Οι Τούρκοι θα αλωνίζουν στο Αιγαίο όσο η Αθήνα δεν ορίζει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.

Η συνέντευξη του καθηγητή Θεόδωρου Καρυώτη στον αείμνηστο συνάδελφο Λάμπρο Παπαντωνίου νια λογαριασμό της «Π», τον Ιανουάριο του 2009, ήταν προφητική από κάθε άποψη για τα όσα συμβαίνουν και σήμερα στο Αιγαίο, αλλά και στο Ιόνιο, ενώ καταλογίζει ευθύνες και στην Ε.Ε.
Ο Θ. Καρυώτης καταλογίζει ευθύνες στις ελληνικές κυβερνήσεις που δεν προχωρούν, εδώ και τώρα, στην οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, τονίζοντας ότι κανένα κράτος δεν προσφεύγει στη Χάγη μόνο για την υφαλοκρηπίδα χωρίς τον ορισμό της ΑΟΖ. Ο ορισμός της ΑΟΖ, που φτάνει έως τα 200 μίλια, θα θέσει τέρμα μια για πάντα, οριστικά και αμετάκλητα, στις τουρκικές διεκδικήσεις στο νησιωτικό, τον εναέριο και το θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου Πελάγους.

Ο Δρ Θεόδωρος Κ. Καρυώτης είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της θάλασσας.
Αναδημοσιεύουμε την συνέντευξη Κα­ρυώτη η οποία εξηγεί γιατί οι Τούρκοι προκαλούν στην περιοχή του Καστελόριζου.
Γιατί είναι σημαντική η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ);
Η νέα σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας, που υπάρχει πλέον από το 1982, δημιούργησε μια νέα θαλάσσια ζώνη, η οποία λέγεται Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Αναφέρεται στο άρθρο 56 της Σύμβασης, που καθορίζει τις αρμοδιότητες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους μέσα σε αυτή την αποκλειστική οικονομική ζώνη. Υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη και στην υφαλοκρηπίδα, γιατί η υφαλοκρηπίδα ασχολείται μόνο με το πετρέλαιο. Ενώ η αποκλειστική οικονομική ζώνη περιλαμβάνει στη δικαιοδοσία της όχι μόνο το πετρέλαιο, αλλά και την αλιεία. Επίσης, οι Τούρκοι, που δεν τους αρέσει καθόλου αυτή η αποκλειστική οικονομική ζώνη, αντιλαμβάνονται ότι δεν περιέχει καμία γεωλογική έννοια και η σύμβαση ξεκάθαρα αναφέρει ότι και τα νησιά διαθέτουν αποκλειστική οικονομική ζώνη.
Εννοούμε και τις νησίδες και τις βραχονησίδες και τις πολύ μικρές νησίδες;
Τα νησιά που κατοικούνται έχουν ΑΟΖ. Τα άλλα τα νησιά τα πιάνει το θέμα των χωρικών υδάτων, που μπορεί να φθάσουν μέχρι 12 μίλια.
Το πρόβλημα είναι ότι η ΑΟΖ φθάνει μέχρι τα 200 μίλια. Τέτοια απόσταση φυσικά δεν υπάρχει στα ελληνικά πελάγη. Δηλαδή, στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, το οποίο σημαίνει ότι δέχονται όλοι τη μέση γραμμή. Το ενδιαφέρον είναι ότι η Τουρκία, που δεν έχει υπογράψει και δεν έχει επικυρώσει το Δίκαιο για τη Σύμβαση της θάλασσας, έχει φτιάξει μια αποκλειστική οικονομική ζώνη στη Μαύρη θάλασσα με τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την τότε Σοβιετική Ένωση, χωρίς να έχει υπογράψει και να επικυρώσει αυτή τη Σύμβαση. Ήταν, κατά τη γνώμη μου, ένα τραγικό λάθος, διότι δημιούργησε ένα προηγούμενο δεχόμενη αυτή την έννοια της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Ενώ, δεν δέχεται το ίδιο ούτε στο Αιγαίο, αλλά ούτε και προς τη Μεσόγειο. Και γι’ αυτό βέβαια ήταν αντίθετη και με την ΑΟΖ, που πολύ σωστά δημιούργησε η Κυπριακή Δημοκρατία.
