«Ζωτικό χώρο» αναζητεί στο Αιγαίο η Τουρκία

Το γνωστό βιβλίο του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το στρατηγικό βάθος. Η Διεθνής θέση της Τουρκίας», κυκλοφορεί, επιτέλους, στα ελληνικά τις επόμενες ημέρες. Στο πολυσέλιδο βιβλίο, που κυκλοφορεί (από τις εκδόσεις Ποιότητα), υπάρχουν ειδικά κεφάλαια για την Ελλάδα και την Κύπρο, οι οποίες εντάσσονται ως στοιχεία στην περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας, στη Μεσόγειο. Ας συγκρατήσουμε τις θέσεις του κ. Νταβούτογλου για τη νέα «θαλάσσια στρατηγική στο Αιγαίο» της Τουρκίας, που ευθέως αναζητεί μεγαλύτερο «ζωτικό χώρο» στο Αιγαίο. «Τα Στενά αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή στρατηγικού πλεονεκτήματος της Τουρκίας. Η χρήση αυτής της πηγής στρατηγικού πλεονάσματος βάσει μιας συνεπούς στρατηγικής, μίας ορθολογικής διπλωματίας και ενός καλού συγχρονισμού κρίνεται σημαντική όχι μόνον εξαιτίας της προσαρμογής της Τουρκίας στις συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και από την άποψη του μακροπρόθεσμου στρατηγικού της πεπρωμένου».


