Ανησυχία στην Τουρκία για "νέα εποχή Ντενκτάς" στην Κύπρο

Καθοριστικής σημασίας χαρακτηρίζονται από τους αναλυτές στην Τουρκία οι προεδρικές εκλογές που θα λάβουν μέρος αυτή την Κυριακή 18 Απριλίου στα κατεχόμενα. Πρόκειται για έναν αγώνα δρόμου μεταξύ του νυν προέδρου Μεχμέτ Αλί Ταλάτ και του εθνικιστή Ντερβίς Έρογλου. «Η Κύπρος αποφασίζει τη μοίρα της», «Γιατί να μην επιτευχθεί [λύση]», «Να τον πιστέψεις ή να μην τον πιστέψεις [τον Έρογλου]», «Προεδρικές υπό τη σκιά του φόβου», «Μάχη μεταξύ δύο νοοτροπιών» είναι μερικοί από τους τίτλους των Τουρκικών εφημερίδων.

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θεωρείται πιθανή η νίκη του Έρογλου στον πρώτο ήδη γύρο της αναμέτρησης, και το ενδεχόμενο μιας προεδρίας υπό τον ηγέτη του Κόμματος Εθνικής Ενότητας προκαλεί νευρικότητα στην Τουρκία. Ωστόσο, πολλοί αναλυτές σημειώνουν πως οι δημοσκοπήσεις στα κατεχόμενα δεν είναι αξιόπιστες, ενώ τονίζουν πως το ποσοστό των αναποφάσιστων κυμαίνεται, στις διάφορες δημοσκοπήσεις, μεταξύ 18 και 30%.

Ο Έρογλου, εάν εκλεγεί, αναμένεται να είναι πιο αδιάλλακτος συνομιλητής της ελληνοκυπριακής πλευράς στις συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού από ότι υπήρξε ο Ταλάτ. Πολλοί Τούρκοι αναλυτές τον χαρακτηρίζουν «νέο Ντέντκας» για να τονίσουν τη σύμπτωση των θέσεών του με εκείνες του πρώτου, αδιάλλακτου προέδρου της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείας Κύπρου». Η αναμενόμενη νίκη του Έρογλου θα δυσαρεστήσει την κυβέρνηση Έρντογαν, που βλέπει το Κυπριακό ως το κυριότερο εμπόδιο στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις προβλέπουν νίκη του Έρογλου με περίπου 53%, ενώ ο Ταλάτ ακολουθεί με 47%. Οι Τουρκοκύπριοι δημοσιογράφοι, ωστόσο, έχουν και αυτοί δηλώσει δυσπιστία προς τις δημοσκοπήσεις, καθώς θεωρούν πως οι τελευταίες δύο – τρεις ημέρες πριν την αναμέτρηση είναι καθοριστικές. Ο Έρογλου είναι ήδη πρωθυπουργός της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείας Κύπρου», καθώς το Κόμμα Εθνικής Ενότητας του οποίου ηγείται αναδείχθηκε νικητής των περσινών βουλευτικών εκλογών.

Καθολική είναι η συμφωνία μεταξύ των Τούρκων αναλυτών ότι πίσω από την ήττα του κόμματος του Ταλάτ στις περσινές βουλευτικές εκλογές αλλά και πίσω από την ενδεχόμενη νίκη του Έρογλου στις προεδρικές της Κυριακής λανθάνει η απογοήτευση των Τουρκοκυπρίων με την προοπτική ένταξης του Κυπριακού Βορρά στην ΕΕ. Όλοι οι αναλυτές του κεντρώου χώρου κατηγορούν τους Ελληνοκυπρίους που καταψήφισαν το σχέδιο Ανάν στο σχετικό δημοψήφισμα, αλλά και όλοι σημειώνουν πως ο Έρογλου εκμεταλλεύεται τους φόβους των ψηφοφόρων με απώτερο και μεγαλύτερο θύμα την ίδια την Τουρκία, της οποίας την ένταξη «μπλοκάρει» το ανεπίλυτο ζήτημα της στρατιωτικής παρουσίας στη βόρεια Κύπρο.

