Γκιουλ: "Θέλουμε λύση πολύ σύντομα"

Του ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΔΡΟΥΣΙΩΤΗ
Αναμένεται κίνηση της Άγκυρας
Όλες οι πληροφορίες, τόσο από τις διπλωματικές όσο και από τις ανοιχτές πηγές, συγκλίνουν στο ότι η Τουρκία θα κάνει την κίνηση στο Κυπριακό με στόχο μια διευθέτηση που δεν θα απέχει από τις παραμέτρους που έχουν κωδικοποιήσει τα Ηνωμένα Έθνη και έχουν συμφωνήσει οι δύο ηγέτες ως βάση της επιδιωκόμενης λύσης.
Όσοι παρακολουθούν στενά την τουρκική εξωτερική πολιτική, γνωρίζουν ότι η τουρκική διπλωματία "παίζει με ανοιχτά χαρτιά". Όταν μέχρι το 2002 η θέση της τουρκικής κυβέρνησης ήταν πως "το Κυπριακό λύθηκε το 1974", αυτό εννοούσε. Το 2002, όταν ο Ερντογάν ανέτρεψε αυτό το δόγμα και το αντικατέστησε με τη θέση "η μη λύση δεν είναι λύση" και πάλι το εννοούσε. Τότε, όλος ο έξω κόσμος που ασχολείται με την Τουρκία διέγνωσε στροφή στην τουρκική πολιτική. Μόνο στη Λευκωσία επικράτησε η "ανάλυση" ότι η στροφή του Ερντογάν ήταν επικοινωνιακή τακτική και μάλιστα σε συμπαιγνία με τον Ντενκτάς.

Σήμερα, αποκαλύπτεται ότι η τουρκική κυβέρνηση αντιμετώπισε ακόμη και τον κίνδυνο πραξικοπήματος. Η προσπάθεια ανατροπής της κυβέρνησης Ερντογάν, λόγω της αποδοχής του σχεδίου Ανάν, είναι μέρος του κατηγορητηρίου στην υπόθεση Εργκένεκον. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Εξωτερικών, σε συνέντευξή του στη Financial Times ("FT"), είπε πως το 2004 η Τουρκία ήταν αποφασισμένη για λύση. "Πήραμε ρίσκο, συμβιβαστήκαμε, αμφισβητηθήκαμε στο εσωτερικό και κάναμε θυσίες", είπε.
Η συνέντευξη Γκιουλ στη "FT" δόθηκε λίγα εικοσιτετράωρα μετά την ολοκλήρωση της επίσκεψης Ομπάμα στην Τουρκία και σε αυτήν περιέγραψε πολύ ξεκάθαρα την τουρκική πολιτική στο Κυπριακό:

Πάλι διαστρέβλωση
Η περικοπή για το Κυπριακό στη συνέντευξη Γκιουλ στη "FT" (Ολόκληρο το απόσπασμα δημοσιεύεται παραπλεύρως) ήταν ίσως η ηπιότερη αναφορά που έγινε από Τούρκο αξιωματούχο από το '74 και μετά. Από τη θέση του Ετζεβίτ ότι το τρένο της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ θα συντριβεί στην άνευ ορίων τουρκική αντίδραση, φτάσαμε σε σημείο να μιλά ο Πρόεδρος της Τουρκίας για "όραμα συνεργασίας" μεταξύ των τριών χωρών.
"Όσοι δεν βλέπουν αυτές τις μεταβολές και επιμένουν στη στερεότυπη πολιτική ανάλυση για την Τουρκία θα βρεθούν προ εκπλήξεων, όπως και το 2004", σχολίασε στον "Π" Βορειοευρωπαίος διπλωμάτης με εμπειρία στην τουρκική πολιτική.
Αν και στη συνέντευξή του στη "FΤ" ο Τούρκος Πρόεδρος ήταν εποικοδομητικός στις αναφορές του στο Κυπριακό, αυτές διαστρεβλώθηκαν εντελώς και μεταδόθηκαν σαν να ήταν ερειστικές και προκλητικές. Από την Πέμπτη το βράδυ και όλη μέρα την Παρασκευή, το κρατικό ΡΙΚ μετέδιδε διαστρεβλωμένες δηλώσεις του κ. Γκιουλ: "Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ πρόβαλε τον απίστευτο ισχυρισμό ότι αν πρόκειται να γίνει κάποια χειρονομία για επίλυση του Κυπριακού, αυτή θα πρέπει να γίνει προς την Τουρκία και όχι για την Τουρκία"! Η "είδηση" του ΡΙΚ ήταν αναπαραγωγή από ανταποκρίσεις ελληνικών εφημερίδων, τις οποίες υπέγραφαν ανταποκριτές στην Τουρκία.

