ΠΕΡΙΕΡΓΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ Γ. ΚΤΙΣΤΑΚΗ - ΛΕΚΤΟΡΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Δ.Π.Θ. Δεν υπάρχει «νομικό έρεισμα» για τη μη εκλογή του μουφτή…

Το δικαίωμα εκλογής του μουφτή από τα μέλη της μειονότητας, αρκεί βέβαια ο θρησκευτικός ηγέτης να απολέσει τις δικαστικές τους εξουσίες, τη γνωστή σαρία, αφού το δικαίωμα στην δικαιοταξία δεν καλύπτεται νομικά από κανένα κείμενο, υποστήριξε σε μία πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία με νομικά επιχειρήματα και παραπομπές ο Γ. Κτιστάκις, λέκτορας, τμήμα Νομικής, Δ.Π.Θ.. Η ομιλία του για το δικαίωμα στην αυτονομία των θρησκευτικών κοινοτήτων στη μετά-Λωζάνη εποχή, έγινε στα πλαίσια πρόσφατης ημερίδας με θέμα τα δικαιώματα των μειονοτήτων υπό το πρίσμα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο κ. Κτιστάκης παρουσίασε την άποψή του αυτή στηριγμένος σε κείμενα και συμβάσεις για τις μειονότητες, γι’ αυτό και μπορούσε κανείς να διακρίνει την τεκμηρίωση σε όλα όσα έλεγε. Η ομιλία του αφορά άμεσα την πραγματικότητα της Θράκης και τους μουσουλμάνους κατοίκους της, που αναγκάζονται να κινηθούν ανάμεσα σε μουφτήδες και ψευτομουφτήδες. Από τη μία οι πρώτοι να προσπαθούν να διατηρήσουν ένα χαμηλό προφίλ τηρώντας τα καθήκοντά τους και από την άλλη οι δεύτεροι να άγονται και να φέρονται ως πολιτικοί διχάζοντας τον κόσμο με τα μηνύματά τους. Και βέβαια το σκηνικό συμπληρώνουν οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργό με τις οποίες συνδέει τα ζητήματα του Πατριαρχείου με την εκλογή μουφτή στην περιοχή μας.


Το δικαίωμα της αυτονομίας, όπως παρουσιάστηκε από τον λέκτορα της Νομικής Σχολής, περιλαμβάνει το δικαίωμα κάθε θρησκευτικής κοινότητας να αποφασίζει για την οργανωτικής της δομή. Αυτή η απόφαση συμπεριλαμβάνει τη σύσταση παραρτημάτων ή ενοριών, για όσους είναι χριστιανοί, σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο ή ακόμη και την ένωση εθνικών εκκλησιών ή εθνικών θρησκευτικών κοινοτήτων σε μια οικουμενική οργάνωση. Ιδιαίτερα στο σημείο αυτό μπορεί κάποιος να συμβουλευτεί τα σημεία 32.2 και 32.3 και 32.6 του κειμένου της διάσκεψης της Κοπεγχάγης για τις μειονότητες το 1990 ή το άρθρο 8 της σύμβασης πλαισίου για τις εθνικές μειονότητες. Περιλαμβάνει βέβαια το δικαίωμα στην αυτονομία και το δικαίωμα της θρησκευτικής κοινότητας να αποφασίσει η ίδια για την ηγεσία της και τους αξιωματούχους της. Τέλος περιλαμβάνει το δικαίωμα εκπαίδευσης αξιωματούχων, της θρησκευτικής κοινότητας, το δικαίωμα χρήσης όποιου ονόματος ή τίτλου αυτή επιθυμεί εντός ή εκτός της χώρας στην οποία διαβιεί.

