Κουβέντες Καφενείου, 25/11/2010

ΤΗΝ ΩΡΑ ΠΟΥ την επικαιρότητα σχεδόν μονοπωλεί το ζήτημα των σημαντικών αλλαγών που φέρνει στην ζωή μας η κηδεμονία στην οποία έχει μπει η χώρα, είναι αλήθεια ότι φαίνεται να προχωρούν σημαντικά άλλα ζητήματα, όπως αυτά των ελληνοτουρκικών ζητημάτων. Μπορεί τα δελτία να απασχολούνταν χθες με τις ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, την ομιλία Παπανδρέου στους νέους δημοτικούς και περιφερειακούς μας άρχοντες (στην οποία παραβρέθηκαν και σχεδόν όλοι οι νεοεκλεγέντες θρακιώτες) και την ανεξαρτητοποίηση του Γιώργου Κοντογιάννη από τη ΝΔ (που μάλλον οδεύει προς το ΔηΣυ της Ντόρας), ωστόσο υπάρχουν και σοβαρότατες εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά και συγκεκριμένα στις διαπραγματεύσεις για την επέκταση των χωρικών υδάτων και το ενδεχόμενο συνεκμετάλλευσης των φημολογούμενων πετρελαϊκών κοιτασμάτων στο Αιγαίο. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι μόλις προχθές προέβλεψε λύση ή έστω συμφωνία ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία για τα θέματα αυτά μέχρι το τέλος του έτους ο γνωστός ακαδημαϊκός Sir Βασίλειος Μασκεζίνης στην παρουσίαση του βιβλίου του στην Θεσσαλονίκη, ενώ ο πρόεδρος του ΛαΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης έσπευσε να καταθέσει επίκαιρη επερώτηση στην Βουλή, την οποία κανονικά θα πρέπει να απαντήσει ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου στην «Ωρα του Πρωθυπουργού» την Παρασκευή.

ΤΟ ΘΕΜΑ ΔΕΝ απασχολεί φυσικά μονάχα την ελληνική πλευρά αλλά και την τουρκική. Ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Εγκεμέν Μπαγίς ήταν αυτός που επισήμως από την πλευρά της Άγκυρας έριξε στο τραπέζι για συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο, ωστόσο ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έσπευσε να διαψεύσει προχθές τα δημοσιεύματα ότι έχουν προχωρήσει τόσο πολύ οι συνομιλίες κατά τις διερευνητικές επαφές, που όχι απλά επίκεινται εξελίξεις αλλά ενδεχομένως και επίσημες ανακοινώσεις. Βέβαια, η διάψευση άφηνε ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα, αφού έλεγε ότι όταν υπάρξει κάτι επίσημο θα ανακοινωθεί από τα αρμόδια δύο υπουργεία Εξωτερικών, κάτι που προφανώς και σημαίνει ότι συμφωνία ακόμα δεν έχει υπάρξει, δεν αποκλείει όμως ότι ενδεχομένως να βρισκόμαστε στα πρόθυρά της.

ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ της στήλης λένε ότι αυτό που ισχύει είναι ακριβώς αυτό το τελευταίο. Ωστόσο αυτό που αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την περιοχή μας είναι το γεγονός ότι το ένα από τα τρία αγκάθια που παρουσιάζονται αυτή τη στιγμή στις διαπραγματεύσεις, ίσως το βασικότερο, έχει να κάνει με την Θράκη. Βλέπετε, η Άγκυρα δείχνει να αποδέχεται την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στα χερσαία σύνορα της χώρα μας, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν το δέχεται σε καμία περίπτωση για την... Θράκη. Σε γενικές γραμμές, οι πηγές της στήλης επιβεβαιώνουν πρόσφατο δημοσίευμα του διπλωματικού συντάκτη Αγγελου Αθανασόπουλου στο «Βήμα» για το θέμα των διερευνητικών επαφών, οπότε σήμερα η στήλη παραχωρεί την ύλη της για την αναδημοσίευσή του...

Η οριοθέτηση των ελληνικών χωρικών υδάτων βρίσκεται αυτή την περίοδο στον πυρήνα των διερευνητικών επαφών για το Αιγαίο οι οποίες διεξάγονται εντατικά μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του «Βήματος», το σενάριο των κλιμακωτών χωρικών υδάτων της περιόδου 1999-2004 έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, με την Αγκυρα να εμφανίζεται διατεθειμένη να αποδεχθεί το δικαίωμα της Αθήνας να τα επεκτείνει σε πολλές περιοχές σε 12 ναυτικά μίλια- σε συνδυασμό φυσικά με την ευθυγράμμιση του εθνικού εναερίου χώρου. Στο Ανατολικό Αιγαίο πάντως, η Αγκυρα διατηρεί την πάγια θέση της κατά των 12 ν.μ. και αναζητείται η «μαγική φόρμουλα» που θα άρει τις δυσκολίες.

