Αμυντικές δαπάνες Ελλάδας – Τουρκίας και η παγίδα

Η κυπριακή εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ» σε άρθρο γνώμης του Αρίστου Αριστοτέλους (βουλευτής ΑΚΕΛ Λεμεσού) με τίτλο «Προοπτικές μείωσης αμυντικών δαπανών Ελλάδας-Τουρκίας», αναφέρει τα εξής: «Η πρόταση Παπανδρέου για μείωση των αμυντικών δαπανών Ελλάδας – Τουρκίας κατά 25% κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου ομολόγου του στην Αθήνα, εν μέσω και της οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα, έχει προκαλέσει ιδιαίτερη αίσθηση, όπως προκύπτει και από τη δημοσιότητα που της έχει δοθεί. Ωστόσο, τα οικονομικά δεδομένα και μεγέθη και οι διαφορετικές προτεραιότητες και προσανατολισμοί στην κάθε χώρα μάλλον αφήνουν αυτή την απόφαση περισσότερο ως ελληνική παρά τουρκική επιλογή.

Οι συνθήκες ανασφάλειας και οι αντιλήψεις περί απειλής, που προέρχονται κυρίως από την πλευρά της πολύ μεγαλύτερης Τουρκίας, έχουν επιβάλει στην Ελλάδα την ανάγκη να εξοπλίζεται και να διατηρεί σημαντικές στρατιωτικές ικανότητες, ιδίως στον τομέα της αεροπορίας. Επιδίωξη της Ελλάδας είναι η σμίκρυνση του ανισοζυγίου δυνάμεων ιδιαίτερα στο χώρο του Αιγαίου όπου επικεντρώνεται βασικά η διαφορά και η στρατιωτική ένταση με τη γείτονα χώρα.

Συνεπακόλουθο των αναγκών αυτών είναι η διάθεση τεράστιων οικονομικών πόρων για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ένα τεράστιο ποσό δισεκατομμυρίων δολαρίων από τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό ($10,3 δις ή 2,8% επί του ΑΕΠ 2008, το μεγαλύτερο στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ), διατίθεται κάθε χρόνο για το σκοπό αυτό. Πρόκειται για ένα βάρος που καθίσταται δυσβάστακτο υπό συνθήκες βαθιάς οικονομικής κρίσης και περισυλλογής, γεγονός που οδήγησε τον υπουργό Εθνικής Άμυνας της χώρας, τον περασμένο Μάρτιο, να δηλώνει την πρόθεση της κυβέρνησης για ‘κολοσσιαίες’ στρατιωτικές περικοπές, χωρίς όμως από την άλλη -όπως είπε- να επηρεάζεται ο συσχετισμός δυνάμεων με την Τουρκία.

Αυτό βέβαια είναι δύσκολο να συγκεραστεί εκτός αν ληφθούν ταυτόχρονα αμοιβαία μέτρα και από τη γείτονα χώρα. Γι’ αυτό και έγιναν δεχτές με ικανοποίηση οι δηλώσεις του Τούρκου επικεφαλής στις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, Εγκεμέν Μπαγίς, πριν την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, ότι ‘αν η Ελλάδα μειώσει τις αμυντικές δαπάνες της, η Άγκυρα θα απαντήσει με τον ίδιο τρόπο’ και ότι οι δύο πρωθυπουργοί στη συνάντησή τους ‘θα τονίσουν από κοινού τη μείωση των αμυντικών δαπανών’.

Στην πράξη όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι. Παρά το μήνυμα που μετέφερε ο Ερντογάν στους Έλληνες, πως ‘η Τουρκία δεν είναι μια χώρα την οποία πρέπει να φοβάστε, αλλά μια χώρα στην οποία μπορείτε να στηρίζεστε’, την ίδια ώρα οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις επιδίδονταν σε προκλητική συμπεριφορά στο ανατολικό Αιγαίο. Οι Τούρκοι στρατιωτικοί δήλωναν έτσι ότι έχουν και αυτοί ρόλο να διαδραματίσουν στο όλο σκηνικό. Επίσης, παρά τις δηλώσεις Μπαγίς και παρόλο που υπεγράφησαν 21 συμφωνίες μεταξύ των δύο χωρών, ωστόσο εκτός από γενικότητες δεν υπήρξε καμία συγκεκριμένη δέσμευση μείωσης των εξοπλισμών.

Ασφαλώς, όπως ανέφερε και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, εμπνευστής της πολιτικής των μηδενικών διαφορών με τους γείτονες, πρωταρχικός σκοπός της επίσκεψης Ερντογάν ήταν ‘να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα ψυχολογικής αλλαγής στις σχέσεις των δύο χωρών. Να αλλάξει την αντίληψη ότι οι δύο χώρες είναι αντίπαλες’, δείχνοντας βασικά ότι η Άγκυρα έχει ξεπεράσει το σύνδρομο ανασφάλειας από την Ελλάδα. Αυτό όμως δεν ακυρώνει τις γενικότερες στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας προς άλλες κατευθύνσεις και το γεγονός ότι ως αναπτυσσόμενη περιφερειακή δύναμη επεκτείνει τη γεωπολιτική της ισχύ και ότι για την κατοχύρωση της ασφάλειάς της προσβλέπει στο χώρο του Καυκάσου, της Μαύρης Θάλασσας και της Μέσης Ανατολής. Ούτε μπορεί να παραγνωρισθεί το γεγονός ότι για να επιτύχει η Άγκυρα στο στόχο αυτό επιβάλλεται να εξασφαλίζει και διατηρεί τις αναγκαίες στρατιωτικές ικανότητες και υψηλό επίπεδο αμυντικών δαπανών. Ήδη διαθέτει μεγάλα ποσά κάθε χρόνο για την άμυνά της ($13,5 δις για το 2008 ή 1,8% επί του ΑΕΠ) και συνεχίζει, χωρίς ένδειξη για ουσιαστικές περικοπές, να υλοποιεί τα εξοπλιστικά της προγράμματα.

Συνεπώς, οι πιθανότητες σημαντικής μείωσης των τουρκικών αμυντικών δαπανών είναι περιορισμένες, όπως κατ’ επέκταση περιορισμένες είναι και οι προσδοκίες της Ελλάδας για δραστική μείωση των εκατέρωθεν εξοπλισμών. Γι’ αυτό και η Αθήνα κάτω από την πίεση των οικονομικών βαρών ενδεχόμενα να μην έχει άλλη επιλογή παρά να προχωρήσει μονομερώς σε περικοπές στον αμυντικό τομέα, έχοντας ως μόνο αντίκρισμα από την άλλη πλευρά κάποια μικρής κλίμακας μέτρα που θα μπορούσαν ίσως να ληφθούν, καθώς και τις δηλώσεις Ερντογάν ότι η Τουρκία δεν είναι εχθρός – διαβεβαιώσεις όμως των οποίων η αξιοπιστία δοκιμάζεται καθημερινά στο Αιγαίο και στο Κυπριακό».