«Τουρκικό μοντέλο» για την αραβική επανάσταση;

Ενώ οι περισσότεροι από τους ηγέτες της Μέσης Ανατολής πέφτουν σε δυσμένεια, ο ένας από αυτούς ενισχύει τη δημοτικότητά του: ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην εξουσία από το 2003 που θα θέσει υποψηφιότητα για μια τρίτη θητεία στις εκλογές του Ιουνίου. Σε μια περιοχή αυταρχικών και υπέργηρων καθεστώτων, η Τουρκία εμφανίζει ένα σύγχρονο πρόσωπο, που μπορεί να προσελκύσει τους αραβικούς λαούς σε αναζήτηση μοντέλου διακυβέρνησης. Η Άγκυρα προβλήθηκε με απροκάλυπτες ορέξεις στην περιοχή, έχοντας γίνει πάλι σε λίγα χρόνια, μια οικονομική, πνευματική και πολιτική κυριαρχούσα δύναμη, διαδίδοντας της τηλεοπτικές σειρές της, καθώς και την κοσμοθεωρία της.

Όταν η Πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο απαιτούσε την αποχώρηση του Χόσνι Μουμπάρακ, η Τούρκική δεξαμενή TESEV, δημοσίευσε μια έρευνα σχετικά με την περιφερειακή επιρροή της Τουρκίας. Για τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων στις αραβικές χώρες και στο Ιράν, η Τουρκία "είναι παράδειγμα ενός επιτυχημένου γάμου ανάμεσα στο Ισλάμ και τη δημοκρατία» και το 78% πιστεύει ότι "θα πρέπει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην περιοχή."

Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, οι τρεις δυνάμεις του τουρκικού μοντέλου είναι κατά σειρά, "η μουσουλμανική παράδοση του" , "η δυναμική οικονομία" και "η δημοκρατική κυβέρνηση της" . Το κεμαλικό κοσμικό μοντέλο, χτισμένο γύρω από τον στρατό της χώρας, που επηρέαζε τα αυταρχικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής, έχει καταστεί άνευ αντικειμένου. Καθώς και η προοπτική ενός ισλαμικού κράτους.

Το μοντέλο, είναι η Τουρκία με την σφραγίδα του AKP (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης), η οποία επιβλήθηκε σε μια δεκαετία ως μια σταθερή χώρα σε θέση να συνδυάσει τις προσδοκίες των συντηρητικών ψηφοφόρων με τη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς. Ρεαλιστής, ο Ερντογάν ξόδεψε περισσότερη ενέργεια για την εγκατάσταση της φιλελεύθερης οικονομίας παρά για τον εξισλαμισμό της τουρκικής κοινωνίας. Σε οκτώ χρόνια, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) κατά κεφαλή υπερτριπλασιάστηκε και ανήλθε σε 11 000 δολάρια (€ 8.180).
Στην Αίγυπτο, είναι το ίδιο με αυτό που ήταν πριν από είκοσι χρόνια.

Από το Ραμπάτ μέχρι την Αμμάν, είναι τώρα της μόδας μεταξύ των ισλαμικών κινημάτων, να αναφερθούν στο ΑΚΡ.
"Πολλοί Ισλαμιστές το βλέπουν ως ένα πρότυπο για την ολοκλήρωση του δημοκρατικού συστήματος και να γίνουν πολιτικοί παράγοντες», αναλύει η Jonathan Levack, διευθυντής Έργου του TESEV.

Το κυβερνών Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης του Μαρόκου δανείστηκε το σύμβολό του, μια λάμπα, υιοθετώντας τη λάμπα πετρελαίου.
Στο Ιράκ και στην Συρία, ορισμένα κινήματα εμπνέονται από το τουρκικό μοντέλο.
Στην Αίγυπτο, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, αν και διχασμένοι, προσελκύονται από την αύρα του.

«Η δημοκρατική Τουρκία είναι παράδειγμα προς μίμηση», πιστεύει ο Tariq Ramadan, εγγονός του ιδρυτή της Αδελφότητας.
Όσον αφορά τον παλαιό ισλαμιστή ηγέτη της Τυνησίας Rached Ghannouchi, που επιστράφηκε από την εξορία, συνέκρινε το Ennahda, το κόμμα του, με το ΑΚΡ, με την έγκριση ακόμα του τυνησιακού κώδικα κατάστασης προσώπων και της πιθανότητας μια γυναίκα να εκλεγεί πρόεδρος. Μια από τις παραχωρήσεις προς το κοσμικό κράτος που δέχτηκε το ισλαμικό-συντηρητικό τουρκικό κόμμα για να έχει πρόσβαση προς την εξουσία.