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η ΑΟΖ επί της υφαλοκρηπίδας; Δηλαδή, το ένα επικαλύπτει το άλλο;
Νομίζω αυτή ήταν ένα λάθος όλων των ελληνικών κυβερνήσεων, οι οποίες, για πάρα πολλά χρόνια τώρα, επιμένουν μονότονα ότι η μοναδική διαφορά της Ελλάδας με την Τουρκία είναι νομικής φύσης και αφορά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου Πελάγους. Αλλά, πάνω από 25 χρόνια τώρα, η έννοια αυτή έχει υπερκεραστεί από εκείνη της ΑΟΖ. Και ένα άλλο ίσως σημαντικό σημείο είναι πως από τότε που δημιουργήθηκε η νέα Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει ζητήσει μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αλλά πάντα ζητά την ταυτόχρονη οριοθέτηση και της ΑΟΖ. Εδώ έγκειται και υπεροχή της Ελλάδας, επειδή η αποκλειστική οικονομική ζώνη δεν έχει γεωλογική έννοια. Και γι’ αυτό το λόγο η Τουρκία ούτε το συζητάει.
Και φαίνεται ότι οι Τούρκοι δεν το συζητά­νε καθόλου, γιατί ξέρουν ότι θα χάσουν. Και εκεί νομίζω είναι η ελληνική τραγωδία, διότι η Ελλάδα έχει δώσει την εντύπωση ότι φοβάται να πάει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Δεν είναι θέμα αν κερδίσει κάποιος ή θα χάσει. Το θέμα είναι ότι θα λυθεί αυτή η διαφορά για πάντα, εφόσον βέβαια πάμε και συζητήσουμε ταυτόχρονα οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης.
Πόσο εφικτό είναι αυτό που μας λέτε;
Είναι εφικτό υπό την έννοια και τα δύο μέρη να συμφωνήσουν υπογράφοντας ένα συνυποσχετικό. Το πρόβλημα είναι ότι οι Τούρκοι, αν τελικά συμφωνήσουν, δεν θα συμφωνήσουν ποτέ για οριοθέτηση της ΑΟΖ. Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν επιμένει σ’ αυτό το θέμα. Σχεδόν κανείς στην Ελλάδα δεν ασχολείται με το θέμα της ΑΟΖ. Και μάλιστα, τον περασμένο χρόνο, απ’ ότι θυμάμαι, όταν η Κύπρος αποφάσισε να αποκτήσει μια ΑΟΖ, όλες οι ελληνικές εφημερίδες έγραψαν στην πρώτη σελίδα πόσο σημαντικό είναι αυτό το θέμα, χωρίς να γνωρίζουν σε τι θέμα αναφέρονται!
Είναι περίεργο που το θέμα της ΑΟΖ δεν υπάρχει πουθενά στις συζητήσεις ή διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο χώρες. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα τραγικό σφάλμα όλων των ελληνικών κυβερνήσεων μέχρι σήμερα, που αποδέχονται, φαίνεται, αυτή τη στάση της Τουρκίας, η οποία λέει:
«Ξέρετε, αν φέρετε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων την αποκλειστική οικονομική ζώνη, θα χάσουμε πολλά. Επομένως, δεν θέλουμε καν να το συζητήσουμε».
Υποψιάζομαι ότι οι Έλληνες δεν θέλουν να στενοχωρήσουν τους Τούρκους και δεν βάζουν στο τραπέζι το θέμα της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τα προβλήματα της, με την τουρκική εισβολή και κατοχή, τελικά το κατάφερε;
Βεβαίως! Η Κύπρος έχει υπογράψει και έχει επικυρώσει τη σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας. Και πολύ σωστά έφτιαξε μια ΑΟΖ γύρω από ολόκληρο το νησί. Έτσι έχει αποκλειστικά δικαιώματα της αλιείας και του πετρελαίου διότι, όπως ήδη έχω αναφέρει, η ΑΟΖ συμπίπτει με την υφαλοκρηπίδα.
Η κυβέρνηση Καραμανλή έχει κάνει τίποτε γι’ οντά το σοβαρό θέμα;
Η σημερινή κυβέρνηση (σημείωση: κυβέρνηση Καραμανλή) έχει κάνει κάτι αρκετά έξυπνο. Για πρώτη φορά – και αυτό υποθέτω προς τιμήν της υπουργού Εξωτερικών κ. Μπακογιάννη – η ελληνική κυβέρνηση έχει αρχίσει να κάνει επαφές με τη Λιβύη και την Αίγυπτο για οριοθέτηση της ΑΟΖ. Και απ’ ότι ξέρω, τα πράγματα πάνε πάρα πολύ καλά. Δηλαδή, οι Αιγύπτιοι και οι Λίβυοι είναι έτοιμοι να συζητήσουμε, με βάση τη μέση γραμμή, που είναι πάρα πολύ σημαντικό για μας. Έτσι, η Ελλάδα θα δημιουργήσει ΑΟΖ σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές της, εκτός από την περιοχή του Αιγαίου Πελάγους, που θα φέρει σε δύσκολη θέση την Τουρκία (δεν είχε προηγηθεί τότε η εμπλοκή της Τουρκίας στις συνομιλίες).
