Υποχώρηση του ΑΚΡ στις δημοτικές εκλογές και άνοδος των εθνικιστών

Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία επιβεβαιώνουν, ως έναν βαθμό, τις αδυναμίες του κυβερνώντος κόμματος να ανταποκριθεί στις ανάγκες του τουρκικού κράτους-έθνους και να τις συμβιβάσει με τις προκλήσεις της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής σκηνής. Ο στόχος του ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ να βελτιώσει το ποσοστό των βουλευτικών εκλογών του Ιουλίου 2007 έμεινε τελικά ανεκπλήρωτος. Ο ίδιος ο πρόεδρος του κόμματος, Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν, είχε εκφράσει προεκλογικά την επιθυμία να επανεκλεγούν οι υποψήφιοι του ΑΚΡ τόσο στους μητροπολιτικούς δήμους, όπως της Άγκυρας, της Κωνσταντινούπολης και κυρίως της Σμύρνης, όσο και στη νοτιοανατολική Τουρκία, όπου κυριαρχεί το κουρδικό στοιχείο και υπερισχύει το Κόμμα της Δημοκρατικής Κοινωνίας (DΤP).

Την Κυριακή που μας πέρασε τα ποσοστά του ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ μειώθηκαν στο 40,1% από το μέγιστο 46,7% που είχε πετύχει στις βουλευτικές εκλογές προ διετίας. Αυτό σημαίνει ότι απέτυχε όχι μόνο να εκλέξει τον υποψήφιό του στον μητροπολιτικό δήμο της Σμύρνης, κάστρο των κεμαλιστών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), αλλά και να διατηρήσει τους περιφερειακούς δήμους που ήλεγχε στον νομό. Απώλεσε επίσης τον έλεγχο στην Αττάλεια υπέρ της αξιωματικής αντιπολίτευσης (CHP), που αύξησε τα ποσοστά της στο 28,2% από το 20,8% το 2007, αλλά περιορίστηκε γεωγραφικά στα δυτικά παράλια και τη Θράκη.

Το ίδιο παταγώδης ήταν η αποτυχία του ΑΚΡ και στη νοτιοανατολική Τουρκία. Παρ' όλες τις προσπάθειες προσεταιρισμού του κουρδικού στοιχείου με προεκλογικά δώρα (λευκές συσκευές), υποσχέσεις κ.ά., απέτυχε να υπερισχύσει του DΤP. Το κουρδικό κόμμα πήρε δύο μητροπολιτικούς δήμους από το ΑΚΡ και σημείωσε θεαματικά ποσοστά στην περιοχή, όπως στο Χάκιαρι (80,2%), το Ντιγιαρμπακίρ (65,6%), το Μπάτμαν (59,7%) κ.α., ενώ συγκέντρωσε το 5% των ψήφων σε
εθνική κλίμακα, καταλαμβάνοντας την τέταρτη θέση, μετά το Κόμμα της Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ). Το κόμμα των γκρίζων λύκων σημείωσε μικρή άνοδο στα ποσοστά του, για να φτάσει στο 14,7% από το 14,3% το 2007, και επίσης απέσπασε σημαντικούς μητροπολιτικούς δήμους από το ΑΚΡ, όπως φερ' ειπείν τα Άδανα.

Η υποχώρηση του κυβερνώντος κόμματος ευνόησε επίσης τα μικρότερα ισλαμικά κόμματα. Το Κόμμα της Ευτυχίας (SP) κατόρθωσε να υπερδιπλασιάσει τα ποσοστά του, από 2,34% το 2007 σε 4,8%, συγκεντρώνοντας ψήφους που είχε δανείσει στο «αδελφό» κόμμα (ΑΚΡ). Το Κόμμα της Μεγάλης Ενότητας (BBP) πήρε τον μητροπολιτικό δήμο της Σεβάστειας, όπου πολιτευόταν ο πρόεδρός του Μουχσίν Γιαζιτζίογλου, ο οποίος απεβίωσε σε αεροπορικό δυστύχημα λίγο πριν από την εκλογική αναμέτρηση. Εντούτοις, δεν ξεπέρασε το 1%. Από την άλλη, τα κόμματα της ιδιόμορφης (εθνικιστικής) τουρκικής αριστεράς δεν κατάφεραν να διακριθούν και περιορίστηκαν σε εξαιρετικά μικρά ποσοστά. Η εξαίρεση ήταν το εθνικιστικό Κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς, που πήρε 2,4% και δύο μητροπολιτικούς δήμους.

Τα αίτια της εκλογικής «διολίσθησης» του ΑΚΡ συνδέονται άμεσα με τον τρόπο με τον οποίο η ηγεσία του χειρίστηκε τα ζητήματα του τόπου. Η στρατηγική που ακολούθησε προσωπικά ο Ερντογάν έναντι των ψηφοφόρων του CHP, ειδικά στη Σμύρνη που τους αποκάλεσε και «άπιστους», έδωσε αφορμή να συσπειρωθεί η κεμαλική παράταξη. Η αποστροφή στα όσα πρεσβεύει το ΑΚΡ ενισχύθηκε και από την αποκάλυψη του σκανδάλου «Φάρος», όπου στελέχη του ισλαμικού κόμματος φέρονται να έχουν αναμειχθεί στη διαχείριση τεράστιων ποσών που προέρχονταν από δωρεές. Η θέση του CHP ενισχύθηκε επίσης από την επίθεση που εξαπέλυσαν οι ισλαμιστές στην ευρύτερη κεμαλική παράταξη, κυρίως τους στρατιωτικούς και τους διανοούμενους, με αφορμή την υπόθεση Εργκένεκον. Σημαντικός παράγοντας στην υποχώρηση των ποσοστών του ΑΚΡ υπήρξε ακόμη η αδυναμία των ισλαμιστών να λάβουν εγκαίρως μέτρα κατά της οικονομικής κρίσης που εξαθλίωσε τα δυσμενέστερα κοινωνικά στρώματα. Τέλος, να αναφέρουμε την αποτυχία του ΑΚΡ να πείσει το κουρδικό στοιχείο για τις προθέσεις του. Η εθνικιστική ρητορική που υιοθέτησε ο Ερντογάν το φθινόπωρο, κατά την περιοδεία του στις κουρδικές επαρχίες, και η παραπλανητική πολιτική που ακολουθεί με τις δήθεν πολιτισμικές παραχωρήσεις -TRT 6- υπέρ του κουρδικού στοιχείου συνέτειναν στην περεταίρω ενίσχυση του DΤP.

Παρά την ασυμβίβαστη στάση που τήρησε ο Ερντογάν εναντίον του Ισραήλ στο Νταβός, γεγονός που έλπιζε ότι θα συσπειρώσει τους ισλαμιστές και τους εθνικιστές γύρω του, το ΑΚΡ δεν κατόρθωσε ούτε καν να εμποδίσει τη ροή των ψηφοφόρων του σε άλλα κόμματα. Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών συνηγορούν προς μια σημαντική ενίσχυση του εθνικιστικού και κεμαλικού μπλοκ έναντι των ισλαμιστών. Το πιο αξιόλογο όμως είναι η επιβεβαίωση της εκλογικής δύναμης του DΤΡ στη νοτιοανατολική Τουρκία, που πιθανότατα θα κρίνει και το μέλλον της ισλαμικής παρουσίας στην εξουσία. Η χρεοκοπία της πολιτικής προσεταιρισμού των Κούρδων, στη βάση μιας πολιτείας ισλαμικών προδιαγραφών που προωθεί το ΑΚΡ, θα αποτελέσει πιθανότατα την αιτία ρήξης με τους στρατιωτικούς, που είχαν καταλήξει, απ' ό,τι φαίνεται, σε σιωπηρή συμφωνία με τους ισλαμιστές. Η προθεσμία που είχε δοθεί στον Ερντογάν φαίνεται ότι έχει παρέλθει και τα δημοσιεύματα, όπως και επί Ερμπακάν μια δεκαετία πριν, αναγγέλλουν ήδη συμφωνίες για κοινά στρατιωτικά γυμνάσια με το Ισραήλ.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος

Το Παρόν της Κυριακής - 5/4/2009