Ο Ερντογάν και το νέο παιχνίδι με τη φωτιά...

Η τουρκική δικαιοσύνη ανάμεσα στον εκδημοκρατισμό και τη χειραγώγηση - Η Τουρκία είναι (πάλι) χωρισμένη στα δύο. Πάντα αυτή η χώρα διχαζόταν με το παραμικρό. Τώρα, όμως, ο διχασμός είναι πιο ακραίος. Οι απόψεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1982, γνωστού και ως «Σύνταγμα των πραξικοπηματιών», που επιδιώκει η κυβέρνηση Ερντογάν, είναι τόσο αντίθετες, που θεωρείται απίθανο να υπάρξει συμβιβασμός.

Σύμφωνα με τη μια πλευρά (κυβέρνηση), η συνταγματική αναθεώρηση θα οδηγήσει στον εκδημοκρατισμό της χώρας. Υπογραμμίζει ότι η καλή αρχή που έγινε με τις ένοπλες δυνάμεις, να περιοριστεί ο λόγος τους στην πολιτική, μπορεί να εφαρμοστεί και στη δικαιοσύνη κι ότι εν πάση περιπτώσει οι μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για την εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την άλλη πλευρά (αντιπολίτευση), η συνταγματική αναθεώρηση οδηγεί την Τουρκία στην καταστροφή. Η δικαιοσύνη γίνεται όμηρος του ΑΚΡ που προσπαθεί να δημιουργήσει το δικό του θεσμό. Το κυβερνών κόμμα προστατεύει τον εαυτό του από μία πιθανή εκστρατεία εναντίον του στο μέλλον και από ένα «κυνήγι κλεισίματος» εκ μέρους του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ενώ η μία πλευρά πιστεύει ότι το πακέτο μεταρρυθμίσεων πάει να «αφοπλίσει» το Συνταγματικό Δικαστήριο, η άλλη προειδοποιεί ότι θα ζητήσει από το λαό να αποφασίσει. Η εκατέρωθεν επιχειρηματολογία είναι τόσο περίπλοκη και αντιφατική, που ο νους του μέσου Τούρκου έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο.
Το μήλον της Έριδος
Η θύελλα, που σαρώνει τη γειτονική χώρα μία ημέρα πριν από την κατάθεση από την κυβέρνηση του ΑΚΡ τού πακέτου με τα 23 προς αναθεώρηση άρθρα του συντάγματος στην τουρκική εθνοσυνέλευση, δεν τρομάζει καμιάν από τις πλευρές, γιατί πολύ απλά αυτό επιδίωκαν.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός για να κερδίσει τον τίτλο του μεταρρυθμιστή και η αντιπολίτευση τον τίτλο του προασπιστή των θεσμών. Το πακέτο συνταγματικών μεταρρυθμίσεων του κυβερνώντος κόμματος στοχεύει πρώτα απ' όλα στο να οικοδομήσει επαρκή όρια ασφαλείας, που θα του επιτρέψουν να εμποδίσει μία νέα υπόθεση κλεισίματος εναντίον του και, δεύτερον, στη μεταρρύθμιση εξολοκλήρου της δικαιοσύνης, αλλάζοντας τη δομή της και περιορίζοντας τη δικαιοδοσία της μόνο σε αυτή στην οποία ετάχθη, δηλαδή τη δικαστική. Το ΑΚΡ προσπαθεί να αλλάξει τη σύνθεση συγκεκριμένα των ανώτατων δικαστικών οργάνων. Αφενός μεν του Συνταγματικού Δικαστηρίου, αυξάνοντας τα μέλη του από 11 σε 19, και αφετέρου δε του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων (ΑΣΔΕ), από 5 σε 21.

Συνταγματικό Δικαστήριο
Σύμφωνα με την υπάρχουσα σύνθεση, από τα 11 μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου, τα τέσσερα προέρχονται από τον Άρειο Πάγο και το Συμβούλιο της Επικρατείας (δύο από το κάθε δικαστήριο). Στο πακέτο του ΑΚΡ το Συμβούλιο της Επικρατείας θα συνεχίσει να στέλνει δύο μέλη, αλλά ο Άρειος Πάγος τρία. Το Ανώτατο Στρατοδικείο διαθέτει προς το παρόν μία έδρα στο Συνταγματικό, αλλά με το νέο νόμο δεν θα υπάρχει κανένας στρατοδίκης. Το Λογιστήριο του Κράτους διαθέτει επίσης δύο έδρες, αλλά προτείνεται μία. Η μοναδική έδρα του Ανώτατου Συμβουλίου Εκπαίδευσης θα αυξηθεί σε τρεις. Οι τρεις έδρες των δικηγόρων και των εισηγητών του Συνταγματικού Δικαστηρίου θα αυξηθούν σε πέντε. Οι δικηγορικοί σύλλογοι προς το παρόν δεν διαθέτουν καμία έδρα, αλλά σύμφωνα με το σχέδιο του ΑΚΡ, θα αποκτήσουν μία. Επιπλέον, σύμφωνα με το σχέδιο, δύο έδρες θα δοθούν σε «πολίτες» (ακαδημαϊκούς κ.λπ.), που θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Σύμφωνα, επομένως, με τη μεταρρύθμιση που ετοιμάζει το ΑΚΡ, από τα 19 μέλη, τα 16 θα διορίζονται από σχετικά με τη δικαιοσύνη όργανα (όχι μόνο δικαστές), από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τρία θα διορίζονται από τη Βουλή. Ενισχύεται κατά πολύ ο αριθμός των μη δικαστών-μελών και αυτό άλλωστε είναι η βασική κατηγορία κατά της κυβέρνησης Ερντογάν, ότι δηλαδή τοποθετεί εξωδικαστικά μέλη, που υπάρχουν υποψίες ότι θα είναι «δικοί» της άνθρωποι. Επίσης, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας θα αποτελείται από τρία τμήματα. Το σημαντικό είναι ότι οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να απευθύνονται κατευθείαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο για υποθέσεις τους, αφού όμως έχουν εξαντλήσει όλα τα ένδικα μέσα. Καταδίκες εναντίον υπουργών, πρωθυπουργού και ανώτατων κυβερνητικών στελεχών θα μπορούν να εφεσιβάλλονται. Για την ακύρωση συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, αποφάσεων περί κλεισίματος πολιτικών κομμάτων ή επιβολής προστίμων σε κόμματα θα απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία, δηλαδή ψήφος από τα 2/3 των μελών του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Επιπλέον, αν υιοθετηθεί το σχέδιο, το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν θα διαθέτει αντιπρόεδρο. Οι δικαστές θα είναι όλοι τους ισότιμα μέλη.


