Η επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος

Του Θανου Π. Ντοκου*

Η καθαρή επικράτηση του «ναι» στο δημοψήφισμα στην Τουρκία οφείλεται στο γεγονός ότι η πλειοψηφία των πολιτών θεώρησε πως το κεντρικό ερώτημα ήταν η επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία της κυβέρνησης Ερντογάν. Για αρκετούς άλλους, βεβαίως, ορισμένες από τις προτεινόμεν.ες αλλαγές προκάλεσαν έντονο προβληματισμό ή ακόμη και ανησυχία. Οι επίμαχες διατάξεις του δημοψηφίσματος πλήττουν δύο από τις τρεις βασικές γραμμές άμυνας (η προεδρία της δημοκρατίας έχει ήδη «αλωθεί» από το ΑΚΡ) του κεμαλικού συστήματος: τις ένοπλες δυνάμεις, που τίθενται πλέον υπό τη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων και, κυρίως, τη δικαστική εξουσία που πολλάκις στο παρελθόν είχε θέσει πολιτικά κόμματα εκτός νόμου. Ακούγεται ως μάλλον αυτονόητη αλλαγή, με όλους, βεβαίως, τους κινδύνους που συνεπάγεται η απόλυτη πλέον εξάρτηση της δικαστικής από την εκτελεστική εξουσία στην περίπτωση ενός κόμματος που έχει κατηγορηθεί ότι έχει μια κρυφή ατζέντα ισλαμοποίησης της χώρας.

Το μάλλον περιορισμένο εύρος των μεταρρυθμίσεων δείχνει ότι ο στόχος ήταν σαφέστατα εσωτερικός και όχι εξωτερικός (η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας). Η επόμενη ημέρα βρίσκει τον κ. Ερντογάν κυρίαρχο του πολιτικού παιγνιδιού και τον νέο ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) κ. Κιλιτσντάρογλου αποδυναμωμένο, κάτι που θα επιτρέψει στο ΑΚΡ να συνεχίσει την προσπάθεια διάβρωσης και ελέγχου του κρατικού μηχανισμού. Ενδεχόμενη μετάβαση του κ. Ερντογάν στην προεδρία της δημοκρατίας –πιθανόν με ενισχυμένες εξουσίες– μετά το 2011, θα φέρει στην επιφάνεια εσωτερικές διαιρέσεις και έριδες μέσα στο ΑΚΡ, λόγω ανταγωνισμού των επίδοξων διαδόχων και ίσως οδηγήσει στον τερματισμό της πολιτικής ηγεμονίας του.

Η οικονομική ανάπτυξη της χώρας θα συνεχιστεί με ατμομηχανή το «πράσινο κεφάλαιο», ενώ για την ιδιαίτερα φιλόδοξη εξωτερική πολιτική είναι νωρίς για να γίνει μια αξιολόγηση. Ωστόσο, βάρος θα συνεχίσει να αποτελεί η αδυναμία πολιτικής διαχείρισης του κουρδικού προβλήματος (όπου παρατηρούνται «ανίερες συμμαχίες» μεταξύ βαθέος κράτους και ακραίων κουρδικών ομάδων), ενώ ο ανταγωνισμός των δύο πόλων ισχύος εντός της Τουρκίας αναμένεται να συνεχιστεί πριν σταδιακά υπάρξει μια σύνθεση.

Οι πιθανές συνέπειες του δημοψηφίσματος για την Ελλάδα, πέραν της βελτίωσης της εικόνας της Τουρκίας σε κάποιες χώρες της Ε.Ε., εξαρτώνται από την υπόθεση εργασίας που θα υιοθετήσει ο κάθε αναλυτής: αν θεωρηθεί ότι ο κ. Ερντογάν επιθυμεί την ουσιαστική βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και μέχρι τώρα εμποδιζόταν από τους «Πασάδες», τότε η ενίσχυσή του στο εσωτερικό μέτωπο είναι θετική για την Ελλάδα. Αν όμως εκτιμηθεί ότι οι θέσεις του ΑΚΡ στα ελληνοτουρκικά ζητήματα δεν είναι διαφορετικές από αυτές του κεμαλικού κατεστημένου, τότε η ισχυροποίησή του είναι στην καλύτερη περίπτωση αδιάφορη και στη χειρότερη επικίνδυνη. Και γενικότερα, μια πιο δημοκρατική και σταθερή Τουρκία, με οποιαδήποτε κυβέρνηση στην εξουσία, θα σημαίνει μια πιο ισχυρή Τουρκία. Η ισχύς άλλοτε οδηγεί σε μείωση της ανασφάλειας και επιθυμία εξομάλυνσης των σχέσεων με γειτονικές χώρες και άλλοτε σε αλαζονεία και επεκτατική πολιτική. Η Ελλάδα δεν μπορεί, φυσικά, να επηρεάσει τις εσωτερικές εξελίξεις, αλλά οφείλει να παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή τις ευρύτατες αλλαγές και διεργασίες που πραγματοποιούνται στη γειτονική χώρα.

*Ο Θάνος Π. Ντόκος είναι Γενικός Διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.