ΤΟΥΡΚΙΑ. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Δύο είναι τα στοιχεία που έχουν το ειδικό εκείνο βάρος που τα καθιστά ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος και που προσφέρουν πεδίο αναλύσεων, πέραν της μεγάλης συζήτησης που συνεχίζεται και θα συνεχίζεται για τον «Οδικό Χάρτη Εξομάλυνσης» στον οποίο θα αναφερθούμε διεξοδικότερα.

Το πρώτο σημαντικό θέμα είναι οι φοβερές πλημμύρες στην Κωνσταντινούπολη και την περιφέρεια με τον μεγάλο αριθμό νεκρών που έδωσε αφορμή σε σκληρότατες επιθέσεις εναντίον των κυβερνητικών αξιωματούχων αλλά και του ίδιου του Ερντογάν. Επιπρόσθετο ενδιαφέρον έχει μάλιστα και η διασύνδεση που έγινε μεταξύ του γεγονότος των πλημμυρών και της εικόνας εγκατάλειψης που έδειχνε εκείνες τις ημέρες η Πόλη με το διακύβευμα της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης για το επόμενο έτος.

Δεύτερο μεγάλο γεγονός, ειδησεογραφικά τουλάχιστον, είναι αυτό που ήδη έχει κάνει το γύρο του κόσμου λόγω της ιδιαίτερης υφής του και λόγω του ?«δημοσιογραφικού» ενδιαφέροντος, αυτό του εξοντωτικού προστίμου που επεβλήθη στον όμιλο Do?an. Όντως, το ποσό των περίπου 3 δις δολαρίων είναι τόσο μεγάλο που παίρνει τη μορφή κωμωδίας. Για την κόντρα του ΑΚΡ με τον όμιλο Do?an, και προσωπικά με τον Ayd?n Do?an, σας είχαμε αναφέρει λεπτομερώς ότι έχει αρχίσει εδώ και περίπου ένα χρόνο και στο ενδιάμεσο διάστημα έχει μεταφερθεί στον τομέα της καθαρά πολιτικής αντιπαράθεσης. Το εξωφρενικό ποσό που επεβλήθη θα λέγαμε για άλλη μία φορά προκάλεσε, σε πολλές περιπτώσεις, θυμηδία στους πολιτικούς αναλυτές ανάμικτη με οργή για την ? ανατολίτικη διαλεκτική που ακολουθήθηκε από την κυβέρνηση. Βέβαια, τα πράγματα δεν έμειναν εκεί, στα στενά δηλαδή πλαίσια της γείτονος, αλλά όπως ήταν φυσικό έγινε σημείο συζήτησης στη διεθνή δημοσιογραφική κοινότητα και όχι μόνο, έχοντας ως αφετηρία, την όχι και τόσο φιλελεύθερη θεωρία του Τούρκου Πρωθυπουργού περί ελευθερίας του Τύπου που καταγράφεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Για όλα αυτά, αναφέρουν οι Τούρκοι αναλυτές και δημοσιογράφοι, υπάρχει πολύ σοβαρή πιθανότητα η Τουρκία να βρει μπροστά της την όλη υπόθεση στην έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Αυτά σε γενικές γραμμές. Ας πάμε τώρα στα θέματα που απασχόλησαν και απασχολούν τα ΜΜΕ της γείτονος στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική σκηνή (σε απόλυτη συνάφεια με την εσωτερική κατάσταση) και για τα οποία σας έχουμε αναφέρει σε πρόσφατα δελτία μας, δηλαδή, στις δύο πολιτικές κινήσεις ή, αν θέλετε, στα δύο μεγάλα πολιτικά ρίσκα της κυβέρνησης στο Κουρδικό και στο Αρμενικό. Αυτά, όπως σας έχουμε αναφέρει, συνυπάρχουν μέσα στο πλαίσιο του μεγάλου «Οδικού Χάρτη Εξομάλυνσης» στο εξωτερικό αλλά κυρίως στο εσωτερικό με το μεγάλο ερωτηματικό που ακούει στο όνομα Κουρδικό πρόβλημα. Αυτός ο «Οδικός Χάρτης Εξομάλυνσης» είναι το κυρίαρχο και κραταιό θέμα για άλλη μία φορά στην ειδησεογραφία. Για να είμαστε ειλικρινείς, το όλο εγχείρημα της κυβέρνησης ποτέ δεν έγινε δεκτό με διθυράμβους και άκρατους πανηγυρισμούς αλλά μάλλον με συγκρατημένη προσμονή και δικαιολογημένη αισιοδοξία. Πολλά γεγονότα όμως, πολλές δηλώσεις έχουν αρχίσει να κάνουν τους δημοσιογράφους και πολιτικούς αναλυτές, ακόμα και φιλοκυβερνητικών μέσων, να θέτουν πιο επιτακτικά ερωτήματα περί του εάν όντως μπορούμε να περιμένουμε κάτι πιο ουσιαστικό πέραν από την καταγραφή προθέσεων.