Το ΑΚΡ, ένα μοντέλο; "Παρά είναι φιλόδοξο, ίσως ένα παράδειγμα!" , προσάρμοσε ο Τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιούλ.
Ο κ. Ερντογάν, ο ίδιος, θεωρεί την Τουρκία ως "το πολικό αστέρι της Μέσης Ανατολής" .
Αλλά για να πιάσει ο τουρκικός εμβολιασμός, θα έπρεπε πρώτα ο αραβικός κόσμος να γνωρίσει μια πολιτική πορεία παρόμοια με εκείνη της Τουρκίας, που πέρασε από μια τριαντάχρονης αιματηρής στρατιωτικής δικτατορίας στην δημοκρατία, ακόμα ατελή, αλλά στερεωμένη με ασφάλεια.
Εκπόρευση του πολιτικού Ισλάμ, το ΑΚΡ ιδρύθηκε το 2002 με το πρότυπο του γερμανικού κόμματος της Χριστιανικής Δημοκρατίας. Οι ρίζες του βρίσκονται σε ένα κλασσικό Ισλάμ, αυτού του Milli Görüs («το Εθνικό Όραμα»), το δόγμα του Necmettin Erbakan. Όμως, ο τουρκική ισλαμισμός συμμετείχε σε πολλές κυβερνήσεις συνασπισμού από το 1974.
Και το μοντέλο δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς την κοσμική και φιλοδυτική κληρονομιά της Τουρκικής Δημοκρατίας, που ιδρύθηκε το 1923 από τον Ατατούρκ, ένα πλαίσιο στο οποίο εντάχτηκε το στερνοπούλι της ισλαμικής οικογένειας.

«Βάζουν νερό στο κρασί τους», σχολιάζει ο επιστήμονας Μεχμέτ Altan.
Το ΑΚΡ, το οποίο ενώνει διαφορετικές ευαισθησίες, σχεδιάστηκε για να κυβερνήσει. Η επιχειρησιακή του επένδυση είναι η ευημερία του εκλογικού του σώματος, και όχι η απογοήτευση του.
Η πρακτική της εξουσίας σε μια κοσμική δημοκρατία και οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΕ, που ξεκίνησαν το 2004, μεταμόρφωσε το ΑΚΡ.
«Πρέπει να δώσουμε την ευκαιρία αυτή στους Αδελφούς Μουσουλμάνους» , λέει ο αρθρογράφος Mustafa Akyol. «Η ευκαιρία να συμμετάσχουν ελεύθερα στις εκλογές, να κερδίσουν την εξουσία, να αντιμετωπίσουν τα πραγματικά προβλήματα και να βρουν το δικό τους δρόμο προς τον πραγματισμό».

Αυτός ο χαρακτηριστικός ρεαλισμός του ΑΚΡ, θα πρέπει να του επιτρέψει να ξαναπάρει την εξουσία τον Ιούνιο.
Η λεπτή σοφή ισορροπία μεταξύ φανερών ισλαμικών αξιών και ενός πολιτικού οπορτουνισμού κάθε στιγμής, σφυρηλάτησε την επιτυχία του κ. Ερντογάν.

Αν και μέλος του ΝΑΤΟ και σύμμαχος του Ισραήλ, η Τουρκία κέρδισε σε δημοτικότητα μέσω διατριβών της κατά του Τελ Αβίβ. Αλλά αυτό που άρεσε, είναι η εικόνα μιας σύγχρονης και ανοικτής χώρας προς τη Δύση, προσεκτική στα δικαιώματα των γυναικών και των ατομικών ελευθεριών.

Για να γίνει « το πολικό αστέρι» του αραβικού κόσμου, ο Ερντογάν θα πρέπει να αποφύγει να πέσει στην παγίδα του αυταρχισμού και της υπερ-συγκρότησης των εξουσιών.

Guillaume Perrier, μόνιμος αντιπρόσωπος της Λε Μόντ στην Κωνσταντινούπολη
Le Monde 16.02.11