Παράλληλα, οι δύο χώρες διαπραγματεύονται επί ενός Πολιτικού Κειμένου Αρχών. Αυτό θα περιγράφει τις βασικές αρχές των σχέσεων των δύο χωρών. Ουσιαστικά θα δεσμεύει τις δύο χώρες ότι θα τηρήσουν τα συμφωνηθέντα, με την Αγκυρα να επιθυμεί να αποτρέψει μελλοντικά νέα επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων και την Αθήνα να θέλει την αποδοχή από την τουρκική πλευρά συγκεκριμένων προβλέψεων του Δικαίου της Θάλασσας.

Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας θα απασχολήσει τις διερευνητικές επαφές στο επόμενο στάδιο της διαπραγμάτευσης, ακόμη και με παραπομπή του θέματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Διαφαίνεται επίσης η πρόθεση της Αγκυρας να αποδεχθεί ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, κάτι που, εφόσον επιβεβαιωθεί στην πράξη, αποτελεί μείζονα κίνηση που θα βοηθήσει σημαντικά στην επίτευξη συμφωνίας.

Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν λάβει μάλιστα χώρα αρκετές απόρρητες συσκέψεις, σε ιδιαίτερα στενό κύκλο στο υπουργείο Εξωτερικών υπό τον κ. Δ. Δρούτσα και παρουσία τόσο του πρέσβη ε.τ. κ. Π. Αποστολίδη όσο και στενών συμβούλων της ελληνικής κυβέρνησης, για να καθοριστούν τα επόμενα βήματα. Παράλληλα, η Αθήνα έχει έρθει σε επαφή με κορυφαίο νομικό γραφείο του εξωτερικού που ειδικεύεται στην επίλυση συνοριακών διαφορών. Ωστόσο, οι γνώστες των απόρρητων διαπραγματεύσεων επιμένουν ότι «αυτή τη στιγμή κάθε πλευρά απλώς παρουσιάζει τις προτάσεις της. Υπάρχουν στοιχεία που μας ενθαρρύνουν, υπάρχουν και διαφορές. Τίποτε όμως δεν θεωρείται συμφωνημένο μέχρι να συμφωνηθούν όλα».

Η «χρυσή τομή» και το αγκάθι με την Θράκη

Οπως «Το Βήμα» πληροφορείται, η Αγκυρα εμφανίζεται να αποδέχεται κατ΄ αρχάς ότι η Ελλάδα μπορεί να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ναυτικά μίλια, όπως ορίζει το Δίκαιο της Θάλασσας όχι όμως σε όλο το Αιγαίο. Από τις συζητήσεις φαίνεται να έχει προκύψει μια συμφωνία για επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια στις ηπειρωτικές ακτές, με την εξαίρεση της Θράκης (ανατολικά της Θάσου), όπου λόγω του ανοίγματος των Στενών οι Τούρκοι δεν θα ήθελαν να περιοριστεί δραματικά το κομμάτι υφαλοκρηπίδας που διεκδικούν εκεί. Σε αυτή την περίπτωση, ο κανόνας των 12 ναυτικών μιλίων αναμένεται να εφαρμοστεί και δυτικά του 25ου μεσημβρινού (που χωρίζει το Αιγαίο στη μέση) με ορισμένες μικρές εξαιρέσεις.

Η κατάσταση όμως είναι διαφορετική στο Ανατολικό Αιγαίο. Εκεί, η τουρκική πλευρά δεν επιθυμεί επέκταση στα 12 ν.μ. Αναζητείται λοιπόν η «χρυσή τομή», η οποία θα μπορούσε κατά ορισμένες πληροφορίες να είναι τα 8 ή τα 9 ν.μ. Ανάλογες προτάσεις έχουν συζητηθεί και στο παρελθόν. Ολα όμως παραμένουν ανοιχτά. Ο σκοπός είναι η μεικτή ρύθμιση που θα βρεθεί να έχει τις λιγότερες δυνατές εξαιρέσεις. Υπάρχουν πάντως περιοχές, κυρίως μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, αλλά και στα ίδια τα Δωδεκάνησα, όπου λόγω γεωγραφίας τα χωρικά ύδατα λογικά θα παραμείνουν στα 6 ν.μ., προς διευκόλυνση της διεθνούς ναυσιπλοΐας.

Το Πολιτικό Κείμενο Αρχών

Οσον αφορά το Πολιτικό Κείμενο Αρχών, αυτό αναμένεται να αποτελέσει τον θεμέλιο λίθο μιας τελικής συμφωνίας. Θα περιγράφει τις αρχές της συνεργασίας των δύο πλευρών, αλλά και τον δρόμο για το μέλλον των σχέσεών τους. Η σύνταξή του παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες, επισημαίνουν οι γνώστες του βαθέος παρασκηνίου. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο πάντως ότι η Αγκυρα θα επιδιώξει να δεσμεύσει την ελληνική πλευρά ότι δεν πρόκειται μελλοντικά να προχωρήσει σε κινήσεις όπως, π.χ., νέα επέκταση των χωρικών υδάτων.

