Πού βαδίζουν ΗΠΑ και Τουρκία;

Του Μάριου Ευρυβιάδη

Οταν την Άνοιξη του 2009 ο Πρόεδρος Ομπάμα επισκέφτηκε επίσημα την Τουρκία και μίλησε στη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, το γεγονός παρουσιάστηκε ως κοσμοϊστορικό τόσο για τη σχέση των δύο χωρών όσο και για τη σχέση του Δυτικού με τον μη Δυτικό κόσμο.

Το κατεστημένο εξουσίας στην Ουάσιγκτον -η στρατογραφειοκρατία (Πεντάγωνο και Υπουργείο Εξωτερικών) και συγκεκριμένα thinktanks- επένδυσαν σχεδόν αποκλειστικά στην «αναθέρμανση» των σχέσεων με την Τουρκία. Το «πολιτικό σκεπτικό» τους ήταν ότι η κυβέρνηση Μπους «κακοδιαχειρίστηκε» την Τουρκία από το 2003, δεν την κατανόησε, δεν την αντάμειψε κ.λπ., και ως αποτέλεσμα η «προδομένη» από την Ουάσιγκτον Τουρκία βγήκε να «βοσκήσει» αλλού

Η επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου Ομπάμα, η οποία άρχισε να οργανώνεται από την επόμενη μέρα της εκλογής του από το προαναφερθέν σύστημα εξουσίας (βλέπε ενδεικτικά τις εισηγήσεις των S. Βoyer και Β. Κatulis, «Τhe Νeglected Αlliance: Restoring US- Τurkish Relationsto Μeet21stCenturyChallenges» December 2008, του thinktankτου δημοκρατικού κόμματος Center for Αmerican Ρrogress, www.americanprogress.org) αποσκοπούσε ακριβώς στην αποκατάσταση της «παραμελημένης συμμαχίας» με την Τουρκία και την προώθηση αμοιβαίας στρατηγικής μεταξύ ΗΠΑ Τουρκίας (και εμμέσως με το Ισραήλ) στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής.

Για την κεφαλοποίηση της επίσκεψης του Προέδρου Ομπάμα στην Τουρκία το κατεστημένο εξουσίας της Ουάσιγκτον οργάνωσε μέσα στο Αμερικανικό Κογκρέσο και σχετική ακροαματική διαδικασία (Ηearings) στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής αμέσως μετά την ολοκλήρωση της επίσκεψης Ομπάμα. Ο τίτλος της ακρόασης τα έλεγε όλα. «Οι ΗΠΑ και η Τουρκία: Μία υποδειγματική συνεταιρική σχέση».

Όσοι παρακολουθούν στοιχειωδώς τις σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας (και Άγκυρας και Ιερουσαλήμ) γνωρίζουν τι έλαβε χώρα τον τελευταίο χρόνο, με αποκορύφωμα τη μέχρι στιγμής άρνηση της σχετικής επιτροπής της Γερουσίας να συναινέσει στην αποστολή νέου Αμερικανού πρέσβη στην Άγκυρα, και το «τελεσίγραφο» Ομπάμα προς Ερντογάν για αλλαγή της στάσης της Τουρκίας στο ζωτικής σημασίας για ΗΠΑ και Ισραήλ ζήτημα του Ιράν. Και πάλιν η φετινή ακροαματική διαδικασία στο Κογκρέσο μάς διαφωτίζει επαρκώς. Τίτλος των φετινών ακροάσεων για την Τουρκία στην προαναφερθείσα επιτροπή ήταν: «Ο νέος προσανατολισμός της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: Επιπτώσεις στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας». Μέσα σε ένα χρόνο δηλαδή, όλη η επένδυση όλων των τουρκολάγνων της Τουρκίας «τούμπαρε». Και όσο «πυροτεχνικά» και να προσπαθούν οι θιασώτες της τουρκο-αμερικανικής φιλίας αδυνατούν πλέον να κρύψουν κάτω από το χαλί την ανταγωνιστική ακόμη και συγκρουσιακή σχέση Ουάσιγκτον Άγκυρας (και Άγκυρας – Ιερουσαλήμ). Το παραμύθι ότι οι ΗΠΑ «παραμελεί» τη σύμμαχό της Τουρκία, ότι δεν της παρέχει ωφελήματα, ότι δεν την κατανοεί και δεν την υποστηρίζει όπως πρέπει, έχει πλέον καταρρεύσει. Τα προβλήματα μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας δεν είναι «ατμοσφαιρικά» αλλά δομικά (όπως και με το Ισραήλ).