Πριν προχωρήσουμε στην παράθεση θέσεων ορισμένων δημοσιογράφων και πολιτικών αναλυτών για τα δύο ακανθώδη θέματα όπως αυτές παρουσιάζονται στον αγγλόγλωσσο Τύπο θα θέλαμε να κάνουμε μία παρένθεση λέγοντας ότι η αυτοπροβολή της γείτονος ως πολιτικού παίκτη διεθνούς αναγνώρισης συνεχίζεται απρόσκοπτα στα πρωτοσέλιδα με ιδιαίτερη έμφαση στη διαμεσολάβηση (μάλλον περί φιλοξενίας αντιπροσωπειών πρόκειται) μεταξύ Συρίας και Ιράκ για το θέμα της τρομοκρατίας και των βομβιστικών επιθέσεων στη Βαγδάτη, αλλά και την καταγραφή του ευσεβούς πόθου, η γείτονα να φιλοξενήσει τις συζητήσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όλα αυτά τα πρωτοσέλιδα, κυρίως στην ΤΖ, παρουσιάζονται ως διαμεσολαβητικές προσπάθειες, με το γνωστό στυλ της εφημερίδας.

Ας επανέλθουμε στο θέμα μας λοιπόν. Τι γίνεται με την πρωτοβουλία για το Κουρδικό; Τι έχει γίνει μετά τις δηλώσεις του Αταλάι; Το σίγουρο είναι ότι τις τελευταίες ημέρες υπάρχουν πάνω από 10 νεκροί Τούρκοι στρατιώτες μετά από επιθέσεις του ΡΚΚ. Λογικό είναι το γεγονός αυτό να έχει ως αποτέλεσμα το Τουρκικό Γενικό Επιτελείο να προβαίνει σε σκληρότατες ανακοινώσεις περί πλήρους συντριβής των ανταρτών. Την ίδια στιγμή το Κουρδικό DTP αναφερόμενο στην όλη κατάσταση υποστηρίζει ότι τίποτε δεν έχει επιτευχθεί και καμία πρόοδος δεν έχει γίνει.

Και η ερώτηση έρχεται αναπόφευκτα. Έχει χαθεί η δυναμική; Η Disli στην στήλη της ΤΖ αναφέρει μάλλον βολικά και γενικόλογα ότι υπάρχουν δημοσιογράφοι όπως η Asl? Ayd?nta?ba? στην Aksam που αναφέρουν ότι πάρα τα πολλά προβλήματα, πισωγυρίσματα και απογοητεύσεις η Τουρκία πέρασε τον Ρουβίκωνα και είναι σε ένα σημείο από το οποίο δεν υπάρχει γυρισμός στο ζοφερό παρελθόν. Με περισσή αισιοδοξία δε, αναφέρει ότι αν η λύση δεν επιτευχθεί επί των ημερών του ΑΚΡ η εξελικτική πορεία της ιστορίας, η ιστορική ανάγκη και η πορεία των γεγονότων κατατείνουν στο γεγονός ότι η λύση έτσι και αλλιώς θα επιτευχθεί έστω και από κάποια άλλη κυβέρνηση, γιατί απλά δεν γίνεται αλλιώς.