Αδυναμία διαχείρισης
Τη φερόμενη ως δήλωση Γκιουλ, όπως μεταδόθηκε από το ΡΙΚ, την υιοθέτησαν όλα τα κανάλια και τη σχολίασαν πολιτικά πρόσωπα, χωρίς κανένας να ανατρέξει στην πηγή δημοσίευσής της και να ελέγξει την ακρίβειά της. Μετά τη συνάντηση με τον Ταλάτ, δημοσιογράφος κάλεσε τον Πρόεδρο Χριστόφια να σχολιάσει τη "δήλωση Γκιουλ". Ο Πρόεδρος την εξέλαβε ως δεδομένη και τα "έχωσε" στον Πρόεδρο της Τουρκίας: "Δεν ξέρω αν η Τουρκία θέλει να φέρει κι άλλα στρατεύματα στην Κύπρο και άλλους εποίκους, και μάλιστα να το αποδεχτούμε κιόλας", ενώ της κριτικής του δεν ξέφυγε και ο Γενικός Γραμματέας των ΗΕ, "που απεδέχθη τα αιτήματα-απαιτήσεις της Τουρκίας", το 2004.
Μετά και τις δηλώσεις του Προέδρου, η κυβέρνηση ενημερώθηκε ότι δεν υπήρχε τέτοια δήλωση. Όμως, δεν έγινε καμιά προσπάθεια επανόρθωσης ή έστω απόσυρσης της "είδησης" από το ΡΙΚ, η οποία συνέχισε και έπαιζε μέχρι το βράδυ.
Η συνέντευξη Γκιουλ στη "FT" δόθηκε την Τετάρτη 8 Απριλίου, ήταν από τις σημαντικότερες που έδωσε ο Τούρκος Πρόεδρος, σε μια εποχή που αναδιαμορφώνεται η τουρκική εξωτερική πολιτική. Στη συνέντευξη υπάρχουν άκρως ενδιαφέρουσες αναφορές για το Κυπριακό, τις οποίες δεν είδε κανένας, δεν αξιολόγησε κανένας, ενώ 48 ώρες μετά τη δημοσίευσή τους σχολίαζαν διαστρεβλωμένα αποσπάσματά της.

Γιατί "καίγεται" η Τουρκία
Οι αναφορές των ξένων διπλωματικών αποστολών από την Τουρκία συγκλίνουν στο ότι η Τουρκία είναι έτοιμη για μια σοβαρή πρωτοβουλία στο Κυπριακό. Κι αυτό έχει να κάνει με τις ευρωπαϊκές της φιλοδοξίες. Η Κύπρος ολόκληρη είναι πια μέρος του ευρωπαϊκού χώρου και το άλυτο του Κυπριακού δηλητηριάζει τις σχέσεις με την ΕΕ. Αυτό που ο Γκιουλ είπε στη FT ήταν πως το Κυπριακό αποτελεί βαρίδι στην ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας, δηλητηριάζει τις σχέσεις της Ένωσης με το ΝΑΤΟ και ότι θα πρέπει να λυθεί και μάλιστα σύντομα.
Οι δηλώσεις Γκιουλ έγιναν σε μια περίοδο που στην Τουρκία το ενδιαφέρον για την Ευρώπη έχει αναθερμανθεί για τρεις βασικούς λόγους:
1. Όπως εκτιμούν Τούρκοι αναλυτές, οι μεταρρυθμίσεις αποτελούν πια μονόδρομο για το κυβερνών κόμμα (ΑΚΡ). Αυτό ήταν το μήνυμα των πρόσφατων δημοτικών εκλογών στην Τουρκία. Και μόνο με οδηγό τις ενταξιακές μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.
2. Η οικονομική κρίση έστρεψε ξανά τον επιχειρηματικό κόσμο και τους πολίτες προς την ΕΕ.
3. Οι ΗΠΑ προωθούν την Τουρκία ως πρότυπο δυτικής δημοκρατίας για τον μουσουλμανικό κόσμο. Η παρέμβαση Ομπάμα προς την ΕΕ αναθέρμανε τις ελπίδες στην Τουρκία ότι η υπόθεση ένταξη δεν έχει χαθεί.
Βέβαια, υπάρχει η αντίδραση της Γαλλίας και της Γερμανίας, που δεν εγκρίνουν την πλήρη ένταξη. Ορισμένοι στην Κύπρο θεωρούν αυτή την αντίδραση σαν ευκαιρία για συμμαχία με τον γαλλογερμανικό άξονα. Όμως, αν θα υπάρξει μια τέτοια συμμαχία, θα είναι για τον εκτροχιασμό της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας και αυτό θα είναι η απόλυτη καταστροφή για το Κυπριακό, διότι η Κύπρος θα χάσει την υπεροχή που σήμερα έχει στις συνομιλίες ως κράτος μέλος της ΕΕ.
Μια πιο ορθολογιστική ανάλυση μπορεί να αναδείξει την αντίδραση της Γαλλίας και της Γερμανίας ως μια ευκαιρία για την Κύπρο:
* Δεδομένου ότι η Τουρκία είναι αποφασισμένη να κρατήσει ζωντανό το διάλογο με την ΕΕ, θα πρέπει να ισοσκελίσει τα βαρίδια της γαλλογερμανικής αντίδρασης. Αν κάνει το βήμα στο Κυπριακό και απελευθερωθεί από αυτό το βαρίδι, οι ενταξιακές θα πάρουν τέτοια δυναμική που αν δεν υπερφαλαγγίσουν τις γαλλογερμανικές αντιδράσεις, σίγουρα θα τις παρατείνουν στο χρόνο.
Η σημερινή συγκυρία είναι ανάλογη με αυτήν του 2004. Τα δεδομένα επί του εδάφους είναι χειρότερα, όπως χειρότερη είναι και η ψυχολογία του κόσμου και από τις δύο πλευρές. Η Τουρκία, στους επόμενους μήνες, θα κάνει κίνηση στο Κυπριακό και υπάρχουν περιθώρια που δεν είναι όμως απεριόριστα. Το σκηνικό είναι στημένο, οι παράμετροι είναι κάτω και τα όρια της κάθε πλευράς είναι ευδιάκριτα. Εάν θα καρποφορήσει αυτή η προσπάθεια εξαρτάται και από την πολιτική διαχείριση που θα γίνει. Αν οι συνομιλίες θα γίνουν μέσω των ΜΜΕ, αν η πληροφόρηση από την Τουρκία προέρχεται από τα ΜΜΕ και αν η ρητορική είναι αυτή του 2004, θα έχει το ίδιο τέλος.
Το τίμημα θα είναι βαρύ και για την Κύπρο και για την ίδια την Τουρκία. Όμως, η Τουρκία λόγω μεγέθους και σπουδαιότητας έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί ένα αδιέξοδο, η Κύπρος όχι.

Τι είπε ο Γκιουλ στη Financial Times
"Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρος, πυλώνας της ΕΕ"
Το πλήρες κείμενο της περικοπής για το Κυπριακό από τη συνέντευξη Γκιουλ στη "FT":
Φ.Τ.: Ένα συγκεκριμένο θέμα προκαλεί τώρα τριβές στο ΝΑΤΟ - τα εμπόδια στη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ, όπου, φυσικά, η Κύπρος διαδραματίζει κάποιο ρόλο. Είναι αυτό ένα ζήτημα στο οποίο η Τουρκία είναι σε θέση να κάνει κάποια κίνηση που θα έκανε το ζήτημα αυτό λιγότερο ευαίσθητο;
Γκιουλ: Στην πραγματικότητα, αν θα υπάρξει μια χειρονομία νομίζω ότι θα πρέπει να είναι προς εμάς, όχι από εμάς... Εμείς έχουμε περισσότερη συνεισφορά, πιο στρατηγική συμμετοχή και κάνουμε περισσότερες θυσίες. Όχι άλλοι.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ήμουν υπουργός Εξωτερικών για 5-6 χρόνια και σε όλες τις συναντήσεις μας στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ έλεγα στους συνάδελφούς μου ξανά και ξανά ότι πρέπει να επιλυθεί έγκαιρα αυτό το πρόβλημα (Κυπριακό), το συντομότερο δυνατόν, διότι είναι πιθανό στο μέλλον να δηλητηριάσει ορισμένα πιο σημαντικά και στρατηγικά ζητήματα.
Ο κόσμος είναι ένα πολύ ευαίσθητο μέρος και υπάρχει μια μεγάλη δυναμική για προβλήματα, υπάρχουν μεγάλες απειλές και μπορεί να υπάρχουν στιγμές που χρειαζόμαστε ακόμη περισσότερη συνεργασία. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να επισκιάσει τα πελώρια ζητήματα που μας αφορούν και να μας παρεμποδίσει από το να έχουμε την απαιτούμενη αλληλεγγύη, ως εκ τούτου, προειδοποιούσα όλους τους συναδέλφους μου, ας λύσουμε το πρόβλημα αυτό με δίκαιο τρόπο. Τους προειδοποιούσα πολλές φορές ...
Έχετε δίκιο, είναι ένα πρόβλημα στην ΕΕ. Το ότι η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν έχουν υγιή και πλήρη συνεργασία, είναι πρόβλημα. Αλλά δεν φταίμε εμείς γι' αυτό. Είναι εξαιτίας των άλλων.

Φ.Τ.: Ανησυχείτε επειδή εξαντλείται ο χρόνος των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού;
Γκιουλ: Είμαστε πολύ σοβαροί στην αναζήτηση μιας λύσης. Πραγματικά θέλουμε αυτό το πρόβλημα να λυθεί - δεν κάνω προπαγάνδα, το αποδείξαμε αυτό και το 2004. Πήραμε ρίσκο, συμβιβαστήκαμε, αμφισβητηθήκαμε στο εσωτερικό και κάναμε θυσίες, το σχέδιο είχε τεθεί σε δημοψήφισμα και στις δύο πλευρές. Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι είπαν ναι, η άλλη πλευρά το απέρριψε.
Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Τέλος πάντων, αυτά είναι παρελθόν, αρχίσαμε ξανά και η πρόθεσή μας είναι να καταλήξουν οι συνομιλίες σε συνολική λύση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στηρίζουμε πλήρως τον πρόεδρο Ταλάτ. Θέλουμε αυτό το πρόβλημα να λυθεί πολύ σύντομα. Όταν το πρόβλημα λυθεί, πιστεύουμε ότι η Τουρκία, η Ελλάδα και ολόκληρη η Κύπρος μπορεί να είναι άλλος ένας πυλώνας της ΕΕ που θα έχει πλήρη συνεργασία. Αυτή είναι η πραγματική μας επιθυμία, αυτό είναι το όραμά μας. Δεν αστειευόμαστε, το 2004 αποδείξαμε τους εαυτούς μας, έχουμε την αξιοπιστία".
ΠΟΛΙΤΗΣ