Οι στρεβλώσεις στο δικαίωμα της αυτονομίας από το 1923 και μετά
Το δικαίωμα στην αυτονομία θρησκευτικών κοινοτήτων δεν είναι άγνωστο στην συνθήκη της Λωζάνης. Το άρθρο 40, όπως το ανέγνωσε ο κ. Κτιστάκης μέσα, από μια έκδοση του Δ.Π.Θ., αναφέρει ότι οι μουσουλμανικές ή μη μουσουλμανικές μειονότητες, ανάλογα που αναφέρεται, θα έχουν δικαίωμα να συνιστούν, να διευθύνουν και να εποπτεύουν παγκοσμίως φιλανθρωπικά, θρησκευτικά και κοινωφελή ιδρύματα, σχολεία, εκπαιδευτήρια και ούτω καθεξής. Επομένως προκύπτει ότι το δικαίωμα στην αυτονομία είναι γνωστό ήδη από την Λωζάνη. Εν τούτοις, όπως τόνισε ο κ. Κτιστάκης, «το δικαίωμα στην αυτονομία υπέστη πολύ σοβαρές στρεβλώσεις από το 1923 και μετά. Μπορώ να αναφερθώ στον τουρκικό νόμο του ’35 για τα βακούφια, με τον οποίον απαγορεύτηκε το δικαίωμα αυτοδιοικήσεως των θρησκευτικών κοινοτήτων στην Τουρκία. Ο νόμος αυτός τροποποιήθηκε πρόσφατα, το 2008 και σήμερα ισχύει ο νόμος του 2008. Εκκρεμεί όμως στο συνταγματικό δικαστήριο της Τουρκίας η προσβολή του από το κόμμα του Μπαϊκάλ και επομένως ο νόμος του 2008 θεωρητικά ή και με πολλές πιθανότητες μπορεί να ακυρωθεί. Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα με τον νόμο του 1980 για τα βακούφια. Ήταν ένας νόμος ο οποίος ψηφίστηκε επί υπουργίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη τότε υπουργού εξωτερικών, ο οποίος ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Τροποποιήθηκε από την κόρη του Ντόρα Μπακογιάννη το 2008, αλλά δεν εφαρμόζεται, καθώς αυτή την στιγμή δεν υπάρχει το δικαίωμα αυτοδιοικήσεως στα ιδρύματα της μειονότητας».

Σταθμό χαρακτήρισε ο νομικός την απόφαση της επιτροπής της Βενετίας. Σε αυτή σύμφωνα με το δίκαιο των συνθηκών του ’30-’31 η Τουρκία και η Ελλάδα δεσμεύονται, κυρίως και από την Ευρωπαϊκή σύμβαση δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως και από την Λωζάνη. Δεύτερον ότι δεν υπάρχουν αντικρουόμενες διατάξεις περί αυτονομίας των δύο κειμένων και τρίτον ότι ούτε οι προπαρασκευαστικές διαδικασίες στις συνθήκες της Λωζάνης δείχνουν κάποιο άλλο συμπέρασμα. Τέλος ο κ. Κτιστάκης σημείωσε ότι, «το δικαίωμα στη αυτονομία των θρησκευτικών κοινοτήτων στην μετά-Λωζάνη εποχή καθορίζεται κυρίως από την ενεργοποίηση του μηχανισμού και στα δύο κράτη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου λόγω προσφυγών στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο».
Το δικαίωμα στην αυτονομία υπαγορεύει τον σεβασμό της οικουμενικότητας του πατριαρχείου

Το τι σημαίνει σήμερα υπό το φως αυτών των τελευταίων εξελίξεων το δικαίωμα στην αυτονομία των θρησκευτικών κοινοτήτων, εξήγησε παρακάτω ο λέκτορας της Νομικής Σχολής. «Σημαίνει καταρχάς αναγνώριση της οικουμενικότητας του Πατριαρχείου, το δικαίωμα στην αυτονομία θρησκευτικών κοινοτήτων σημαίνει το δικαίωμα, κάθε θρησκευτικής κοινότητας να αυτοαποκαλείται όπως η ίδια κρίνει και η ίδια η αυτονομία της το επιτρέπει. Η επιτροπή της Βενετίας σε αυτό ήταν πάρα πολύ σαφής, είπε δηλαδή πως το δικαίωμα στην αυτονομία υπαγορεύει τον σεβασμό της οικουμενικότητας του οικουμενικού πατριαρχείου, γιατί η ίδια η θρησκευτική κοινότητα και στο πλαίσιο της Τουρκίας αλλά κυρίως σε παγκόσμιο επίπεδο, αναγνωρίζει αυτή την πρωτοκαθεδρία, αυτή την οικουμενικότητα στο πατριαρχείο».