Η σύνθεση του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων
ΑΝ ΚΑΙ οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται είναι πολλές, ωστόσο εκείνη που -σύμφωνα με τον Τούρκο δημοσιογράφο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ- «πρόκειται να χυθεί αίμα τους επόμενους μήνες», είναι εκείνη που αφορά στη σύνθεση του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων (ΑΣΔΕ). Με βάση το Σύνταγμα του ’82, τα μέλη του ΑΣΔΕ είναι 7, πέντε δικαστές και δύο μέλη της κυβέρνησης, ο υπουργός Δικαιοσύνης και ο γενικός γραμματέας. Η κυβέρνηση θέλει να αυξήσει τον αριθμό των μελών σε 21, προκειμένου να συμμετέχουν στο ανώτατο δικαστικό όργανο περισσότερα «λαϊκά» μέλη, όχι μόνο δικαστές, δηλαδή, αλλά δικηγόροι, ακαδημαϊκοί κ.λπ. Σύμφωνα με την υπάρχουσα δομή, οι πέντε δικαστές του ΑΣΔΕ αποφασίζουν και διορίζουν όλα τα μέλη των δικαστηρίων της Τουρκίας, με αποτέλεσμα η δικαιοσύνη να ελέγχεται -κατά την κυβέρνηση- από μία «κλίκα» ανθρώπων της παλαιάς σχολής ή άλλως κεμαλικής νοοτροπίας. Ο Τούρκος υπουργός Δικαιοσύνης, Σεντάτ Εργκίν, σε συνέντευξή του προς τους ξένους ανταποκριτές πριν από μια εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη, δεν δίστασε, μάλιστα, να κάνει λόγο για «Κράτος Δικαστών», που ελέγχει μέχρι και την πολιτική ζωή της χώρας, έχοντας τη δικαιοδοσία να καταργεί νόμους της Βουλής και να κλείνει κόμματα. Στο νέο τουρκικό σύνταγμα υπάρχει ελάχιστη, όμως, πρόνοια για τα κοινωνικά δικαιώματα. Το δικαίωμα της απεργίας δεν επιτρέπεται και πάλι, παρά τις διακηρύξεις της κυβέρνησης περί προσπάθειας συμμόρφωσής της με τα ευρωπαϊκά στάνταρντς, ενώ παρέχεται το δικαίωμα της συλλογικής σύμβασης στους δημόσιους υπαλλήλους, με τον όρο όμως τον τελικό λόγο στις διαπραγματεύσεις να τον έχει ένα κυβερνητικό όργανο, η «Επιτροπή Διαιτησίας».


Αναθεώρηση ή εκλογές
Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ δεν σκοπεύει να συμβιβαστεί, ίσα-ίσα θα ήθελε να τινάξει στον αέρα σχεδόν όλο το εγχείρημα της κυβέρνησης, κατηγορώντας το ΑΚΡ ότι δημιουργεί μία νέα δικαιοσύνη «κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του». Αντίστοιχα η κυβέρνηση Ερντογάν, με «σημαία» την εναρμόνιση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, προσπαθεί να αφαιρέσει από τη δικαιοσύνη την αρμοδιότητα της προστασίας της αρχής της κοσμικότητας, ουσιαστικά της ανάμειξής της στη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία.
Το θέμα, βέβαια, είναι ότι ο κοσμικός χαρακτήρας της τουρκικού κράτους προσπαθεί να αλλάξει εδώ και χρόνια και στο πακέτο διαφαίνονται κάποιες τέτοιες προσπάθειες, όπως είναι η θεσμοθέτηση της παραπομπής των πραξικοπηματιών στη δικαιοσύνη, που απαγορεύει ρητά το ισχύον Σύνταγμα, αλλά οι υπόνοιες για το ποιος καθοδηγεί τα νήματα και σε τι αποσκοπεί αυτή η συνταγματική αναθεώρηση δημιουργεί φόβους και καχυποψία στα ευρύτερα στρώματα της τουρκικής κοινωνίας. Το δημοψήφισμα ή οι πρόωρες εκλογές, αν δεν υπάρξει συναίνεση, θα λύσει άραγε το δίλημμα του τουρκικού λαού;