Η πορεία των αμερικανοτουρκικών σχέσεων συζητήθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων

Την πορεία των αμερικανοτουρκικών σχέσεων εξέτασε η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ σε ακροαματική διαδικασία προσφάτως. Η κριτική στάση που τήρησαν οι βουλευτές είναι ενδεικτική της δυσαρέσκειας που επικρατεί στις ΗΠΑ για τις επιλογές της Τουρκίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις κατά κοινή ομολογία διανύουν μια πολύ δύσκολη περίοδο. Μολονότι οι επίσημες δηλώσεις των αξιωματούχων αμφότερων των χωρών συνεχίζουν να διαψεύδουν την ένταση, η Ουάσινγκτον είναι μάλλον δυσαρεστημένη από την πολιτική που ακολουθεί η Άγκυρα στη διεθνή σκηνή. Χαρακτηριστικό είναι το κλίμα που επικράτησε στην αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων κατά τη διάρκεια της πρόσφατης ακροαματικής διαδικασίας με αντικείμενο τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Στις παρεμβάσεις που ακολούθησαν μπορούσε να διαπιστώσει κανείς την αγωνία αμερικανών πολιτικών για τη στάση που τηρεί η ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ σε θέματα που άπτονται τόσο των αμερικανικών συμφερόντων όσο και των πανανθρώπινων αξιών.

Την εβδομάδα που κύλησε διεξήχθη στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων ακροαματική διαδικασία με τίτλο «Ο νέος προσανατολισμός της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: Επιπτώσεις στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας». Ο τίτλος της συζήτησης ίσως να αποκαλύπτει από μόνος του τον τρόπο με τον οποίο οι αμερικανοί πολιτευτές αντιλαμβάνονται την Άγκυρα. Αρκεί κανείς να κοιτάξει το παρελθόν και να κάνει μια σύγκριση με τον τίτλο της περσινής ακροαματικής διαδικασίας: «Οι ΗΠΑ και η Τουρκία: Μια υποδειγματική συνεταιρική σχέση». Οι συγκυρίες, όμως, τότε ήταν πολύ διαφορετικές. Η συζήτηση είχε λάβει χώρα μερικούς μήνες μετά την ανάληψη καθηκόντων του νέου Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα και λίγες μόλις εβδομάδες μετά την πρώτη επίσκεψη του «πλανητάρχη» σε μουσουλμανική χώρα, την Τουρκία. Η διαδικασία είχε λάβει χώρα στο πλαίσιο της υποεπιτροπής για τα θέματα της Ευρώπης, στην οποία προέδρευε ο πρώην βουλευτής Robert Wexler (μέλος του ΔΚ - Πολιτεία της Φλόριντα), γνωστός για τη φιλική του στάση απέναντι στην Άγκυρα. Η νέα διοίκηση διακατείχετο επίσης από προσδοκίες περί ενός «μεσολαβητικού» ρόλου που θα μπορούσε να αναλάβει η Άγκυρα μεταξύ των ΗΠΑ και του ισλαμικού κόσμου, με προφανή στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων με την Ανατολή και τη διασφάλιση των αμερικανικών συμφερόντων. Έτσι, αγνοήθηκαν και δεν ελήφθησαν σοβαρά υπόψη σημαντικές ενδείξεις, όπως η αψιμαχία του ισλαμιστή πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον ισραηλινό Πρόεδρο στο Νταβός για τη στάση που θα τηρούσε η Άγκυρα κυρίως στα θέματα της Μέσης Ανατολής.

Όσα διημείφθησαν στο πλαίσιο της ακροαματικής διαδικασίας φέτος αποδεικνύουν τις λανθασμένες εκτιμήσεις της τότε νεοεκλεγμένης αμερικανικής κυβέρνησης για τις προθέσεις της Άγκυρας, αλλά και την τοποθέτηση της αμερικανικής αντιπολίτευσης στο επίμαχο θέμα. Μετά τις εισηγήσεις των Michael Rubin, Ian Lesser, Ross Wilson και του τούρκου Soner Cagaptay (όλοι τους ερευνητές με ειδίκευση στις διεθνείς σχέσεις και την Τουρκία, μεταξύ των οποίων και έμπειροι πρώην διπλωμάτες), ακολούθησαν οι τοποθετήσεις των μελών της Επιτροπής. Κατά τη διάρκεια της τρίωρης ακροαματικής διαδικασίας οι είκοσι περίπου αντιπρόσωποι επικεντρώθηκαν σε πέντε θέματα. Τα μέλη της Επιτροπής άσκησαν έντονη κριτική για την εν γένει αρνητική στάση που τηρεί η Άγκυρα έναντι των συμβατικών και άλλων υποχρεώσεών της απέναντι στους συμμάχους της. Εκφράστηκαν, όμως, με ιδιαίτερα επικριτικά σχόλια όσον αφορά την πολιτική της Τουρκίας κυρίως στη Μέση Ανατολή, καθώς, αφού πρώτα έστρεψε τα νώτα της στο Ισραήλ, φαίνεται να προσεγγίζει συστηματικά τη Συρία, το Ιράν και τη Χαμάς, χώρες και οργανώσεις με τις οποίες οι ΗΠΑ δεν διατηρούν ομαλές σχέσεις. Μέλη της Επιτροπής κατέκριναν ακόμη την άρνηση της Τουρκίας να αποδεχτεί τη γενοκτονία που διέπραξαν οι Νεότουρκοι εις βάρος των Αρμενίων και την έλλειψη βούλησης όσον αφορά το θέμα της βελτίωσης των σχέσεών της με την Αρμενία. Οι αντιπρόσωποι συζήτησαν ακόμη και θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος, όπως η συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή στην Κύπρο και οι προβληματικές σχέσεις της Άγκυρας με την Αθήνα, με αφορμή τις παραβιάσεις στο Αιγαίο. Τέλος, επικρίθηκαν το επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, οι συνθήκες υπό τις οποίες είναι αναγκασμένο το Οικουμενικό Πατριαρχείο να επιτελεί το έργο του, η έλλειψη της ελευθεροτυπίας κ.ά.

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι οι Αμερικανοί είναι δυσαρεστημένοι με τις πολιτικές που ακολουθεί η ισλαμική κυβέρνηση ΑΚΡ στη διεθνή πολιτική σκακιέρα. Και τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ συγκρούονται πια φανερά με εκείνα της Τουρκίας, ως συνέπεια της προπετούς στάσης της τελευταίας κυρίως στη Μέση Ανατολή. Συνεπώς, οι συγκυρίες δείχνουν να αλλάζουν και εξαιτίας των επιλογών της η Άγκυρα κινδυνεύει, μετά το Ισραήλ, να βρεθεί αντιμέτωπη και με τις ΗΠΑ. Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία ότι η αλλαγή αυτή που σημειώθηκε στον διεθνή παράγοντα θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη στους στρατηγικούς σχεδιασμούς που αφορούν τη διαχείριση των εθνικών μας συμφερόντων.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος