Τουρκικός "απομιλιταρισμός"

Ακόμη και αν πρόκειται για προσπάθεια προετοιμασίας ισχυρής εικόνας εν όψει πρόωρων εκλογών, οι κινήσεις και η φιλολογία του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης σε σχέση με μια σειρά από ζητήματα «απομιλιταρισμού» της πολιτικής ζωής στην Τουρκία, είναι καταστάσεις πρωτόγνωρες για τα τουρκικά δεδομένα.
Και είναι βέβαιο ότι το κυβερνών κόμμα αξιοποιεί στο έπακρο τη διαμορφωμένη συγκυρία συνθηκών εκδημοκρατισμού.
Στη διαμόρφωση του εν λόγω κλίματος συνέβαλε πολύ η φιλολογία που έχει αναπτυχθεί στην Τουρκία ύστερα από τις αποκαλύψεις για το «Σχέδιο Βαριοπούλα» που έφεραν για άλλη μια φορά στο προσκήνιο τη μιλιταριστική διάσταση του καθεστώτος.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι εξελίξεις που ακολούθησαν τις αποκαλύψεις, άρχισαν να αγγίζουν κάποια ουσιαστικά σημεία της «νομιμότητας» της μιλιταριστικής επιβολής.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχολιάζοντας τις εξελίξεις αναφέρθηκε προχθές σε κάποια από αυτά, με τρόπο που δεν έχει κάνει, ή διανοηθεί να κάνει, κανείς μέχρι σήμερα. Ενα από τα ουσιαστικά αυτά σημεία είναι η περίφημη «βίβλος πολιτικής» ή αλλιώς το «έγγραφο στρατηγικής εθνικής ασφάλειας». Εχει ονομαστεί και «κόκκινη βίβλος» ή «κρυφό Σύνταγμα». Πρόκειται για το κείμενο που επεξεργάζεται το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας για θέματα ασφάλειας και -εσωτερικών και εξωτερικών- απειλών. Λόγο περί αναθεώρησής του έκανε ο Ερντογάν. Ενα δεύτερο πολύ σημαντικό σημείο είναι ότι αποκάλυψε πως δεν αποκλείεται να αναθεωρηθεί το άρθρο 35 του εσωτερικού κανονισμού των Ενόπλων Δυνάμεων. Το άρθρο δίνει στις Ενοπλες Δυνάμεις το «καθήκον» να προασπίζονται τη «Δημοκρατία της Τουρκίας, όπως αυτή ορίζεται στο Σύνταγμα». Το άρθρο αυτό ήταν το πάτημα για όλες τις επεμβάσεις του στρατού, περιλαμβανομένου του πραξικοπήματος του 1980. Και να φανταστεί κανείς ότι όλα αυτά προχωρούν παράλληλα με εξελίξεις όπως το ετοιμαζόμενο νομοσχέδιο για οικονομικό έλεγχο σε όλο το Δημόσιο εκ μέρους του Ελεγκτικού Συνεδρίου, συμπεριλαμβανομένων των Ενόπλων Δυνάμεων.
Τα «4 στοιχεία»
Ολα αυτά παραπέμπουν στην εξίσωση που έχει διατυπωθεί περί εκλογικής επιτυχίας των κομμάτων από το 1950 μέχρι σήμερα. Η εναντίωση στην επιβολή της κατεστημένης εξουσίας, ένα πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης, η υιοθέτηση των παραδοσιακών αξιών του λαού -μεταξύ των οποίων έχει ξεχωριστή θέση η θρησκεία- και το άνοιγμα στον έξω κόσμο, κατά κύριο λόγο τον ευρωπαϊκό, είναι τα τέσσερα συστατικά των κομμάτων που έχουν σημειώσει μεγάλη επιτυχία.
Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι εξάλλου και το κοινό χαρακτηριστικό των πολιτικών κομμάτων που σημείωσαν μεγάλες επιτυχίες και άσκησαν μακρόχρονη εξουσία. Είναι το Δημοκρατικό Κόμμα του Αντνάν Μεντερές (περίοδος 1950-1960), το Κόμμα Δικαιοσύνης του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ (περίοδος 1965-1971), το Κόμμα Μητέρας Πατρίδας του Τουργκούτ Οζάλ (περίοδος 1983-1991) και τέλος το σημερινό κυβερνών κόμμα.
Η «καραμπόλα»
Με βάση την εξίσωση αυτή και με δεδομένες τις πρόσφατες εξελίξεις περί «απομιλιταρισμού», υπάρχουν και μερικά άλλα πρόσθετα στοιχεία. Πρώτον, ο Ερντογάν εδώ και λίγες μέρες άρχισε να ασχολείται με το μεγάλο πρόβλημα των θιγόμενων από την ιδιωτικοποίηση εργατών της δημόσιας επιχείρησης ΤΕΚΕΛ. Οι κινητοποιήσεις των τελευταίων περιλαμβάνουν απεργία πείνας, ενώ εμπεριέχουν την «απειλή» για γενική απεργία. Η δραστήρια ενασχόληση του Ερντογάν με το ζήτημα αυτό δεν αποκλείεται να δώσει ακόμη περισσότερες μετοχές στο κυβερνών κόμμα.
Ενα δεύτερο στοιχείο είναι η μαεστρία με την οποία χειρίζεται το κυβερνών κόμμα την υπόθεση της εξωτερικής πολιτικής, με τρόπο που η τελευταία έχει αποδέκτη όχι μόνο τη διεθνή διπλωματία, αλλά και το εσωτερικό της χώρας. Χαρακτηριστικά, μία πρόσφατη δημοσκόπηση η οποία ασχολήθηκε με διάφορα πράγματα, από τις εκλογές μέχρι επί μέρους καταστάσεις, αποκάλυψε και κάτι άλλο, πολύ σημαντικό. Στην ερώτηση αν θεωρούν θετικούς τους χειρισμούς εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης και του υπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου, το 71,5% των ερωτηθέντων απάντησε θετικά!