Σύμφωνα με τον τουρκικό τύπο, καθοριστικό ρόλο στην πρόθεση ψήφου παίζει η καταγωγή και η ηλικία των ψηφοφόρων, με τους τουρκοκυπρίους ανεξαρτήτως ηλικίας να προτιμούν κατά πλειοψηφία τον Ταλάτ και τους εποίκους από την Τουρκία κατά μεγάλη πλειοψηφία τον Έρογλου. Ωστόσο, πολλά παιδιά εποίκων, νεαρής ηλικίας, έχουν συστρατευθεί με το στρατόπεδο Ταλάτ, θεωρώντας πως προέχει το «άνοιγμα της Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείας Κύπρου στον κόσμο». Ο Έρογλου σε πρόσφατες δηλώσεις του στην Αμμόχωστο διαβεβαίωνε τους εποίκους, που αποτελούν και την εκλογική του βάση, ότι δεν πρόκειται να δεχθεί κανένα σχέδιο το οποίο θα έκανε τους τουρκοκυπρίους «πρόσφυγες για δεύτερη φορά». «Δε δέχομαι καμμία συζήτηση σχετικά με το εάν πρέπει να σταλούν πίσω στη μητέρα – πατρίδα τα αδέλφια μας που ήλθαν από εκεί» τόνισε.

Παραδοσιακά, εξάλλου, στα κατεχόμενα η πλειοψηφία συντάσσεται παραδοσιακά με τη δεξιά. Ο βασικός λόγος είναι ακριβώς η ύπαρξη των εποίκων, που αποτελούν σήμερα την πλειοψηφία στα κατεχόμενα. Οι έποικοι φοβούνται το ενδεχόμενο της απέλασής τους στην Τουρκία, καθώς η ελληνοκυπριακή πλευρά θέτει την ανατροπή της αλλοίωσης της δημογραφίας στον τουρκοκυπριακό βορρά ως προϋπόθεση για την επίτευξη πολιτικής λύσης. Η εκλογή του Ταλάτ αποτέλεσε εξαιρετικό για τα δεδομένα της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείας Κύπρου» περιστατικό, που επιτεύχθηκε χάρη στις τότε ελπίδες για επίλυση του Κυπριακού που έτρεφε η επερχόμενη είσοδος της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, εξηγούν.

Ο Έρογλου έχει δηλώσει πως «πρώτη του ενέργεια» σε περίπτωση επανεκλογής του θα είναι να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την ελληνοκυπριακή πλευρά. Ωστόσο, σημαντικό μέρος του τουρκικού τύπου εκφράζει τη δυσπιστία του σχετικά με την ειλικρίνεια των προθέσεων του Έρογλου. Ο Ταλάτ είχε επενδύσει στην πολιτική επίλυση του κυπριακού και την είσοδο των τουρκοκυπρίων ως ισότιμων μελών της κυπριακής κοινωνίας στην ΕΕ. Για τους Τούρκους αναλυτές, ο Ταλάτ είναι ικανός και καλοπροαίρετος διαπραγματευτής, που πιστεύει στη δυνατότητα και αναγκαιότητα μιας λύσης του κυπριακού και αγωνίζεται για την επίτευξή της, ακολουθώντας ρεαλιστική πολιτική. Ο Έρογλου, αντιθέτως, παρουσιάζεται ως δημαγωγός και ανειλικρινής.

