του ∆ρ. Γεωργίου Κ. Φίλη*
Η τροµακτική αποχή του κουρδικού στοιχείου από το δηµοψήφισµα της 12ης Σεπτεµβρίου για τις συνταγµατικές αλλαγές στην Τουρκία, η οποία σε πολλές επαρχίες στα νοτιοανατολικά της χώρας άγγιξε και ξεπέρασε το 90% (!), αποτέλεσε µία περιφανή νίκη του έγκλειστου στις φυλακές του Ιµραλί ηγέτη των Κούρδων της Τουρκίας και σύµβολο ολοκλήρου του έθνους, του Αµπντουλάχ Οτσαλάν. Για µία ακόµα φορά, όπως συµβαίνει σε κάθε σχεδόν εκλογική αναµέτρηση τα τελευταία χρόνια, το κουρδικό στοιχείο µε την εκλογική του συµπεριφορά «χαράσσει», στην κυριολεξία, τα «σύνορά» του στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Γιατί όµως η συγκεκριµένη εκλογική αναµέτρηση, αναφορικά µε τη στάση τωνΚούρδων, θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως «διαφορετική» από τις προηγούµενες; Τα πρόσφατα µηνύµατα του Α. Οτσαλάν, προς εχθρούς και φίλους, είναι εκπληκτικά, εάν και εφόσον οπαρατηρητής διαθέτει βασικές γνώσεις γεωπολιτικής ανάλυσης και δύναται να αποκρυπτογραφήσει τα νοήµατα πίσω από τις λέξεις…
«Η ∆ηµοκρατία της Τουρκίας αντιµετωπίζει τον πλέον θανάσιµοκίνδυνο. Ένας κοινωνικός σεισµός θα µπορούσε να αποκόψει ένα κοµµάτι της Τουρκίας,ενώ το υπόλοιπο θα µπορούσενα θαφτεί κάτω από αυτό» [Τουργκούτ Οζάλ (1927-1993)]
Ο Τουρκικός φόβος…
Ο Τουργκούτ Οζάλ, εκλεκτός του στρατηγού και πραξικοπηµατία Κενάν Εβρέν, πρωθυπουργός και µετέπειτα Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας της Τουρκίας, αποτελεί το µοναδικό ίσως παράδειγµα Τούρκου πολιτικού άντρα (ας σηµειωθεί πως κατά πολλούς ο Τ. Οζάλ είχε αρµενικές και κουρδικές ρίζες) ο οποίος τόλµησε να αγγίξει το Κουρδικό σε βάθος και άρθρωσε τον πολιτικό του λόγο προς την κατεύθυνση επίλυσης του θέµατος. Η προαναφερόµενη δυσοίωνη παρατήρηση του Τ. Οζάλ βρίσκεται σε γράµµα το οποίο και απηύθυνε προς τον τότε πρωθυπουργό της χώρας ΣουλεϊµάνΝτεµιρέλ, στον οποίο προσπαθούσε να επιστήσει την προσοχή στο θέµα. Ο Τ. Οζάλ έγραψε την εν λόγω επιστολή τον Φεβρουάριο του 1993, δύο µόλις µήνες πριν από τον αιφνίδιο θάνατό του (Απρίλιος του 1993).
Ας σηµειωθεί πως µέχρι σήµερα ακόµα και συγγενικά του πρόσωπα, όπως η κόρη του, στην αγκαλιά της οποίας άφησε την τελευταία του πνοή, µιλούν ανοιχτά για τη δολοφονία του, µέσω δηλητηρίασης, από το τουρκικό «Βαθύ Κράτος», το οποίο και αντιτάσσεται λυσσαλέα σε κάθε προσπάθεια για την προσέγγιση µεταξύ Τούρκων και Κούρδων. Ο Τ. Οζάλ, διαβλέποντας έναν επερχόµενο θανάσιµο κίνδυνο, ανησυχούσε για τηνεντεινόµενη δράση του PKK και φοβόταν για την ευρεία αποδοχή της οργάνωσης στις µάζες του κουρδικού πληθυσµού, κάτι το οποίο µακροπρόθεσµα θα έθετε σε κίνδυνο την εδαφική ακεραιότητα του τουρκικού κράτους. Γιατί όµως ο συγκεκριµένος κίνδυνος είχε λάβει τόσο επικίνδυνες διαστάσεις για την Άγκυρα εκείνη την εποχή; Είναι γνωστό πως η τουρκοκουρδική αντιπαράθεση βρισκόταν στο προσκήνιο ακόµα και κατά τα χρόνια της παντοδυναµίας του Μουσταφά Κεµάλ, επονοµαζόµενου και Ατατούρκ, (1881-1938), ενώ οι ένοπλες αντιπαραθέσεις και εξεγέρσεις δεν ήταν κάτι το άγνωστο.