Άλλοι δημοσιογράφοι όμως αναφέρουν ότι αυτή η πρωτοβουλία φυλλοροεί κυρίως λόγω της στάσης του DTP και των ενεργειών του ΡΚΚ. Ο Fikret Bila της Milliyet σημειώνει ότι το πρόβλημα της μη εφαρμογής ή τέλος πάντων της μη προώθησης του σχεδίου της κυβέρνησης δεν είναι η αντιπολίτευση του ΜΗΡ και του CHP, αλλά είναι κυρίως η διπλή γλώσσα και οι αντιφατικές δηλώσεις του Κουρδικού DTP, του αρχηγού Ahmet T?rk αλλά και των ενεργειών του ΡΚΚ και της πλήρους αντίφασης μεταξύ λόγων και έργων κυρίως στα ΝΑ της χώρας, μια περιοχή στην οποία δεν έχουν πάψει οι συνεχείς αιματηρές συγκρούσεις αλλά και οι αποσχιστικές επιδιώξεις.

Στην άλλη πλευρά, σε αντίθεση με τον Bila, ο Do?u Ergil στην ΤΖ δεν αναφέρεται διόλου στο DTP και στους Κούρδους, αλλά στη δομή της τουρκικής πολιτικής σκηνής όπου τρεις συνιστώσες και παράγοντες εμποδίζουν την όποια λύση.

Η πρώτη πηγή προβλημάτων, λέει ο Ergil, είναι η αντιπολίτευση. Για το μεν ΜΗΡ η καταγραφή μόνο και μόνο των προθέσεων της κυβέρνησης για επίλυση του Κουρδικού με τη μορφή που έχει αναφερθεί, αντιβαίνει στη βασική φιλοσοφία του κόμματος αλλά πάνω από όλα καταστρατηγεί τον λόγο ύπαρξης της αυτής καθ’ αυτής. Από τη μεριά του, το CHP απλά πιστεύει ότι η σίγουρη αποτυχία του εγχειρήματος θα επαναφέρει την για χρόνια τώρα χαμένη αίγλη του αλλά και το ίδιο στη θέση που του αρμόζει στην πολιτική και κοινοβουλευτική ιστορία της Τουρκίας.

Η δεύτερη πηγή αντίδρασης στο όλο κυβερνητικό εγχείρημα συνεχίζει ο Ergil είναι η Γραφειοκρατία της οποίας η αίσθηση του καθήκοντος καθορίζεται από τον άνευ όρων πλήρη έλεγχο της κοινωνίας και την τυφλή υπακοή του Έθνους σε επιταγές με τη μορφή «εντολών άνωθεν» βλέποντας και θεωρώντας (η Γραφειοκρατία) τον εαυτό της ως ένα είδος noblesse oblige.

Ακόμα πιο ασαφής και σχηματική είναι η τρίτη ομάδα που αναφέρει ο Ergil ως πηγή προβλημάτων. Αυτή η ομάδα δεν ασχολείται άμεσα με το διακύβευμα και εάν θα ωφελήσει ή όχι τη χώρα μια θετική εξέλιξη της κυβερνητικής πρωτοβουλίας, αλλά μάλλον ενοχλείται από το γεγονός ότι την πρωτοβουλία την πήρε το κόμμα του Ερντογάν στο οποίο ουδόλως δείχνουν εμπιστοσύνη. Έτσι καταλήγουν να υπερασπίζονται την καθεστηκυία κατάσταση μόνο και μόνο λόγω μίας απολύτου αρνητικής στάσης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν επιθυμούν μια αλλαγή, η οποία όμως λόγω ιδεοληψίας έρχεται σε δεύτερη μοίρα.