Πολλοί Τούρκοι αρθρογράφοι προειδοποιούν ότι Έρογλου, σαν «νέος Ντεντκάς», θα προσπαθήσει να κερδίσει χρόνο κωλυσιεργώντας σε ατέρμονους κύκλους επαφών και αποφασισμένος ουσιαστικά να διατηρήσει την υφιστάμενη κατάσταση. Η στάση αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις επιθυμίες της Άγκυρας, που θα ήθελε να δει το Κυπριακό να λύνεται στη βάση ενός ενιαίου ομοσπονδιακού κράτους απαρτιζομένου από δύο ισότιμα ομόσπονδα εθνικά κρατίδια. Οι Τούρκοι αναλυτές δε βρίσκουν λόγια να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια και την οργή τους για το «κλείδωμα» της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας τους από το αναμενόμενο αδιέξοδο στο Κυπριακό. Γιατί σε αδιέξοδο πιστεύουν πως θα οδηγήσει η γνωστή σε όλους αδιάλλακτη στάση του Έρογλου και η υιοθέτηση από αυτόν της γραμμής των Τούρκων εποίκων.

Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, πάλι, δήλωσε πως σε περίπτωση μη επανεκλογής του οι Τουρκοκύπριοι θα επανέλθουν στη διεθνή απομόνωση, και η πολιτική της Τουρκίας στο κυπριακό θα χρεωκοπήσει. tΤο σύνθημα της προεκλογικής του καμπάνιας είναι ενδεικτικό: «Ya Dün Ya Dünya» (Ή το Χθες, ή ο Κόσμος), όπου «χθες» είναι η αδιάλλακτη πολιτική του Ντένκτας, που αναμένεται να συνεχίσει ο Έρογλου. Στο ενδεχόμενο αυτό ο Ταλάτ προσφέρει ως εναλλακτική τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων με τους Ελληνοκυπρίους, που θα φέρουν τη λύση και τη διεθνή αναγνώριση της τουρκοκυπριακής πολιτείας. Τονίζοντας και αυτός ότι ο ευρωπαϊκός δρόμος της Τουρκίας περνά από την Κύπρο, υποστήριξε πως μία ενδεχόμενη εκλογή του Έρογλου δεν ενέχει κινδύνους μόνο για τους Τούρκους της Κύπρου, αλλά και για εκείνους της Τουρκίας.

Η πολιτική ηγεσία στην Άγκυρα και τα κατεχόμενα εκτιμάται πως θα βρεθούν σε διάσταση την επομένη των προεδρικών εκλογών. Η κυβέρνηση Έρντογαν έχει καταστήσει σαφές προς πάσα κατεύθυνση ότι στηρίζει την υποψηφιότητα Ταλάτ. Ωστόσο, ο Έρογλου σε δηλώσεις του έσπευσε να διαψεύσει όσους ισχυρίζονται πως δε διατηρεί καλές σχέσεις με την Άγκυρα. Αντίθετα, δήλωσε πως ο Ταλάτ δεν πρέπει να επανεκλεγεί, καθώς «η προσωπικότητά του τον καθιστά επιρρεπή σε υπερβολικές παραχωρήσεις». Σε περίπτωση επανεκλογής του στην προεδρεία της δημοκρατίας των κατεχομένων, ο Ταλάτ «θα προβεί σε ενέργειες που θα φέρουν την μητέρα πατρίδα Τουρκία σε δύσκολη θέση» ισχυρίσθηκε ο Έρογλου.

«Πρόκειται να μεταφέρω τις επιθυμίες του λαού στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Δεν πρόκειται να δεχθώ άνευ όρων ορισμένες προτάσεις του Χριστόφια χωρίς πρότερα να συμβουλευθώ το λαό» σημείωσε, ενώ πρόσθεσε ότι ο Ταλάτ είπε ψέμματα στο λαό. «Αρχικά υποσχέθηκε την ένταξη στην ΕΕ. Τώρα μας υπόσχεται τον κόσμο. Εάν δεν υπήρχε η Τουρκία, δε θα ζούσαμε σε αυτό τον τόπο ειρηνικά και με ασφάλεια. Όσοι μέχρι πρότινος ήθελαν μία Κύπρο χωρίς την Τουρκία και χωρίς το στρατό της, σήμερα εμφανίζονται πιο Τουρκόφιλοι από εμάς. Αλλά η γλώσσα τους δε φθάνει ακόμη να αποκαλέσει την Τουρκία μητέρα – πατρίδα» πρόσθεσε.