Την ίδια στιγμή, όμως, η Αθήνα δεν μπορεί ούτε και επιθυμεί πολιτικά να εμφανιστεί ότι απεμπολεί ένα δικαίωμά της που απορρέει από το Διεθνές Δίκαιο. Επιπλέον, η τουρκική πλευρά φέρεται να επιμένει στην αναφορά περί ζωτικών συμφερόντων της στο Αιγαίο, επικαλούμενη και τη Συμφωνία της Μαδρίτης του 1997, ενώ, κατά ορισμένες πληροφορίες, θα ήθελε να περιλαμβάνεται στο κείμενο ότι το Αιγαίο είναι κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα.

Η «αλλεργία» της Τουρκίας με το Καστελόριζο

«Αγκάθι» των διαπραγματεύσεων το Καστελόριζο Τ ο ερώτημα «οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας ή αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ);» απασχολεί έντονα τους συμμετέχοντες στις διερευνητικές επαφές. Η πιθανότητα κήρυξης ΑΟΖ από την Ελλάδα προκαλεί «αλλεργία» στην Τουρκία που φοβάται πιθανό αποκλεισμό της. Πολλοί υποστηρικτές της ΑΟΖ στην Ελλάδα δεν επιμένουν τόσο πολύ στο ότι αυτή είναι η πλέον σύγχρονη μέθοδος οριοθέτησης, αλλά στο ότι με αυτή θα περιοριστούν οι διεκδικήσεις της Τουρκίας. Η ΑΟΖ έχει οφέλη σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας, ερευνών ή και αλιείας, καθώς δεν αφορά μόνο τον βυθό αλλά και την απόσταση από τον βυθό ως την επιφάνεια της θάλασσας. Ακόμη και η ΑΟΖ, όμως, απαιτεί οριοθέτηση. Η άποψη που φαίνεται ότι διαμορφώνεται στην Αθήνα είναι ότι, με το θέμα της υφαλοκρηπίδας να έχει φορτιστεί τόσο αρνητικά επί πολλά χρόνια, η στροφή των συνομιλιών στην ΑΟΖ θα επιβάρυνε περαιτέρω το κλίμα.

Το θέμα της ΑΟΖ έχει συνδεθεί στενά με το Καστελόριζο. Οι πληροφορίες για ύπαρξη πλούσιων ενεργειακών κοιτασμάτων έχουν μετατρέψει το νησί σε «αγκάθι» των διαπραγματεύσεων. Η Αγκυρα θεωρεί ότι ένα τόσο μικρό νησί μπροστά τις τεράστιες τουρκικές ακτές δεν μπορεί να πάρει μεγάλο κομμάτι υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Η τουρκική πλευρά πιστεύει ότι η θέση της είναι νομικά ισχυρή, επικαλούμενη και πρόσφατη απόφαση, με παρόμοια χαρακτηριστικά, του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης επί ενός νησιού στη Μαύρη Θάλασσα. Διάδικοι στην απόφαση αυτή, που εκδόθηκε το 2008, ήταν η Ουκρανία και η Ρουμανία.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Τουρκία προσπαθεί να εξαιρέσει το Καστελόριζο από τη συζήτηση, καθώς θεωρεί ότι δεν ανήκει στο Αιγαίο αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Ουσιαστικά, δείχνει ότι θέλει να το αποκόψει από τον υπόλοιπο εθνικό κορμό. Φέρεται μάλιστα να επικαλείται επ΄ αυτού παλαιότερη απόφαση του Διεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού για τον γεωγραφικό διαχωρισμό των θαλασσών, βάσει της οποίας το Αιγαίο «σταματά» λίγο μετά τη Ρόδο. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, σημειώνουν διπλωμάτες με βαθιά γνώση των ελληνοτουρκικών, θα είναι καταστροφικό για τα ελληνικά συμφέροντα. Ωστόσο, επειδή η πλήρης ΑΟΖ του Καστελόριζου σχεδόν αγγίζει εκείνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι Τούρκοι τηρούν άτεγκτη στάση. Ειδικοί επί του Δικαίου της Θάλασσας όμως επιμένουν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να διατηρήσει έστω έναν «διάδρομο» υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ με την Κύπρο.

Οι γκρίζες ζώνες

Ο «άγνωστος Χ» των διερευνητικών επαφών παραμένουν οι γκρίζες ζώνες, θεωρία που πρωτοδιατυπώθηκε από την Αγκυρα στην κρίση των Ιμίων το 1996. Αποτελούν απλό διαπραγματευτικό χαρτί των Τούρκων που κάποια στιγμή θα αποσυρθεί ή όχι; Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, ο κ. Ταγίπ Ερντογάν φέρεται να έχει πει στον κ. Γ. Παπανδρέου ότι δεν σκοπεύει να αμφισβητήσει την κυριαρχία ελληνικών εδαφών σε αντίθεση με όσα συνέβαιναν επί κυβέρνησης Καραμανλή. Οι γκρίζες ζώνες παραμένουν πάντως, μαζί με την αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, δύο θέματα για τα οποία οι Τούρκοι κρατούν κλειστά τα χαρτιά τους.

Εφ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