Αυτή η διευθέτηση με την Αίγυπτο, που μας λέτε, είναι δυνατόν να προσεγγίσει τις ακτές του Καστελόριζου και φυσικά ολόκληρο το σύμπλεγμα της Δωδεκανήσου, για το οποίο η Τουρκία δημιουργεί όλα τα γνωστά τα προβλήματα;
Καλά κάνετε και αναφέρετε το Καστελόριζο. Το Καστελόριζο είναι ένα νησί το οποίο κατοικείται και άρα – όπως είπαμε προηγουμένως – διαθέτει ΑΟΖ. Το πρόβλημα για τους Τούρκους είναι ότι η τοποθεσία που βρίσκεται το Καστελόριζο τους δημιουργεί πρόβλημα, διότι το Καστελόριζο έχοντας δική του ΑΟΖ, ως κατοικούμενο νησί, αποτελεί σημείο οριοθέτησης της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και με την Κύπρο. Έτσι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν έχει η Τουρκία θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Για αυτό το λόγο η Τουρκία έχει ζητήσει από την Αίγυπτο να μη λάβει υπόψη το Καστελόριζο, στις διαπραγματεύσεις της με την Ελλάδα, ώστε να έχει και αυτή θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Φαίνεται ότι η Αίγυπτος δεν δέχθηκε τις τουρκικές αυτές διεκδικήσεις και είναι έτοιμη να δεχθεί ότι το Καστελόριζο διαθέτει ΑΟΖ. Οπότε αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα είναι μεγάλη νίκη για την Ελλάδα. Όλα αυτά δε ισχύουν για όλα τα Δωδεκάνησα.
Με τη Λιβύη τι γίνεται από την άποψη του Λιβυκού Πελάγους, δηλαδή από την πλευρά της Νότιας Κρήτης;
Με τη Λιβύη επίσης συζητάμε το ίδιο θέμα. Η Λιβύη, απ’ ότι φαίνεται, δεν έχει αντιρρήσεις. Υπάρχει βέβαια ένας μεγάλος κόλπος εκεί, τον οποίο η κυβέρνηση της Λιβύης θέλει να τον κλείσει και να αρχίσει να μετράει την οριοθέτηση έξω από αυτόν τον κόλπο. Νομίζω ότι η Ελλάδα δεν έχει κανένα συμφέρον να αντιτίθεται σε κάτι τέτοιο. Μπορεί να δώσει στη Λιβύη αυτή την οριοθέτηση. Μπορεί να πάρει ελάχιστα μικρότερη ΑΟΖ με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Όπως είναι γνωστό, υπάρχει ήδη οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία και θα είναι πολύ εύκολο να υπάρξει και οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στα δύο κράτη. Έτσι, εάν κάνουμε το ίδιο με Κύπρο και Αλβανία, θα διαθέτουμε αποκλειστική οικονομική ζώνη σε όλες τις θάλασσες εκτός Αιγαίου και θα φέρουμε οε πολύ δύσκολη θέση την Τουρκία.
Για αυτό είμαι κατάπληκτος που δεν συζητάμε με τους Τούρκους το θέμα της ΑΟΖ εδώ και 20 με 25 χρόνια. Γιατί είναι μια ζώνη που καθορίζει το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας, η οποία δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στην Τουρκία και μέχρι σήμερα την έχουν αποκτήσει 140 παράκτια κράτη.