Ωστόσο, η καθολική εκτίμηση του κεντρώου τύπου στην ίδια την Τουρκία είναι πως ο Έρογλου είναι εκείνος που βάζει τη χώρα σε δύσκολη θέση. Και προειδοποιούν από τώρα πως η πολιτική «της τουρκικής πλευράς» στο Κυπριακό πρέπει να διαμορφώνεται, όπως και στο παρελθόν, ως προϊόν συνεννοήσεως μεταξύ Άγκυρας και κατεχόμενης Λευκωσίας. Η προειδοποίση στοχεύει τον Έρογλου, και θέλει να περάσει το μήνυμα πως η Τουρκία δεν πρόκειται να θυσιάσει τις ευρωπαϊκές της φιλοδοξίες και την καλή της εικόνα στο εξωτερικό χάριν της πολιτικής καριέρας του Έρογλου. Ταυτόχρονα, πολλοί αναλυτές καλούν την κυβέρνηση να εμμείνει στην πολιτική της εξεύρεσης λύσης, κρατώντας τον Έρογλου υπό «στενό έλεγχο» εάν, όπως αναμένεται, εκλεγεί στην προεδρία.

Οι Τούρκοι αναλυτές δέχονται πως, με δεδομένο ότι μόνο η Τουρκία αναγνωρίζει την «Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου», οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να δουν στο προεδρικό μέγαρο των κατεχομένων εκείνον που πιστεύουν πως θα χειρισθεί με τον καλύτερο τρόπο τις συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού και την απαλλαγή τους από τη διεθνή απομόνωση. Για τον ίδιο, ωστόσο, λόγο, οι προεδρικές εκλογές στα κατεχόμενα ενδιαφέρουν ιδιαίτερα και τους Τούρκους της Τουρκίας, που νομιμοποιούνται να παρεμβαίνουν στη σχετική διαδικασία των συνομιλιών με την ελληνοκυπριακή πλευρά. Αν η τουρκική πολιτική στο κυπριακό χαράσσεται από κοινού σε Άγκυρα και Λευκωσία, εφαρμόζεται από τις τουρκοκυπριακές αρχές αλλά υπό το άγρυπνο βλέμμα και έλεγχο της Άγκυρας, σημειώνουν. Οι γράφοντες αυτά γνωρίζουν πολύ καλά πως μόνο η πολιτική επίλυση του κυπριακού θα μπορέσει να «ξεμπλοκάρει» τα κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων που έχουν παγώσει.

Έγκριτοι αναλυτές στην Τουρκία προειδοποιούν πως οι συζητήσεις για «σχέδιο β’» που έχουν αρχίσει στην Άγκυρα και τις Βρυξέλλες από όσους θεωρούν δεδομένη την αποτυχία της πολιτικής επίλυσης του Κυπριακού, δεν είναι ρεαλιστικές. «Μόνο η πολιτική λύση στην Κύπρο μας ανοίγει την πύλη της Ευρώπης», γράφουν, ενώ προειδοποιούν τους Τουρκοκυπρίους πως δεν πρέπει να αφήσουν τις φοβίες τους να επιτρέψουν μία επανάληψη της «εμπειρίας Ντένκτας». Ο Ντένκτας, που σήμερα αρθρογραφεί σε ακροδεξιά εφημερίδα της Τουρκίας, ισχυριζόταν επί σαράντα χρόνια ότι είναι υπέρ της λύσης. Ωστόσο, αποχώρησε από τον πολιτικό βίο για να αφήσει την Κυπριακή Δημοκρατία μέλος της ΕΕ και τους τουρκοκυπρίους απομονωμένους διεθνώς, καθώς καμμία χώρα πλην της Τουρκίας δεν αναγνωρίζει το τουρκοκυπριακο καθεστώς.