Δεν υπάρχει νομική βάση για την μη ελεύθερη εκλογή των μουφτήδων
Η δεύτερη συνέπεια των τελευταίων εξελίξεων για το δικαίωμα στην αυτονομία των θρησκευτικών κοινοτήτων, όπως πλέον ερμηνεύεται υπό το φως του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου των δικαιωμάτων του ανθρώπου, είναι η ελεύθερη εκλογή του μουφτή στη Θράκη. Αυτό υποστήριξε ο ομιλητής σημειώνοντας, ότι, «δεν υπάρχει κανένας κανόνας για το αντίθετο, αντίθετα υπάρχει μια νομολογία Βουλγαρική, Χασάν Τσαούς κατά Βουλγαρίας, που αντιμετώπιζε το ίδιο πρόβλημα με τους μουφτήδες στην Βουλγαρία το 2000, όπου εκδόθηκε απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κανέναν νομικό αίτημα να μην επιτρέπεται η εκλογή των μουφτήδων, όταν επιτρέπουν στους παλαιοημερολογίτες ή στους μάρτυρες του Ιεχωβά να εκλέγουν, ανάλογα και με το τι προβλέπει η ίδια η παράδοση τους. Δεν υπάρχει καμία νομική βάση για την μη ελεύθερη εκλογή των μουφτήδων στην περιοχή».

Το δικαίωμα της θρησκευτικής αυτονομίας, δεν περιλαμβάνει το δικαίωμα στη δικαιοταξία
Το επιχείρημα βέβαια το οποίο είναι αλληλένδετο με την εκλογή ή μη των μουφτήδων, στοιχείο στο οποίο αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Ροδόπης Γιώργος Κυμπαρίδης, είναι ότι στη Θράκη οι θρησκευτικοί ηγέτες λειτουργούν και ως δικαστές, αφού εφαρμόζεται η σαρία. Το σύνταγμα στο άρθρο 88 αναφέρει ρητά ποιοι μπορεί να είναι δικαστές σε αυτή την χώρα. Στο πλαίσιο του δικαιώματος της αυτονομίας, είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κτιστάκης, «δεν μπορεί να στηριχθεί ότι η θρησκευτική μειονότητα της Θράκης ή στην Πόλη ή οπουδήποτε αλλού, δεν έχουν δικαίωμα στην δική τους δικαιοταξία. Το δικαίωμα δεν καλύπτεται από κανένα κείμενο. Ήδη υπάρχει το ψήφισμα της ολομέλειας του δικηγορικού συλλόγου, στο οποίο αναφέρονται όλες τις λεπτομέρειες, σε ποια σημεία συγκρούεται αυτή η ειδική νομοταξία που έχουμε αφήσει τόσο καιρό να εφαρμόζεται στην περιοχή, παρακάμπτοντας το δικαίωμα των μελών της μειονότητας να προσφεύγουν στον φυσικό τους δικαστή αλλά και το ίδιο το σύνταγμα». Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα στην οποία ισχύει η σαρία στο οικογενειακό και κληρονομικό δίκαιο. Τελευταία την κατάργησε η Γαλλία, το 2001, για την ισχύ της στο νησί Mayotte στον Ειρηνικό Ωκεανό. Εφαρμόστηκε με το άρθρο 11 της συνθήκης των Αθηνών το 1913. Συμπληρώθηκε με νόμους του 1914 και του 1915 και οριστικοποιήθηκε με τη συνθήκη της Λοζάνης.

Δήμητρα Συμεωνίδου