Η απάντηση είναι διττή: Πρώτον, ο ίδιος ο στρατηγικός και επιχειρησιακός σχεδιασµός του PKK είχε στριµώξει την Άγκυρα στη γωνία. ∆εύτερον, ο πραγµατικός φόβος του Τ. Οζάλ δεν είχε να κάνει τόσο µε τη δραστηριότητα του PKK όσο µε τη διαµόρφωση του νέου γεωπολιτικού και γεωστρατηγικού περιβάλλοντος µετά την πτώση του σοβιετικού µπλοκ αλλά κυρίως και µετά τον Α΄ Πόλεµο του Κόλπου (1990-91):
«Για πρώτη φορά στην ιστορία τους τα κουρδικά συµφέροντα συµπίπτουν µε τα σχέδια των πλέον ισχυρών µελών της διεθνούς κοινότητας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των Ηνωµένων Πολιτειών της Αµερικής (ΗΠΑ). Η δηµιουργία της Τοπικής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν [Kurdistan Regional Government (KRG)] στο Ιράκ είναι µεγάλης σηµασίας γεγονός». Μέσω αυτής, οι Κούρδοι έχουν πλέον τη δυνατότητα «να καθορίσουν το µέλλον τους µόνοι τους και να επηρεάσουν και τους άλλους Κούρδους της ευρύτερης περιοχής».
Τα παραπάνω επισηµαίνονται µε τον πλέον εµφατικό τρόπο σε ανάλυση του Chatham House, κορυφαίου Think Tank του Ηνωµένου Βασιλείου, το οποίο εκφράζει ηµιεπίσηµες θέσεις, τον ∆εκέµβριο του 2007.
Η εν λόγω ανάλυση (briefing paper) µε τον τίτλο «The Kurdish PolicyImperative» αποτελεί την επιτοµή όλων εκείνων των ζυµώσεων που λαµβάνουν χώρα στην περιοχή ενδιαφέροντος τα τελευταία τριάντα έτη και ξεκινούν από την ίδρυση του PKK έως τον Β΄ Πόλεµο του Κόλπου και την επίσηµη δηµιουργία της KRG. Είναι σαφές πως ο Τ.Οζάλ, γνωρίζοντας πού πάνε τα πράγµατα και διαβλέποντας τα γεγονότα, εξέφραζε µε τον πλέον επίσηµο τρόπο την αγωνία του. Ο θάνατος βέβαια τον πρόλαβε µε αποτέλεσµα να µη δει την υλοποίηση της επιτοµής όλων των φόβων του:
Από το 2003 και ύστερα τα συµφέροντα του κουρδικού έθνους συµπίπτουν καθοριστικά µε τους στρατηγικούς και γεωπολιτικούς σχεδιασµούς της ∆ύσης και, ακόµα σηµαντικότερα, του αγγλοσαξονικού παράγοντα, αλλά και του Ισραήλ.
…η Κουρδική «µετάλλαξη»
Το χαρακτηριστικότερο παράδειγµα της σταδιακής «µετακίνησης» τηςκουρδικής πολιτικής και στρατηγικής σκέψης προς το δυτικότερο, µε αποτέλεσµα οι απόψεις από ένα σηµείο και ύστερα να «συµπέσουν» σε πολλά σηµεία, αποτελεί ο ίδιος ο ηγέτης του PKK Α. Οτσαλάν. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να γίνει µία απαραίτητη διευκρίνιση· τι εννοούµε µε την έκφραση «δυτικά συµφέροντα», στην κατεύθυνση των οποίων έχει µετακινηθεί η «σκέψη» του Κούρδου ηγέτη; ∆ύο ζητήµατα πρέπει να υπογραµµιστούν:
Πρώτον, µε τον όρο «δυτικά συµφέροντα» εννοείται η αγγλοσαξονική γεωπολιτική θεώρηση των πραγµάτων, αφού η συγκεκριµένη παράδοση αποτελεί για την ώρα την κυριαρχούσα τάση τόσο στον δυτικό κόσµο όσο και σε αυτές καθαυτές τις αγγλοσαξονικές δυνάµεις, και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ και το Ηνωµένο Βασίλειο.
