσκολιών που αντιμετώπιζε, του αποδίδεται όμως η παρακάτω φράση της οποίας τηρούν πιστά οι διάδοχοι του σύγχρονοι Α/ΓΕΕΘΑ "Ordu halkın Ordu, Bedelli aşkerlik ayrımına yol açar" ("Ο Στρατός είναι του λαού, η εξαγορά της θητείας ανοίγει το δρόμο στη διάκριση"). Ανεξάρτητα από την ιστορία το θέμα της εξαγοράς της θητείας αποτέλεσε μεταξύ Στρατού και κυβέρνησης ένα επιπλέον πεδίο αντιπαράθεσης, χωρίς όμως να οδηγήσει σε σύγκρουση καθόσον ο πανέξυπνος Τούρκος πρωθυπουργός την απέφυγε, μεταθέτοντας το πρόβλημα στο μέλλον, διότι την περίοδο αυτή τον ενδιέφερε να περάσει από την τουρκική Βουλή η τροποποίηση του Συντάγματος όπου και εκεί αναγκάστηκε να υποχωρήσει στα θέματα της στρατιωτικής δικαιοσύνης και της απαγόρευσης λειτουργίας των κομμάτων. Όλα θα κριθούν στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου όπου αναμένεται να λάβει την έγκριση του λαού η προταθείσα τροποποίηση του Συντάγματος.
Οι έχοντες αντίθετες απόψεις επί του θέματος, μέσω των ΜΜΕ αναφέρουν ότι καίτοι αυτή τη στιγμή η Τουρκία διαθέτει το δεύτερο, αριθμητικά, στρατό μετά τις ΗΠΑ εντός του ΝΑΤΟ δεν κατόρθωσε να επιφέρει καίριο στρατιωτικό πλήγμα κατά των Κούρδων ανταρτών εδώ και 25 χρόνια αντίθετα έχει υποστεί απώλειες μεγάλες και βασικά προερχόμενες από τις χαμηλού οικονομικού επίπεδου οικογένειες, δηλαδή οι πλούσιοι ούτως ή άλλως αποφεύγουν τη θητεία σε δύσκολες μονάδες. Δεν υπάρχει λόγος διατήρησης τόσου μεγάλου αριθμού Ενόπλων Δυνάμεων, με δεδομένο την σταδιακή επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες. Η δε καταπολέμηση της τρομοκρατίας απαιτεί Ειδικές Δυνάμεις και κυρίως ενέργειες στους τομείς της οικονομίας και ανάπτυξης της περιοχής, ώστε να σταματήσει η φτώχεια και η ερήμωση της ΝΑ Τουρκίας, πλην μεγάλων πόλεων, να τροφοδοτεί με αντάρτες το κουρδικό κίνημα.
Η αλήθεια για το θέμα κατά τη γνώμη μου βρίσκεται στη μέση, το πρόβλημα της ηγεσίας των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων πρωτίστως δεν είναι το ηθικό του λαού αλλά οι δεσμοί και ο σεβασμός που έχει για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Οι δεσμοί τούτοι είναι συνυφασμένοι με την ψυχολογία των Οθωμανών και σήμερα Τούρκων από της εμφανίσεως τους στη Μικρά Ασία ως λαός νομαδικός στηριζόμενος στη στρατιωτική οργάνωση, τα αισθήματα αυτά έγιναν περισσότερο έντονα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και τη δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους με έντονη στρατιωτική παρουσία σε όλους τους τομείς.
Οι σημερινοί στρατηγοί φοβούνται ότι με τη επιχειρούμενη αλλαγή σταδιακά σε τμήμα του λαού, που δεν θα υπόκειται σε στρατιωτική εκπαίδευση (η οποία εκτός από την καθαρή στρατιωτική εκπαίδευση περιλαμβάνει και εμβάθυνση στις αρχές και αξίες του Κεμαλισμού και τον εμποτισμό της νεολαίας με το αίσθημα της αναγκαιότητας του Στρατού, πλέον της διαφύλαξης της εθνικής ακεραιότητας, για τη διαφύλαξη και πιστή τήρηση του αρχών και αξιών του Κεμαλισμού) θα επικρατήσει σταδιακά, αντιστρατιωτική νοοτροπία, σε συνδυασμό με την επικράτηση ισλαμικών τρόπων και συμπεριφορών που προωθεί η κυβέρνηση του Ερντογάν.
Τα προαναφερόμενα δύο στοιχεία θα θέσουν σε κίνδυνο την πρωτοκαθεδρία των Στρατιωτικών, σχεδόν σε όλους τους τομείς καθώς και των καθαρά ατομικών των συμφερόντων, τα οποία θα τεθούν σε πιθανούς περιορισμούς, από μία ισχυρή πολιτικά κυβέρνηση.
Συμπερασματικά πρόκειται για καθαρό πρόβλημα Δημοκρατίας και υπαγωγής του Στρατού στην εκάστοτε εκλεγμένη δημοκρατικά κυβερνητική πλειοψηφία. Προς τούτο δεν θα πρέπει να μας καταλαμβάνει υπέρμετρη αισιοδοξία, σε οποία πρόοδο στις σχέσεις μας με την Τουρκία, διότι σε όλα τα θέματα δεν είναι συνομιλητής (Muhatap) η εκάστοτε κυβέρνηση αλλά τον τελευταίο λόγο σε μια σειρά θεμάτων ασφαλείας και εξωτερικής πολιτικής έχει η στρατιωτική ηγεσία.