«Το Αιγαίο και η Κύπρος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αποτέλεσαν δύο σημαντικά σημεία της επικαιρότητας, που ενδιαφέρουν άμεσα τη θαλάσσια περιοχή εγγύς της Τουρκίας, χωρίς να έχει μειωθεί ποτέ η σημασία τους. Η παγκόσμια και περιφερειακή συγκυρία που άλλαξε κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο προσέθεσε νέα στοιχεία στη σημασία που έχουν αυτά τα δύο σημαντικά σημεία της επικαιρότητας από την πλευρά της Τουρκίας. Στην κορυφή αυτών των νέων στοιχείων διακρίνονται το νέο πεδίο αλληλεπίδρασης και η στρατηγική διάρθρωση, που αναφέραμε παραπάνω».
«Η αλληλεπίδραση αυτή αύξησε τη σημασία κυρίως της ανατολικής Μεσογείου ως νέας περιοχής θαλάσσιας αλληλεπίδρασης. Τα ζητήματα, όπως του Αιγαίου και της Κύπρου, που περιλαμβάνονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, πέραν από τη σημασία που έχουν τα ίδια ενέχουν και μία ιδιαίτερη σημασία που πηγάζει από τη διαπεριφερειακή αλληλεπίδραση. Γι' αυτό τον λόγο είτε στα ζητήματα που σχετίζονται με τα πεδία διαπεριφερειακής αλληλεπίδρασης είτε στα δευτερεύοντα ζητήματα, όπως της Κύπρου και του Αιγαίου, πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η Τουρκία δεν είναι μόνο μία χώρα του Αιγαίου αλλά και μία χώρα της ανατολικής Μεσογείου, που εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, σε μία περιοχή που ξεκινάει από την Αδριατική και εκτείνεται ώς τον κόλπο της Αλεξανδρέττας και τη διώρυγα του Σουέζ. Χωρίς τον προσδιορισμό της στρατηγικής γενικότερα της Μεσογείου και ειδικότερα της ανατολικής Μεσογείου και χωρίς να υπάρχει ο συντονισμός της με τις πολιτικές που αφορούν τις εγγύς χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές, δεν μπορούν να αξιολογηθούν στο πλαίσιο ενός στρατηγικού συνόλου ούτε το ζήτημα του Αιγαίου ούτε και εκείνο της Κύπρου. Οι πολιτικές της Τουρκίας για την Κύπρο και το Αιγαίο πρέπει να επανεξεταστούν ακόμη στο πλαίσιο της συγκυρίας του Ψυχρού Πολέμου. Μια Τουρκία που έχει αποκλειστεί από το Αιγαίο και έχει περικυκλωθεί στα νότια από την "Ρωμαίικη διοίκηση της νότιας Κύπρου"* (sic) σημαίνει ότι τα περιθώριά της να κάνει ένα άνοιγμα στον κόσμο έχουν περιοριστεί σημαντικά.
Το Αιγαίο αποτελεί το σημαντικότερο θαλάσσιο κομβικό σημείο της ευρασιατικής παγκόσμιας ηπείρου στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου. Σε αντίθεση με την περίπτωση της Ερυθράς Θάλασσας και του Περσικού Κόλπου, που κατέχουν παρόμοιες θέσεις, το Αιγαίο, που βρίσκεται σε μία κοντινή απόσταση και από τις τρεις ηπείρους και παρέχει τη δυνατότητα του ανοίγματος και στις τρεις χωρίς κάποιο χερσαίο εμπόδιο, έχει από αυτή την άποψη μία πρώτης τάξης στρατηγική σημασία όχι μόνο για την Ελλάδα και την Τουρκία, που διαθέτουν ακτές σε αυτή τη θάλασσα, αλλά κατ' αρχάς για τις παράκτιες χώρες του Ευξείνου Πόντου και έπειτα για όλες τις παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις που έχουν ανάγκη ενός μεταφορικού και εμπορικού κόμβου».
«Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας περιοχής της Τουρκίας. Η βασική πηγή προβλήματος στο Αιγαίο είναι η αγεφύρωτη αντίφαση μεταξύ της γεωλογικής και γεωπολιτικής πραγματικότητας και του ισχύοντος καθεστώτος. Η εγγύτητα ενός σημαντικού μέρους των ελληνικών νησιών στη μικρασιατική ακτή σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρησιακή βάση εναντίον της Μικράς Ασίας, και η περικύκλωση των υδάτινων διαδρόμων, που εξασφαλίζουν το πέρασμα από την Προποντίδα στη Μεσόγειο, από αυτά τα νησιά, αξιολογούνται από την Τουρκία ως ένα πολύ σοβαρό κενό ασφάλειας. Αντίθετα, η Ελλάδα ακολουθεί μια στρατηγική χρησιμοποίησης του πλεονεκτήματος που της παρέχεται από την κατοχή των νησιών, για να το εφαρμόσει στο σύνολο του Αιγαίου και της υδάτινης περιοχής. Το γεγονός ότι οι δίαυλοι (ανατολικά και δυτικά της Κρήτης) αφενός της Καρπάθου και της Κάσου και αφετέρου των Κυθήρων και του ακρωτηρίου της Σπάθης αλλά και της Καρπάθου και της Μαρμαρίδας, έχουν περικυκλωθεί από αυτά τα νησιά, επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη σύνδεση με Εύξεινο Πόντο - Προποντίδα - Μεσόγειο της Τουρκίας».
«Στην περίπτωση που η ελληνική θέση αποκτήσει ισχύ, η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μία στρατηγική πολιορκία, αλλά θα επηρεαστεί απευθείας και στις οικονομικές της δραστηριότητες. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: Το 88% του εξωτερικού εμπορίου της Τουρκίας πραγματοποιείται μέσω θαλάσσιων μεταφορών και πέραν εκείνου που προορίζεται απευθείας για τα παράλια της Μεσογείου. Το υπόλοιπο (περίπου το 65%) διασχίζει το Αιγαίο. Από μία άλλη σκοπιά, 15.200 πλοία των 49 εκατ. καθαρής χωρητικότητας (Κ.Κ.Χ.) καταπλέουν / αποπλέουν διασχίζοντας το Αιγαίο σε λιμάνια του Αιγαίου, της Προποντίδας και του Εύξεινου Πόντου, ενώ 4.687 πλοία περίπου 15 εκατ. καθαρής χωρητικότητας (Κ.Κ.Χ.) καταπλέουν / αποπλέουν σε λιμάνια της Μεσογείου. Το τελευταίο έτος, περίπου το 85% των 20.500 τόνων αργού πετρελαίου, που γίνεται η επεξεργασία του στην Τουρκία, φτάνει στα διυλιστήρια των Νέμρουτ, Αλίαγα, Tupras,, Atas,, Botas,, διασχίζοντας τη Μεσόγειο και το Αιγαίο. Η διασπορά σε λιμάνια της Τουρκίας ικανότητας φόρτο-εκφόρτωσης 120 εκατ. τόνων αποδεικνύει την αδιαμφισβήτητη θέση του Αιγαίου στις εμπορικές δομές της Τουρκίας. Περίπου το 25% αυτής της ικανότητας βρίσκεται στη Μεσόγειο, το 21% στο Αιγαίο, το 41% στην Προποντίδα και το 13% στον Εύξεινο Πόντο. Αν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι το Αιγαίο αποτελεί την περιοχή-διάπλου της Προποντίδας και του Ευξείνου Πόντου, η γεωοικονομική σημασία αυτής της θάλασσας - διάπλου μπορεί να γίνει αντιληπτή κατά τον πιο ευδιάκριτο τρόπο.
Οι εντάσεις που υφίστανται στις σχέσεις με την Ελλάδα πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου στο πλαίσιο μίας γενικής θαλάσσιας στρατηγικής στο Αιγαίο, δεδομένου ότι η χώρα αυτή, θεωρώντας ως μη ικανοποιητικό το ισχύον καθεστώς που περιορίζει τον ζωτικό χώρο της Τουρκίας, ακολουθεί μία επεκτατική πολιτική. Και το σημαντικότερο μέσο, για να επιτευχθεί αυτό, είναι η απόκτηση από μέρους της Τουρκίας ενός ισχυρού εμπορικού στόλου που θα της επιτρέπει να χρησιμοποιεί με πιο δραστήριο τρόπο τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο. Η υπεροχή της Ελλάδας σε αυτό το θέμα πηγάζει όχι μόνο από το εύρος της περιοχής που κατέχει στο Αιγαίο αλλά και από την ικανότητα που διαθέτει στις θαλάσσιες μεταφορές.
Μια πιο αποτελεσματική χρήση του Αιγαίου, που αποτελεί θάλασσα-σύνδεσμο, μπορεί να γίνει εφικτή μόνο με τη σύνδεση αυτής της θάλασσας με τις άλλες θαλάσσιες περιοχές. Η Τουρκία, για να γίνει μία πραγματική περιφερειακή δύναμη, είναι υποχρεωμένη να αυξήσει την πολιτική και οικονομική της επιρροή στις θαλάσσιες αρτηρίες που εκτείνονται από το Αιγαίο ώς την Αδριατική και από το Σουέζ ώς την Ερυθρά Θάλασσα. Είναι αναπόφευκτο η Τουρκία να ακολουθήσει μία δραστήρια πολιτική σε κάθε σημείο που οδηγεί τον Εύξεινο Πόντο και το Αιγαίο στις ανοικτές θάλασσες». *

Ελευθεροτυπία