Μπορείτε να μας πείτε τι ακριβώς συμβαίνει στην πλευρά του Ιονίου Πελάγους, όπου υπάρχει και η Αλβανία;
Φαίνεται πως έχουν αρχίσει επαφές και με την Αλβανία. Δηλαδή, αυτό είναι το έξυπνο, που είπα προηγουμένως, που κάνει η ελληνική κυβέρνηση, η οποία συζητά με τους γείτονες της στη Δύση, δηλαδή με Ιταλούς, Λιβύους, Αιγυπτίους, και, απ’ ότι ξέρω, με την Αλβανία. Έχω την εντύπωση ότι οι Αλβανοί, όπως αντιλαμβάνομαι, από ανεπίσημες πηγές που έχω, δεν έχουν φέρει εμπόδια, ώστε εύκολα θα υπάρξει μια οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, πάλι με βάση την μέση γραμμή, ανάμεσα στα δύο κράτη. Ίσως ένα άλλο σημαντικό που πρέπει να σας πως είναι ότι η αποκλειστική οικονομική ζώνη έχει γίνει αποδεκτή και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει πει σε όλα τα κράτη της να δημιουργήσουν αποκλειστική οικονομική ζώνη σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές τους εκτός της Μεσογείου.
Για ποιο λόγο, κ. Καρυώτη;
Εξαίρεσαν τη Μεσόγειο, γιατί τους παρακάλεσαν οι Τούρκοι να μην κάνουν αυτό το πράγμα. Και τους άκουσαν οι Ευρωπαίοι! Η αποκλειστική οικονομική ζώνη δεν είναι μόνο θέμα της Ελλάδας, αλλά είναι και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και όταν η Ελλάδα δημιουργήσει μια αποκλειστική οικονομική ζώνη, ουσιαστικά δημιουργεί μια αποκλειστική οικονομική ζώνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν, ας πούμε, το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου έχει μια ελληνική αποκλειστική οικονομική ζώνη, στα πρώτα 12 μίλια – γιατί δέχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, ότι τα πρώτα 12 μίλια είναι κυριαρχικό δικαίωμα κάθε κράτους ανεξάρτητα αν έχει χωρικά ύδατα 12 ναυτικά μίλια – αλιεύουν μόνο οι Έλληνες ψαράδες. Στον υπόλοιπο χώρο του Αιγαίου έχουν δικαίωμα αλιείας τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως, οι Τούρκοι, αυτή τη στιγμή δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως εκ τούτου δεν θα δικαιούνται να ψαρεύουν στην ελληνική αποκλειστική οικονομική ζώνη.
Αν όμως η Τουρκία γίνει τελικά μέλος της ευρωπαϊκής Ένωσης, ποιο καθεστώς θα ισχύει στο Αιγαίο;
Δεν θα αλλάξει τίποτε, όσον αφορά την αποκλειστική οικονομική ζώνη, διότι οι θέσεις της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, που η Ελλάδα κερδίζει πάρα πολλά στο Αιγαίο, ακόμη θα ισχύει. Η μόνη διαφορά θα είναι ότι η Τουρκία δεν θα μπορεί να ψαρεύει στα πρώτα 12 μίλια της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Ελλάδας παρά μόνο στον υπόλοιπο χώρο, που δεν θα είναι και τόσο μεγάλος, στη μέση του Αιγαίου Πελάγους, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, δεν θα αλλάξει απολύτως τίποτε σε βάρος της Ελλάδας, όσον αφορά την αποκλειστική οικονομική ζώνη. Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο. Η αποκλειστική οικονομική ζώνη της Ελλάδας και της Κύπρου θα ισχύουν ανεξάρτητα αν η Τουρκία γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή όχι.
Εν κατακλείδι, για την επίλυση όλων αυτών των προβλημάτων εσείς προτείνετε, ως ειδικός, και ήδη το αποδέχεται η Αθήνα, ότι ολοταχώς η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει στην οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, η οποία συμπαρασύρει και όλα τα μέχρι τώρα γνωστά προβλήματα στην υφαλοκρηπίδα, στο υφαλοπρανές, στα χωρικά ύδατα, στον εναέριο και στο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου.
Συμφωνώ απόλυτα. Εγώ επιμένω και λέω πως κανένα κράτος, μέχρι σήμερα, στον κόσμο, που έχει πάει στη Χάγη ή έχει κάνει κάποιου άλλου είδους διευθέτηση, κανένα κράτος στον κόσμο, που έχει ένα πρόβλημα στα θαλάσσια σύνορα του με ένα άλλο κράτος, δεν έχει ζητήσει ποτέ μα ποτέ να υπάρξει μόνο οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι όλα τα κράτη του κόσμου, από το 1982 μέχρι σήμερα, ζητάνε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης όχι μόνο οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, αλλά πάντοτε και την ταυτόχρονη οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Αυτό ζητώ και εγώ από τη Ελλάδα, δηλαδή να κάνει ταυτόχρονα και τα δύο, οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στο Αιγαίο.

Εφημερίδα “ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ + 13″ - 23/07/2010 –