Η Νέα Δομή του ΝΑΤΟ δεν αποτρέπει την τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο

Του Αντιστρατήγου ε.α. Δημήτρη Λακαφώση

Δύο (2) κυρίως στοιχεία της από το 2003 αποφασισθείσης νέας δομής του ΝΑΤΟ επηρεάζουν την περιοχή του Αιγαίου: Το CAOC στην Λάρισα (Μεικτό συνδυασμένο κέντρο αεροπορικών επιχειρήσεων) και το ΝΑΤΟ CC – Air (Νατοϊκό αεροπορικό στρατηγείο – στοιχείο) στην Σμύρνη. Έχουν άμεση υπαγωγική νατοϊκή σχέση. Εδρεύουν σε γειτονικές χώρες της ίδιας συμμαχίας αλλά με αντιπαραθέσεις, αφού η Τουρκία προσπαθεί με κάθε τρόπο να αμφισβητήσει κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο.

CAΟC Λάρισας και ΝΑΤΟ CC-Air Σμύρνης

Στην Ελλάδα με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ διατηρήθηκε CAΟC – της CAΟC – 4 Λάρισας, ενώ πολλά CAOCs καταργήθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Ως CAOC – 4 ενεργοποιείται από 1 Μαρτίου 2010. Διαθέτει 4 επιμέρους κέντρα τα οποία φανερώνουν το ρόλο και τις αρμοδιότητες του CAOC: κέντρο συνδυασμένων αεροπορικών επιχειρήσεων, ελέγχου αέρος, αναγνώρισης φιλίων – εχθρού και σύνθεσης στοιχείων αισθητήρων. Τα CAOCs γενικά δεν έχουν μόνιμη περιοχή ευθύνης αφού με τη νέα δομή έχει καταργηθεί σε επίπεδο κάτω των δύο Νατοϊκών στρατηγείων Βόρειας και Νότιας Ευρώπης. Επίσης, δεν έχουν μόνιμη περιοχή επιχειρήσεων. Αλλά μπορεί να έχουν, στο πλαίσιο αεροπορικών επιχειρήσεων ή ασκήσεων μέσα σε ορισθείσα περιοχή.

Στην Τουρκία με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ λειτουργεί στη Σμύρνη το μοναδικό ΝΑΤΟ CC-Air στη Ν. Ευρώπη (JFC Naples, ΙΤ) που αντικατέστησε το AirSouth Νάπολης. Απέκτησε, δε, πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα το 2006. Έχει υποδιοίκηση και ενεργεί επιθεωρήσεις σε όλα τα CAOCs νότιας Ευρώπης, συνεπώς και στο CAOC Λάρισας. Εκδίδει βασικές οδηγίες επιχειρήσεων και μπορεί να εκτελεί αποστολές και εκτός νότιας Ευρώπης. Επίσης, διεξάγει ασκήσεις σε προσυμφωνηθείσες περιοχές.

Θέσεις και Αντιθέσεις

Η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την νατοϊκή αρχή της «εναλλαξιμότητας, των Διοικητών» επέτυχε να εναλλάσσεται στη Διοίκηση του CAOC – 4 Λάρισας και Τούρκος Διοικητής. Πράγμα που δεν έχει γίνει στο πρώην χερσαίο στρατηγείο Λάρισας. Αυτό, βέβαια, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν το ευαίσθητο και με ιδιαιτερότητα για την περιοχή θέμα είχε τεθεί με επίταση στην αρχή των συζητήσεων για τη νέα δομή του ΝΑΤΟ. Αργότερα, η δυναμική του συμβιβασμού εξασθενεί συνήθως.

Ομοίως, υφίσταται και η νατοϊκή αρχή: τα εθνικά υπερισχύουν των νατοϊκών συμφερόντων, την οποία αρχή μπορεί να επικαλείται η Ελλάδα στις επιδιώξεις της. Ωστόσο, τα νατοϊκά έγγραφα στα οποία στηρίζεται η αρχή συνήθως τροποποιούνται, εκσυγχρονίζονται και αποδυναμώνουν τα εθνικά έναντι των νατοϊκών συμφερόντων. Παλαιότερα ο Έλληνας νατοϊκός διοικητής στην Αν. Μεσόγειο, ο COMED-EAST, αλλά και πρόσφατα το χερσαίο νατοϊκό στρατηγείο Λάρισας καταργήθηκαν με την αλλαγή της νατοϊκής στρατηγικής και με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ, αντίστοιχα.