Κάποιοι αναλυτές μάλιστα απευθύνουν έκκληση στους Τουρκοκυπρίους να μη θεωρήσουν υπεύθυνη την πολιτική του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ για το γεγονός ότι «τα συντρίμμια σαράντα ετών δεν μπόρεσαν να μαζευθούν όπως – όπως μέσα σε 18 μήνες». Αναφέρονται στην αποτυχία των διαπραγματεύσεων για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στα πλαίσια του σχεδίου Ανάν, που έλαβαν χώρα το ενάμισυ έτος προτού το σχέδιο τεθεί σε δημοψήφισμα προς έγκριση και στις δύο πλευρές της πράσινης γραμμής.

Οι ένοπλες δυνάμεις στην Τουρκία, ωστόσο, όπως και οι δυνάμεις του κατοχικού στρατού στην Κύπρο, είναι υπέρ της «σκληρής στάσης» στις διαπραγματεύσεις, κάτι το οποίο παραβλέπουν να αναφέρουν οι εν λόγω αναλυτές. Εστιάζοντας μόνο στις επιθυμίες και προτεραιότητες της κυβέρνησης Έρντογαν, αγνούν την αναμφίβολη επιρροή που το στράτευμα διαθέτει επί των εξελίξεων στην Κύπρο. Ο κίνδυνος «υπερβολικών υποχωρήσεων» της τουρκικής πλευράς στα πλαίσια του σχεδίου Ανάν και η πιθανότητα «μη ευνοϊκής» λύσης στην Κύπρο ήταν ένας από τους κύριους λόγους που επικαλέσθηκαν οι αρχηγοί των τεσσάρων όπλων το χειμώνα του 2004. Τότε, κατέστρωναν από κοινού τα σχέδια «εμμέσου πραξικοπήματος» για την απομάκρυνση της κυβέρνησης Έρντογαν που έσερνε την Τουρκία «σε δυσμενή τετελεσμένα γεγονότα» στην Κύπρο...

Στα κατεχόμενα ήδη βρίθουν οι καταγγελίες πως το «βαθύ κράτος» της Τουρκίας έχει συνταχθεί για να υποβαθμίσει την καμπάνια του Ταλάτ. Πολλοί υποστηρικτές του Ταλάτ δήλωσαν σε ανταποκριτές από την Τουρκία, διατηρώντας την ανωνυμία τους, ότι δέχθηκαν εκφοβισμούς από την αστυνομία και άλλες κρατικές αρχές, επειδή δε στηρίζουν τον Έρογλου. Καταστηματάρχες από την Κερύνεια και την κατεχόμενη Λευκωσία κατήγγειλαν πως οι αρχές τους απείλησαν με σκληρή φορολογία ενώ τους κατηγόρησαν για αγορανομικές και άλλες παραβάσεις που δεν είχαν διαπράξει. Επίθεση από αγνώστους που πέταξαν χειροβομβίδες δέχθηκαν και εκλογικά γραφεία του Ταλάτ σε διάφορα σημεία του κατεχόμενου τμήματος της νήσου. Τέλος, οι αρχές έστησαν κάμερες CCTV που κατέγραψαν τους συμμετέχοντες σε προεκλογικές συγκεντρώσεις του στρατοπέδου Ταλάτ, γεγονός που επιβεβαίωσαν και Τούρκοι ανταποκριτές, που έκαναν λόγο για «οργανωμένη εκστρατεία εκφοβισμού».

Το μεγάλο βέβαια ερώτημα είναι εάν οι τακτικές εκφοβισμού θα λειτουργήσουν υπέρ του Έρογλου ή θα διογκώσουν τις ψήφους του στρατοπέδου Ταλάτ.