Αλλαγή ηγεσίας στο τουρκικό Ρεπουμπλικανικό κόμμα

Η αλλαγή στην ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης πριν από λίγο διάστημα στην Τουρκία, έδωσε ελπίδες για ανανέωση του τουρκικού πολιτικού συστήματος. Ωστόσο, τα μηνύματα που στέλνει ο νέος πρόεδρος κάθε άλλο από ελπιδοφόρα είναι.

Πριν από λίγες εβδομάδες ο Ντενίζ Μπαϊκάλ αναγκάστηκε σε παραίτηση από την ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, εξαιτίας της αποκάλυψης σκανδάλου στο οποίο φερόταν να έχει εμπλακεί. Η ομόφωνη εκλογή του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στη θέση του προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στα τέλη Μαΐου, μπορεί να πει κανείς ότι ήταν «έκπληξη». Κι αυτό γιατί εκ πρώτης όψεως ο νεοεκλεγείς πρόεδρος έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες που τον διακρίνουν: τη σταδιοδρομία του και τις εθνικοθρησκευτικές καταβολές του.


Ο Κιλιτσντάρογλου είναι ένα σχετικά νέο και «άφθαρτο» πρόσωπο στην πολιτική σκηνή της γείτονος. Φαίνεται ότι είχε στενές σχέσεις με το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς του Μπουλέντ Ετζεβίτ, ωστόσο εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα το 2002, ενώ πέτυχε την επανεκλογή του στις εκλογές του 2007. Μολονότι νέος στην πολιτική, έχει σχετικά πλούσια σταδιοδρομία ως γραφειοκράτης. Το 1971, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, διορίστηκε στο υπουργείο Οικονομικών ως εφοριακός. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 μπήκε στη Γενική Διεύθυνση Εσόδων και εξελίχθηκε ως τη βαθμίδα του υποδιευθυντή. Την επόμενη δεκαετία διορίστηκε αρχικά διευθυντής στο Ταμείο των Ελεύθερων Επαγγελμάτων (Bag-Kur) και λίγο μετά στον μεγαλύτερο οργανισμό κρατικών ασφαλίσεων της χώρας (SSK). Επόμενος σταθμός στη σταδιοδρομία του ήταν το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλειας, όπου εργάστηκε ως αναπληρωτής γενικός γραμματέας. Μετά τη συνταξιοδότησή του το 1999, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Χατζέτεπε, στην Άγκυρα, και διετέλεσε μέλος του ΔΣ της τουρκικής Τράπεζας Εργασίας.

Η επαγγελματική εξέλιξη του Κιλιτσντάρογλου φαινομενικά μπορεί να μη διαφέρει από εκείνη ενός οποιουδήποτε γραφειοκράτη. Ενδιαφέρον προκαλεί, ωστόσο, η ανοδική του πορεία, δεδομένων των καταβολών του. Γεννήθηκε το 1948 σε μια κωμόπολη του νομού Τουντζελί (Ντερσίμ) της κεντρικής Μικράς Ασίας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της περιοχής είναι το ισχυρό κουρδικό στοιχείο (Ζαζά), το οποίο ταυτόχρονα είναι και Αλεβίδες - «κλάδος» του σιιτικού (μη-ορθόδοξου) Ισλάμ. Τη δεκαετία του 1930, μάλιστα, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα είχε καταστείλει κουρδική εξέγερση στην περιοχή και είχε επιβάλει τη βίαιη τουρκοποίηση της περιοχής.

Έχοντας κατά νου τα παραπάνω, θα συλλογιζόταν κανείς ότι πρόκειται για «παιχνίδι της μοίρας» η άνοδος στην ηγεσία του κόμματος ενός γόνου των θυμάτων που έπεσαν στις αιματηρές διώξεις του Ντερσίμ. Ωστόσο, τα φαινόμενα πολλές φορές εξαπατούν. Η περίπτωση του Κιλιτσντάρογλου θέλει προσοχή, καθώς, όπως αποκάλυψε ο Γιαλτσίν Σονέρ στην ημερήσια «Χουριέτ» στα τέλη Μαΐου, το εν λόγω πρόσωπο φαίνεται ότι απορρίπτει -όπως και άλλοι πολλοί που βρέθηκαν πριν από αυτόν στην ίδια θέση- τις κουρδικές-αλεβιδικές καταβολές του. Με έγγραφα και μελέτες που απέστειλε στον δημοσιογράφο, επιχείρησε να υποστηρίξει ότι η φυλή στην οποία ανήκει, εκείνη των Κουρεϊσάν, έχει τουρκικές καταβολές και προέρχεται από την Υπερωξιανή. Εξάλλου, στις ομιλίες του στα όργανα του κόμματος φάνηκε ότι αποδίδει το Κουρδικό ζήτημα σε πρόβλημα οικονομικής ανέχειας και υπανάπτυξης, παραβλέποντας τα πραγματικά αίτια και την ανάγκη ανεύρεσης πολιτικής λύσης. Η στάση του αυτή μάλιστα θεωρήθηκε και ως μια προσπάθεια να παραμείνει πιστός στην παραδοσιακή κρατικιστική γραμμή του κόμματος, το οποίο, ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έχει να επιδείξει «προοδευτικότερες» προσεγγίσεις στις ειδικές εκθέσεις του για το εν λόγω ζήτημα. Εκτός κι αν η κίνηση του Κιλιτσντάρογλου αποσκοπούσε στην προσέλκυση ψηφοφόρων από τους συντηρητικούς και ακροδεξιούς κύκλους της χώρας!

Κάθε εκλογή νέου προέδρου στην ηγεσία πολιτικού κόμματος προμηνύει αλλαγές. Η αισιοδοξία, όμως, που εκφράστηκε από την εκλογή του Κιλιτσντάρογλου στην προεδρία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος ίσως να μην έχει και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Κι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα ισχυρά εθνικά και θρησκευτικά στερεότυπα που εξακολουθούν να παίζουν ρυθμιστικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτική ζωή της σύγχρονης Τουρκίας. Τι κι αν το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα «επεδίωξε» τον εκσυγχρονισμό και εξευρωπαϊσμό της χώρας; Η πολιτική δράση, η πολιτική και κοινωνική εξέλιξη και η πολιτική επιτυχία και πρόοδος εξαρτώνται ακόμη από την εθνική ταυτότητα του ατόμου. Υπ' αυτές τις συνθήκες, το κεμαλικό κόμμα φαίνεται δύσκολο να πετύχει τις απαραίτητες τομές στο τουρκικό κομματικό και πολιτικό σύστημα.