Οι κρίσεις που ξέσπασαν μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ

Οι αλλεπάλληλες κρίσεις που βιώνονται εδώ και ένα χρόνο τραντάζουν τις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ. Να σας υπενθυμίσουμε τις σημαντικότερες από αυτές που σημειώθηκαν εντός του 2009. Η κρίση που ξέσπασε μεταξύ του Πρωθυπουργού Recep Tayyip Erdoğan και του Ισραηλινού Προέδρου Σιμόν Πέρες στο Νταβός την οποία μπορούμε να ονομάσουμε «one minute crisis - κρίση ενός λεπτού»˙ η «κρίση των ΜΜΕ» που παρουσιάστηκε μετά από την προβολή τηλεοπτικής σειράς, στο πρώτο κανάλι της κρατικής τηλεόρασης TRT, η οποία έδειχνε τη βία που εφαρμόζει το Ισραήλ στους Παλαιστινίους˙ τέλος η «στρατιωτική κρίση» που βιώθηκε μετά από την κίνηση της Τουρκίας να ακυρώσει το διεθνές μέρος της αεροπορικής άσκησης «Anadolu Kartalı - Αετός της Ανατολίας», κατά κάποιο τρόπο για να αφήσει έξω το Ισραήλ.

Τις πρώτες μέρες του 2010 βλέπουμε ότι οι κρίσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν έχουν τελειώσει, αντιθέτως συνεχίζονται και κλιμακώνονται.

Σας παρουσιάζουμε την αξιολόγηση του Τμηματάρχη Κοινωνικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του πανεπιστημίου Çankaya καθηγητή Ramazan Gözen σχετικά με το εν λόγω θέμα.

Τις πρώτες 11 μέρες του νέου έτους βιώθηκαν τρεις σημαντικές κρίσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ:

I. Η κρίση με το κονβόι ανθρωπιστικής βοήθειας Ελευθερία στην Παλαιστίνη. Στο κονβόι που μετέφερε βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας την πρώτη επέτειο των επιθέσεων που εξαπέλυσε το Ισραήλ, βρισκόντουσαν και Τούρκοι, η αυτοκινητοπομπή ακινητοποιήθηκε επί μέρες στα σύνορα και ξετυλίχθηκε ένα σοβαρό ανθρώπινο δράμα. Αν και σε όσα έγιναν έφταιγε και η Αίγυπτος, στην ουσία το πρόβλημα προκλήθηκε από το Ισραήλ.

II. Έπειτα, την επικαιρότητα απασχόλησε πάλι μια κρίση στα ΜΜΕ. Σε ένα επεισόδιο μιας φημισμένης τηλεοπτικής σειράς που προβάλλεται σε ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι της Τουρκίας υπήρχαν σκηνές εισβολής στην πρεσβεία του Ισραήλ και σκηνές που έδειχναν αίμα πάνω στη σημαία της εν λόγω χώρας. Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι αντέδρασαν μέσω διπλωματικής οδού. Κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας, ο Πρωθυπουργός Erdoğan καταδίκασε με κατηγορηματικό τρόπο τις τελευταίες επιθέσεις που εξαπέλυσε το Ισραήλ εναντίον της Γάζας. Το Ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε με την εξής φράση: «Οι Τούρκοι είναι οι τελευταίοι που μπορούν να κάνουν κήρυγμα στο κράτος του Ισραήλ».

III. Τέλος ξέσπασε μια διπλωματική κρίση η οποία βαφτίστηκε και κρίση «χαμηλού καναπέ». Αυτή η τελευταία κρίση προκλήθηκε μετά από την ανάρμοστη, από διπλωματική άποψη, συμπεριφορά του Ισραηλινού υφυπουργού Εξωτερικών, Ντάνι Άγιαλον και της ομάδας του απέναντι στον Πρεσβευτή της Τουρκίας στο Τελ Αβίβ, Oğuz Çelikkol. Ο Πρεσβευτής της Τουρκίας αναγκάστηκε να αναμένει μπροστά από την αίθουσα όπου θα γινόταν η συνάντηση και μπροστά σε εικονολήπτες και φωτογράφους˙ αναγκάστηκε να καθίσει σε χαμηλότερο καναπέ από τους οικοδεσπότες˙ δε του επιφυλάχθηκε μια καλή υποδοχή και φιλοξενία˙ ανακοινώθηκε πως όλη αυτή η στάση τηρήθηκε για να δώσουν στην Τουρκία ένα σκληρό μήνυμα.

Έπειτα ακολούθησαν οι σκληρές αντιδράσεις των κυβερνητικών αξιωματούχων και των αξιωματούχων του υπουργείου Εξωτερικών, απαιτήθηκε από την ισραηλινή πλευρά να ζητήσει συγνώμη. Η πιο σκληρή αντίδραση ήταν αυτή του Προέδρου της Δημοκρατίας της Τουρκίας Abdullah Gül. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έδωσε τελεσίγραφο στο Ισραήλ απαιτώντας από το Ισραήλ να διατυπώσει επίσημη συγνώμη μέχρι το τέλος της 13ης Ιανουαρίου προειδοποιώντας ότι σε αντίθετη περίπτωση θα ανακαλέσει τον πρεσβευτή στο Τελ Αβίβ. Αυτό θα σήμαινε διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Μάλιστα είχε ανακοινωθεί ότι ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για την επιστροφή του Çelikkol στην Τουρκία. Σε αυτό ακριβώς το σημείο καμπής, μετά από την πρωτοβουλία του Ισραηλινού Προέδρου Σιμόν Πέρες και του Πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, το Ισραήλ έστειλε στην Τουρκία επιστολή με την οποία ζητούσε επίσημη συγνώμη. Αυτοπροσώπως ο Άγιαλον ζήτησε συγνώμη για τα όσα έκανε και με τη φράση «το Τουρκικό Έθνος για το οποίο τρέφουμε μεγάλο σεβασμό» προσπάθησε να κερδίσει τις εντυπώσεις στην Τουρκία. Μετά από αυτό το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία διευκρίνισε ότι η κρίση έλαβε τέλος.