Το καταθλιπτικό για τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου είναι η ανεπάρκεια και η ανικανότητα των ταγών τους να διαγνώσουν ορθά την ουσία του αμερικανο-τουρκικού ανταγωνισμού και να λειτουργήσουν ανάλογα και οργανωμένα. Τους λείπουν οι γνώσεις η αυτογνωσία και η αυτοπεποίθηση. Έναντι των δυτικών κέντρων εξουσίας, κυρίως των αγγλοαμερικανικών αλλά και τα τελευταία χρόνια έναντι της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, έχουν συνηθίσει στη χαμέρπεια. Η Λευκωσία ειδικά, έναντι των Βρυξελλών έχει μπει στη διαδικασία αυτοκατάργησης της κρατικής της ύπαρξης. Επιτρέπει, για παράδειγμα, στον επίτροπο Stephen Fule να συμπεριφέρεται ως Ρωμαίος Εκατόνταρχος.

Ή πιο ορθά ως Κομισάριος του Σοβιετικού Σταλινισμού. Αλήθεια, έχει κανείς μελετήσει στο Υπουργείο Εξωτερικών και στην κυπριακή πρεσβεία στις Βρυξέλλες το βιογραφικό του κ. Fule πριν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης; Αν ήθελαν και αν τολμούσαν να μάθουν ποιοι του «έμαθαν γράμματα» και ποιους δαίμονες υπηρετούσε πριν το 1989, ίσως και να μπορούσαν να τον αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Αλλά δεν τολμούν. Όσο για την Τουρκία, ισχύει και γι’ αυτήν η ρήση του Γερμανού Καγκελάριου Μπίσμαρκ για την τσαρική Ρωσία: Δεν είναι τόσο δυνατή όσο φαίνεται, ούτε τόσο αδύναμη όσο νομίζεται. Ωστόσο, η αδυναμία της Τουρκίας στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ (και το Ισραήλ) δεν μπορεί να αγνοηθεί και το τεκμηριώνω με ένα απλό παράδειγμα. Μετά από 40 χρόνια ο μεγαλύτερος Νατοϊκός στρατός της Ευρώπης αδυνατεί να ελέγξει ένα εσωτερικό του πρόβλημα, το Κουρδικό. Ούτε ξέρουν πού βρίσκονται οι Κούρδοι αντάρτες και πότε θα τους χτυπήσουν. Γι’ αυτό εξαρτώνται σχεδόν απόλυτα από τους Αμερικανούς. Και κάθε φορά που οι τελευταίοι αργοπορούν να τους προμηθεύσουν με realtime intelligence για τις κινήσεις των Κούρδων, δηλαδή «αμέσου χρόνου πληροφόρηση», οι Τούρκοι επιτελείς αρχίζουν να κτυπιούνται σαν μικρά παιδιά που δεν τους δίνουν καραμέλες.

ΑΝ ΑΝΟΙΞΕΙ ΜΕΤΩΠΟ
Στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις (όπως και στις σχέσεις Τουρκίας- Ισραήλ) πίσω έχει η αχλάδα την ουρά. Εάν η κρίση με το Ιράν δεν εκτονωθεί και το αμερικανικό σύστημα (γραφειοκρατικό και χρηματοπιστωτικό) ανοίξει πόλεμο με τους μουλάδες (όχι κατ’ ανάγκην στρατιωτικό) τότε είναι που θα δούμε πόσο στρατηγικό βάθος έχουν τα οπίσθια των ισλαμοπασάδων και αυτά του μεγάλου μάγιστρου Νταβούτογλου.