Tο casus belli παραμένει/ Ο κ. Νταβούτογλου και οι ελληνικές ψευδαισθήσεις

Του Σταυρου Λυγερου
Πριν αλέκτορα φωνήσαι
, ο Αχμέτ Νταβούτογλου διέλυσε τις ψευδαισθήσεις περί κατάργησης του τουρκικού casus belli (αιτία πολέμου), που με τόση επιπολαιότητα έσπευσαν να καλλιεργήσουν κυβερνητικοί κύκλοι και το σύνολο σχεδόν των ελληνικών ΜΜΕ, στηριζόμενοι σ’ ένα ρεπορτάζ της «Σαμπάχ». Ο υπουργός Εξωτερικών ξεκαθάρισε ότι «στο ζήτημα των 12 μιλίων, η Τουρκία δεν θα κάνει μονομερές βήμα.

Με αμοιβαία βήματα θα αλλάξουν στάση η Τουρκία και η Ελλάδα, η μία απέναντι στην άλλη». Ουσιαστικά συνέδεσε την κατάργηση του casus belli με την παραίτηση της Αθήνας από το δικαίωμα που της δίνει το Διεθνές Δίκαιο να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα μέχρι τα 12 μίλια.

Η δήλωση Νταβούτογλου δεν πρέπει να εκπλήσσει. Οταν στο παρελθόν ο Ταγίπ Ερντογάν είχε ερωτηθεί σχετικά, είχε πει ότι το casus belli θα αρθεί μόνο εάν η Ελλάδα δεσμευθεί ότι δεν θα κάνει επέκταση. Είναι άλλο πράγμα η κατάργηση του casus belli κι άλλο η Ελλάδα να μη χαρακτηρίζεται εφεξής εχθρική χώρα.
Η Αγκυρα επιδιώκει παγίως εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση για το Αιγαίο. Η διαφορά του διδύμου Ερντογάν – Νταβούτογλου από τους προκατόχους τους είναι ότι την πολιτική αυτή δεν την προωθούν μόνο με τις γνωστές στρατιωτικές προκλήσεις, αλλά και με μια φιλειρηνική ρητορική. Η νεοοθωμανική κυβέρνηση ορκίζεται στον διμερή διάλογο, επειδή έχει μόνο να κερδίσει ακόμα και εάν δεν υπάρξει συμφωνία. Οταν οι μονομερείς τουρκικές διεκδικήσεις γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης μετατρέπονται στα μάτια της διεθνούς κοινότητας σε πολιτικά νομιμοποιημένες διμερείς διαφορές.
Επισήμως, η Αθήνα αναγνωρίζει ως νομική διαφορά μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Γι’ αυτό και δηλώνει ότι διαπραγματεύεται μόνο αυτό το ζήτημα. Ας σημειωθεί ότι θα έπρεπε προ πολλού να μιλάει για οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Πρώτον, επειδή το Δίκαιο της Θάλασσας έχει υποκαταστήσει την παρωχημένη γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας από την οικονομική έννοια της ΑΟΖ. Δεύτερον, επειδή το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει ρητά ότι νησιά που κατοικούνται και έχουν οικονομική δραστηριότητα δικαιούνται ΑΟΖ.
Παγίως, η Αθήνα θεωρεί τα άλλα προβλήματα στο Αιγαίο πολιτικές διαφορές, που έχουν προκύψει από μονομερείς τουρκικές διεκδικήσεις. Στην πράξη, όμως, έχει διολισθήσει απ’ αυτή τη θέση. Επισήμως, δηλώνει ότι η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας πρέπει να γίνει στη βάση χρονοδιαγράμματος και εάν δεν προκύψει συμφωνία, να υπάρξει παραπομπή στη Χάγη. Το Διεθνές Δικαστήριο, όμως, μπορεί να λύσει οριοθετημένες διαφορές. Αυτό σημαίνει ότι για την παραπομπή απαιτείται συνυποσχετικό. Από το περιεχόμενό του ουσιαστικά εξαρτάται και η δικαστική απόφαση.
Επιπροσθέτως, η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας (και της ΑΟΖ) συνδέεται με το εύρος των χωρικών υδάτων. Η Ελλάδα έχει χωρικά ύδατα έξι μιλίων, επειδή η Τουρκία την απειλεί με πόλεμο εάν τα επεκτείνει στα 12 μίλια. Εάν η οριοθέτηση γίνει με χωρικά ύδατα έξι μιλίων, η Ελλάδα θα χάσει οριστικά το δικαίωμά της να τα επεκτείνει. Ας σημειωθεί ότι το δικαίωμα επέκτασης το έχουν ασκήσει όλες οι μεσογειακές χώρες. Και η Τουρκία στα βόρεια και νότια παράλιά της. Εάν η Ελλάδα αποκτούσε χωρικά ύδατα 12 μιλίων θα ακύρωνε αυτομάτως σε μεγάλο βαθμό όλες σχεδόν τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Αυτός είναι και ο λόγος που η τουρκική Εθνοσυνέλευση υιοθέτησε με ψήφισμά της το casus belli.
Η ρύθμιση του εύρους των χωρικών υδάτων, λοιπόν, λογικά προηγείται της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, ο Γιώργος Παπανδρέου διαπραγματεύεται αυτό που διαπραγματευόταν την περίοδο 1999-2004 ως υπουργός Εξωτερικών: χωρικά ύδατα διαφοροποιημένου εύρους. Σε γενικές γραμμές, στις περιοχές που απέχουν πολύ από την Τουρκία (π.χ. Ιόνιο) θα τα επεκτείνει στα 12 μίλια, στις περιοχές που γειτνιάζουν θα τα αφήσει 6 και στις ενδιάμεσες περιοχές θα τα επεκτείνει στα 8-10 μίλια.