∆εύτερον, µε τον όρο «αγγλοσαξονικά συµφέροντα» εννοούνται οι στόχοι (άµεσοι – µεσοπρόθεσµοι - µακροπρόθεσµοι) και τα µέσα (κινήσεις σε τακτικό και στρατηγικό πεδίο), που εκφράζονται µέσω της γεωπολιτικής- γεωστρατηγικής και γεωπολιτισµικής µικροσκοπικής και µακροσκοπικήςανάλυσης µίας σειράς διανοητών, ξεκινώντας από τον Άλφρεντ Θάιερ Μάχαν (1840-1914) και τον Σερ Χάλφορντ Μακίντερ (1861-1947) περνώντας στον Νίκολας Σπάικµαν (1893-1943) και καταλήγοντας στους σύγχρονους «γκουρού» της γεωπολιτικής µεθοδολογικής ανάλυσης των διεθνών σχέσεων Χένρι Κίσιντζερ, Ζµπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, Κόλιν Γκρέι και βέβαια τον Σάµιουελ Χάντιγκτον (1927-2008).
Φυσικά, το θέµα της παρούσας ανάλυσης δεν είναι η συζήτηση των εν λόγω προσεγγίσεων και θεωριών, αλλά η εννοιολογική τοποθέτηση της έκφρασης «δυτικό συµφέρον» καθώς και η απόδοση του πλαισίου µέσα στο οποίο η γεωπολιτική κοσµοθεώρηση του Α. Οτσαλάν, και κατ’ επέκταση των Κούρδων, προσπαθεί να κινηθεί.
Γυρίζοντας στον Α. Οτσαλάν, ο πολιτικός του βίος αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγµα της µετάλλαξης του κουρδικού κινήµατος προς το «αγγλοσαξονικότερο». Ο ίδιος ο ηγέτης των Κούρδων, έπειτα από ένα σύντοµο πέρασµα από τη Νοµική, κατέληξε να σπουδάσει Πολιτικές Επιστήµες, ενώ η αρχική ιδεολογική του τοποθέτηση δεν µπορεί παρά να χαρακτηριστεί σκληρή «µαοϊκή». Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και µέσω των ευθυνών και των διληµµάτων που αντιµετώπιζε ανά πάσα στιγµή ο «αντιδραστικός» σκληρός κουµουνιστής µετατρέπεται σε έναν «πολιτικώς ορθό» ηγέτη, ο οποίος µέσω πλέον της δύναµης του πνεύµατός του προσπαθεί να καθοδηγήσει και να διαφωτίσει το έθνος του. Έτσι, ο Α. Οτσαλάν, πέραν του ουτοπικού ιδεαλισµού του, υιοθετεί πιο «χειροπιαστές» πρακτικές µέσω τριών κυρίως στοιχείων: της αποδοχής της αγγλοσαξονικής «πραγµατικότητας» ως κυρίαρχο στοιχείο των διεθνών σχέσεων και των ισορροπιών στον πλανήτη, της µεθοδολογικής προσέγγισης των συστηµικών αλλαγών στη διεθνή κονίστρα και της αφαιρετικής ικανότητάς του µε σκοπό να φτάσει σε λογικοφανή συµπεράσµατα.
Με άλλα λόγια, ο Α. Οτσαλάν, προφανώς µέσω της αποκτούµενης εµπειρίας του στα πεδία των µαχών, στην εξορία, την πολιτική, τη διαπραγµάτευση, την καταδίωξη, τη φυγή και τελικά τη φυλακή, από ένας αντιδραστικός ιδεαλιστής του µαοϊκού κοµουνισµού έχει αποκτήσειιδιότητες ενός διωκόµενου πολιτικού κρατουµένου µε µία γεωπολιτική έως και διανοουµενίστικη φιλοαγγλοσαξονική αντίληψη των πραγµάτων.