Οι Τουρκοισραηλινές κρίσεις που ξεκίνησαν το 2009 και συνεχίζονται και το 2010 και οι τρόποι με τον οποίο τέλειωσαν κρύβουν σημαντικά νοήματα. Κατά πρώτον όταν τις εξετάσουμε από ιστορική σκοπιά παρατηρούμε ότι οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ διανύουν μια διαφορετική περίοδο. Η Τουρκία σήμερα βρίσκεται σε μια πιο πλεονεκτική και ισχυρή θέση σε σύγκριση με τα παραδείγματα του παρελθόντος. Πλέον η Τουρκία μπορεί και καταδικάζει με πιο κατηγορηματικό τρόπο τα σφάλματα και τις παραβιάσεις του Ισραήλ. Οι επικρίσεις αυτές κατά καιρούς μπορεί και περιλαμβάνει κατηγορίες «γενοκτονίας» και μπορεί και φτάνει σε σημείο ώστε να δοθεί τελεσίγραφο. Το Ισραήλ που κατά γενική ομολογία διαθέτει μια «ασυδοσία» και βρίσκεται σε μια «πλεονεκτική» θέση, για πρώτη φορά νιώθει τόσο πολύ την ανάσα της Τουρκίας στο σβέρκο του.

Ακόμα πιο σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι παρόλες αυτές τις επικρίσεις το ισχυρό εβραϊκό λόμπι που υπάρχει σε όλο το πλανήτη δεν δείχνει καμία αντίδραση στην Τουρκία, για παράδειγμα δεν προχωρά σε τιμωρίες όπως εφαρμογή εμπάργκο και λοιπών παρόμοιων κυρώσεων. Αντιθέτως συνεχίζεται η συμπάθεια της αμερικανικής διοίκησης και του ισραηλινού και εβραϊκού λόμπι προς την Τουρκία. Ακόμη, όπως έγινε στην «κρίση χαμηλού καναπέ», παρατηρούμε ότι υπάρχει μια βαθιά συζήτηση στο εσωτερικό του Ισραήλ σχετικά με το θέμα της Τουρκίας. Γεράκια όπως ο υπουργός Εξωτερικών Αβιγκντόρ Λίμπερμαν τηρούν μια αυστηρή στάση απέναντι στην Τουρκία, ενώ περιστέρια όπως ο υπουργός Άμυνας Εχούντ Μπάρακ έχουν συμπάθεια στην Τουρκία.

Όλες αυτές οι εξελίξεις αποδεικνύουν την ισχύ της Τουρκίας και το μεγάλο θέλγητρο της. Γιατί όμως η Τουρκία βρίσκεται σε μια τέτοια ισχυρή και ελκυστική θέση;

Αν αναφερθούμε περιληπτικά, η πηγή της σημερινής ισχύος και της ελκυστικότητας της Τουρκίας είναι η γεωπολιτική, γεωπολιτιστική, γεωστρατηγική και γεωοικονομική θέση που κατέχει. Η Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο τριών ηπείρων, ειδικότερα βρίσκεται στο επίκεντρο της ανατολής και της δύσης, του βορρά και του νότου και του Ισλαμικού-Χριστιανικού-Εβραϊκού κόσμου. Αυτή η κεντρική θέση της δίνει μια απίστευτη ελκυστικότητα. Από πολιτική άποψη διαθέτει ένα πολιτικό σύστημα σε συμφωνία με τις δυτικές, δημοκρατικές, κοσμικές και φιλελεύθερες αξίες. Από πολιτιστική άποψη διαθέτει κοινωνικοπολιτισμικές ιδιότητες που αποδίδουν σημασία στην ανοχή και τάσσεται μακριά από τη βία και τις ακραιότητες. Από στρατηγική άποψη σε περιφερειακά θέματα που αφορούν το Ιράκ, το Ιράν, την Παλαιστίνη και τη Συρία ασκεί μια ειρηνική εξωτερική πολιτική η οποία αποσκοπεί στη σταθερότητα. Από οικονομική άποψη έχει μια φιλελεύθερη, δυτική και ισχυρή οικονομία και βρίσκεται στη διαδρομή των ενεργειακών διόδων από ανατολή προς δύση. Με όλες αυτές τις ιδιότητες που διαθέτει έχει την ικανότητα να σχηματίσει ή να επηρεάσει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, στο Καύκασο, στα Βαλκάνια, στη Μεσόγειο ακόμη και στην Ευρώπη.

Ούτε το Ισραήλ αλλά ούτε και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δε μπορούν να παραβλέψουν μια τόσο σημαντική χώρα ή να διακινδυνεύσουν να τη χάσουν ή να τη δυσαρεστήσουν. Αυτό αποδεικνύουν ξεκάθαρα οι τρόποι εξέλιξης και ολοκλήρωσης των κρίσεων που ξέσπασαν το τελευταίο χρόνο.