Η Τουρκία δε φαίνεται να ενοχλείται από την κατάργηση του CAOC-6 Eskisehir και την ανάληψη των αρμοδιοτήτων από το CAOC-4 Λάρισας, αφού τώρα στην Τουρκία εδρεύει το ΝΑΤΟ CC-Air στη Σμύρνη. Εξάλλου, η διασύνδεση Radars μεταξύ ΝΑΤΟ CC-Air Σμύρνης και του CAOC – 4 Λάρισας για κοινή εικόνα στη Ν.Α. Ευρώπη, αποτελεί πάγια τουρκική επιδίωξη. Όταν όμως, το νατοϊκό σύστημα αναγνώρισης φιλίων – εχθρού (IFF) αναγνωρίζει ως φίλια νατοϊκά εισερχόμενα απροειδοποίητα τουρκικά αεροσκάφη (α/φ) στο FIR Αθηνών και με παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, τα α/φ της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας θα τα αναχαιτίζουν (και εάν Διοικητής του CAOC -4 Λάρισας θα είναι Τούρκος θα ισχυρίζεται ότι τα παρενοχλούν!!!). Πάντως, ο επιχειρησιακός έλεγχος μιας περιοχής υπό κανονικές συνθήκες δε σημαίνει αυτόματα και κυριαρχικά δικαιώματα. Ωστόσο, σε περιοχές με ιδιαιτερότητες, μπορεί να αποτελέσει τον προθάλαμο των κυριαρχικών δικαιωμάτων γι’ αυτούς που τα επιβουλεύονται, όπως το Αιγαίο.

Για ισορροπημένη κατάσταση, προβλέφθηκε: όταν Διοικητής του CAOC – 4 Λάρισας είναι Τούρκος, ο Επιτελάρχης, πολύ περισσότερο σ’ αυτή την περιοχή, δεν μπορεί να επηρεάσει και πολύ την απόφαση του Διοικητού, αφού κύρια αποστολή του είναι να συντονίζει διαδικασίες μέσα στο στρατηγείο για την υλοποίηση της απόφασης του Διοικητού. Ευτυχώς ίσως, που Διοικητής του ΝΑΤΟ CC-Air Σμύρνης είναι Αμερικανός Αντιπτέραρχος.

Διαπιστώσεις

Η Ελλάδα στη νέα δομή του ΝΑΤΟ έχει επιτύχει το δυνατό εφικτό, να διατηρήσει το CAOC Λάρισας. Η συγκυρία, όμως των αντιτιθεμένων επιδιώξεων από τα νέα και πολλά κράτη - μέλη ως και η ανάγκη για λιγότερα στρατηγεία δεν επέτρεψαν το επιθυμητό. Δεν υπήρξε, βέβαια, άλλη δυνατότητα επιλογής. Μόνο με σαφείς, σταθερές, διαχρονικές και με διεθνή επιχειρηματολογία «κόκκινες» γραμμές και μέσα στο ΝΑΤΟ μπορούμε να υπερασπιστούμε καλύτερα και τα εθνικά μας συμφέροντα στο Αιγαίο. Οι συνεχιζόμενες τουρκικές προκλήσεις και με υπερπτήσεις ελληνικών κατοικημένων νησιών δεν μπορούν να αλλοιώσουν το διεθνές καθεστώς του Αιγαίου. Η Τουρκία επέτυχε το επιδιωκόμενο. Να μεταφέρει το μοναδικό στη Ν. Ευρώπη νατοϊκό αεροπορικό στρατηγείο από τη Νάπολη στη Σμύρνη, που αποτέλεσε από πολλούς τουρκική επιδίωξη. Υπολογίζει και με τις νατοϊκές διαδικασίες να προωθεί τις επεκτατικές βλέψεις της στο Αιγαίο. Πολλάκις, η αδικαιολόγητη ουδετερότητα του ΝΑΤΟ σε διμερή μεταξύ κρατών – μελών θέματα και η δική μας καλή ευρωπαϊκή διάθεση, ενισχύει τις τουρκικές ορέξεις.