Παρέμβαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για τη συνταγματική αναθεώρηση

Το πράσινο φως για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος τον προσεχή Σεπτέμβριο έδωσε το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας. Το ανώτατο δικαστήριο, ωστόσο, προκάλεσε τις επιδοκιμασίες της ισλαμικής κυβέρνησης για τη μερική διαγραφή άρθρων.

Την εβδομάδα που πέρασε το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας αποφάνθηκε έπειτα από πολύωρη συνεδρίαση (9,5 ώρες) επί της συνταγματικής αναθεώρησης που προωθεί η ισλαμική κυβέρνηση. Το ανώτατο δικαστήριο αρχικά εξέτασε την προσφυγή της αξιωματικής αντιπολίτευσης (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα) για τη μη αποδοχή του πακέτου αναθεώρησης –με αιτιολογία παρατυπίες στη διαδικασία που ακολουθήθηκε– και την απέρριψε. Ωστόσο, τα μέλη του δικαστηρίου αποφάσισαν την εξέταση των άρθρων του πακέτου ως προς την ουσία, με αποτέλεσμα τη διαγραφή μέρους ορισμένων άρθρων.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο παρενέβη σε άρθρα που αφορούσαν τη διαδικασία εκλογής και διορισμού των μελών του Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων. Συγκεκριμένα το ανώτατο δικαστήριο διέγραψε τις προτάσεις του άρθρου 16 που προέβλεπαν δικαίωμα μοναδικής ψήφου στο εκλεκτορικό σώμα όσον αφορά την εκλογή των μελών του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Το ίδιο αποφάσισε και για το άρθρο 22 το οποίο ρυθμίζει την εκλογή των μελών του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων (HSYK). Εξάλλου, από το ίδιο άρθρο αφαιρέθηκε η πρόταση που επέτρεπε σε ακαδημαϊκούς πέραν του κλάδου της νομικής, όπως των πολιτικών επιστημών και των οικονομικών επιστημών, να εκλεγούν σε μία από τις τέσσερις θέσεις που είναι αφιερωμένη σε αυτήν την κατηγορία λειτουργών στο Ανώτατο Συμβούλιο (HSYK).

Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου κατά περίεργο τρόπο δεν ικανοποίησε ούτε την κυβέρνηση, πράγμα αναμενόμενο, αλλά ούτε και την αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση κατηγόρησε το ανώτατο δικαστήριο ότι με την εξέταση επί της ουσίας –και όχι επί της διαδικασίας– που προέβη επικαλούμενο το άρθρο 2 του Συντάγματος περί του χαρακτήρα του καθεστώτος, η αναθεώρηση του οποίου άρθρου απαγορεύεται ρητά από το Σύνταγμα, στην πραγματικότητα υπερέβη τις εξουσίες του, καθώς το πακέτο αναθεώρησης δεν έχει γίνει ακόμη νόμος του κράτους, κάτι που θα κριθεί από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος το προσεχές φθινόπωρο. Από την άλλη η αντιπολίτευση εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για τη μη απόρριψη τουλάχιστον των άρθρων που επιδιώκουν να φέρουν μετατροπές στα σημαντικότερα όργανα της τουρκικής δικαιοσύνης.

Η ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ είχε δρομολογήσει μια ευρεία αναθεώρηση του στρατιωτικού συντάγματος του 1982, η οποία ψηφίστηκε στα μέσα του Μαΐου. Ωστόσο, το κυβερνών κόμμα είχε αποτύχει να περάσει άρθρα που προέβλεπαν σημαντικές αλλαγές ως προς τη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων και, το σημαντικότερο, δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει την απαραίτητη πλειοψηφία που θα επέτρεπε την αυτόματη νομοθέτηση της συνταγματικής αναθεώρησης. Έτσι, βάσει της προηγούμενης συνταγματικής ρύθμισης που πέρασε επίσης επί ημερών του Ερντογάν, θα διεξαχθεί δημοψήφισμα για την αποδοχή ή απόρριψη του πακέτου αναθεώρησης από τον λαό.

Η απόφαση του Δικαστηρίου θεωρήθηκε από πολλούς ως παρέμβαση που κόμιζε ένα πολιτικό μήνυμα με αποδέκτη την ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ. Όσον αφορά τη μετατροπή που υπέστη το άρθρο 16, το Συνταγματικό Δικαστήριο φαίνεται να επιχείρησε να παρεμποδίσει την πολιτική διείσδυση του ΑΚΡ στο ανώτατο δικαστήριο, μέθοδο που οι ισλαμιστές έχουν χρησιμοποιήσει για να αλώσουν τις διοικήσεις των πανεπιστημίων. Για δε το άρθρο 22, το οποίο αποκλείει ακαδημαϊκούς εκτός της νομικής επιστήμης, το δικαστήριο μάλλον έστειλε το μήνυμα ότι η δικαιοσύνη οφείλει να παραμείνει υπό τον έλεγχο όσων σχετίζονται άμεσα με τη δικαιοσύνη προστατεύοντάς την από πολιτικές επιρροές.

Παρά την παρέμβαση του ανώτατου δικαστηρίου και τη διαγραφή μέρους άρθρων του πακέτου αναθεώρησης, το ισλαμικό κόμμα πρέπει να είναι ικανοποιημένο ότι δεν τέθηκαν σοβαρότερα εμπόδια στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, η ημερομηνία διεξαγωγής του οποίου είναι φορτισμένη με έναν συμβολισμό εξαιρετικής σημασίας. Ως ημέρα διεξαγωγής του έχει επιλεγεί η 12η Σεπτεμβρίου, που συμπίπτει με την τριακοστή επέτειο της στρατιωτικής επέμβασης του 1980. Μέλλει να δούμε εάν η λαϊκή ετυμηγορία που θα αποφανθεί το φθινόπωρο για το πακέτο αναθεώρησης, θα σημάνει την «ανατροπή» του κατεστημένου στη γείτονα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο δρόμος που έχει να διανύσει ακόμη η γείτων για να πετύχει τον πλήρη εκδημοκρατισμό της, παρά τις όποιες προσπάθειες απ' όπου κι αν προέρχονται, φαντάζει μακρύς και δύσβατος.