Αυτά σε γενικές γραμμές σαν περίγραμμα των μέχρι στιγμής εξελίξεων στον τομέα του «Οδικού Χάρτη Εξομάλυνσης» στο Κουρδικό. Πάμε τώρα στο Αρμενικό το οποίο φαίνεται πιο βατό, τουλάχιστον σε διμερές επίπεδο. Όλα αυτά καλά και θετικά, αλλά είναι σαφές ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο χωρίς τον τρίτο παράγοντα ο οποίος λόγω της πολυπλοκότητας των σχέσεων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του είναι ο κυρίαρχος καταλύτης στην όλη πρωτοβουλία. Το Αζερμπαϊτζάν. Του οποίου, ειρήσθω εν παρόδω οι αξιωματούχοι μονότονα επαναλαμβάνουν την επωδό ότι έχουν εμπιστοσύνη στην Άγκυρα και στον Τούρκο Πρωθυπουργό ότι θα κρατήσει τον λόγο του και ουδέποτε η Τουρκία θα ανοίξει τα σύνορα της με την Αρμενία εάν το Ερεβάν δεν αποσύρει τις δυνάμεις του από το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Κάπου εκεί μέσα προσπαθούν να ισορροπήσουν και οι γείτονες προχωρώντας με το Ερεβάν στα δύο πρωτόκολλα που συμφωνήθηκαν, γνωρίζοντας ότι πολύ σύντομα θα κληθούν να διαφοροποιήσουν εν πολλοίς μια σταθερή, σθεναρή θα λέγαμε, πολιτική 20 περίπου ετών, αναφέρουν οι πολιτικοί αναλυτές.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Νταβουτογλου έχει αρχίσει επαφές με τα κόμματα της αντιπολίτευσης αντιμετωπίζοντας μέχρι στιγμής από δυσπιστία μέχρι πλήρη άρνηση. Οι αναλυτές τηρούν στάση αναμονής γιατί αναγνωρίζουν ότι ενώ το Κουρδικό είναι πολύ πιο δύσκολο ως πρόβλημα, το Αρμενικό θέλει πιθανώς λεπτούς και περίπλοκους χειρισμούς, με εξίσου μεγάλο διακύβευμα.

Πάντως ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ανάλυση του Yusuf Kanli της DN που φαίνεται θετικά διακείμενος ως προς την πρωταρχική ιδέα και φιλοσοφία για επίλυση των διαφορών με το Ερεβάν αλλά και προσθέτει μία ενδιαφέρουσα θέση: Για τον Kanl? λοιπόν, κανείς Τούρκος Πρωθυπουργός δεν πρόκειται να ανοίξει τα σύνορα με την Αρμενία χωρίς να έχει επιτευχθεί λύση στο ακανθώδες πρόβλημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ ή τέλος πάντων χωρίς η Αρμενία να έχει ορίσει σαφή ημερομηνία αποχώρησης. Μπορεί η Αρμενία όμως να προχωρήσει σε μία τέτοια κίνηση; Τι θα γινόταν άραγε, διερωτάται ο Kanl?, εάν η Αρμενία αποχωρούσε από το Ναγκόρνο Καραμπάχ και τις αζερικές περιοχές και εκεί αναπτύσσονταν ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις; Ακόμα και εάν μετά από αίτημα του Μπακού τουρκικές ειρηνευτικές δυνάμεις έρχονται σαν αρωγή των ρωσικών, ακόμα και αυτή η εξέλιξη, λέει ο Kanli, θα μπορούσε (πιθανώς) να γίνει δεκτή από το Ερεβάν σαν «ενδιάμεση formula». Μία τέτοια εξέλιξη, συνεχίζει ο αναλυτής, μπορεί να βοηθήσει τον Τούρκο Πρωθυπουργό να αποφύγει τις κατηγορίες για εθνική προδοσία και να τον αναγάγει σε εθνικό ήρωα στο Αζερμπαϊτζάν. Πέραν όλων αυτών, μία τέτοια κατάληξη θα ενισχύσει τις ρωσοτουρκικές σχέσεις αλλά και θα προωθήσει τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή συν το ότι θα συνεισφέρει τα μέγιστα στην ενεργειακή ασφάλεια της Δύσης και θα γίνει δεκτή με ενθουσιασμό από την ΕΕ.

Καταλήγει λοιπόν ο Kanli: «Μπορεί το Ερεβάν να ανακοινώσει καθορισμένες ημερομηνίες αποχώρησης των δυνάμεων του; Κάτι τέτοιο σίγουρα θα καθιστούσε τον Ερντογάν ήρωα. Σε αντίθετη περίπτωση θα έχει σοβαρότατα προβλήματα στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Προβληματίζει όμως κάτι τέτοιο τον Ερντογάν; Μέχρι στιγμής έχει αποδείξει ότι δεν έχει τέτοια προβλήματα», αναφέρει πικρόχολα ο Kanli.