Το «γράµµα» από το Ιµραλί…
Η καλύτερη απόδειξη όλων των παραπάνω αποτελεί το «γράµµα από το Ιµραλί», το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο από τις σηµειώσεις που κράτησαν οι δικηγόροι του Α. Οτσαλάν κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους µε τον πελάτη τους στις 23 Μαΐου του 2010. Παρά το γεγονός πως για τον πολύ κόσµο οι τοποθετήσεις του έγκλειστου ηγέτη πέρασαν στα «ψιλά», µία προσεκτικότερη ανάλυση των λεγοµένων του θα αποκαλύψει στα µάτια του έκπληκτου παρατηρητή την ακαδηµαϊκή επάρκεια, την επιστηµονική σαφήνεια, την ιδεολογική µετάλλαξη αλλά και τον έξυπνο τρόπο µε τον οποίο ο Α. Οτσαλάν εξωτερικεύει τις σκέψεις και τα µηνύµατά του προςκάθε «ενδιαφερόµενο».
Με λίγα λόγια, οι τοποθετήσεις του Α. Οτσαλάν κρύβουν µία γεωπολιτική συστηµική θεώρηση υψηλού επιπέδου, η οποία εάν προσεγγιστεί ψυχρά και χωρίς παρωπίδες φέρνει στην επιφάνεια εκπληκτικά «ευρήµατα» τα οποία και θέτουν το Κουρδικό σε µία νέα πιο αναβαθµισµένη διάσταση. Σε κάθεπερίπτωση, τα λεγόµενα πλέον του έγκλειστου ηγέτη των Κούρδων θα πρέπει να αντιµετωπιστούν από µια πιο διαφορετική οπτική γωνία, ενώ είναι σίγουρο πως αξίζουν της µεγαλύτερης προσοχής των απανταχού«ενδιαφεροµένων», συµπεριλαµβανοµένης φυσικά και της Αθήνας. Τι προσπαθεί όµως να µας πει ο έγκλειστος του Ιµραλί;
«Μέσα στο µυαλό» του Οτσαλάν…
Εάν κάποιος ήθελε να συστηµατοποιήσει τα γεωπολιτικά/γεωπολιτισµικά «ευρήµατα» από το «γράµµα του Ιµραλί», θα µπορούσε να τα κατηγοριοποιήσει ως εξής:
(1) Ανάλυση του τοπικού συστηµικού περιβάλλοντος µε έµφαση:
- Στις κουρδικές επιδιώξεις και στους τρόπους µε τους οποίους θα µπορούσαν να επιτευχθούν.
- Στις εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας µε έµφαση στις επιπτώσεις τους στο Κουρδικό.
(2) Ανάλυση του περιφερειακού συστηµικού περιβάλλοντος µε έµφαση:
- Στις νέες γεωπολιτικές και γεωπολιτισµικές συσσωµατώσεις στην ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος.
(3) Ανάλυση του πλανητικού συστηµικού περιβάλλοντος µε έµφαση:
- Στο ζήτηµα περί µίας νέας αντίληψης του χώρου.
- Στο πολιτικοοικονοµικό και βαθιά φιλοσοφικό ζήτηµα της «παγκοσµιοποίησης» σε συνάρτηση µε τη δυτική κυριαρχούσα ιδεολογία και τις νέες τάσεις περί της έννοιας «έθνος-κράτος».
Μία σύντοµη αναφορά των επίµαχων σηµείων των σκέψεων του Α. Οτσαλάν, τα οποία αντιστοιχούν στην παραπάνω κατηγοριοποίηση, αποκαλύπτουν στον παρατηρητή εκπληκτικές γεωπολιτικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις οι οποίες δίνουν νέα διάσταση στην άρθρωση του πολικού λόγου του Κούρδου ηγέτη, ενώ σηµατοδοτούν και τη στρατηγική του κουρδικού κινήµατος µέσα στις νέες διεθνείς συνθήκες. Με άλλα λόγια, µέσω της συγκεκριµένης προσέγγισης µία πραγµατικά γεωπολιτική θεώρηση του Κουρδικού ξεδιπλώνεται µπροστά µας και κονιορτοποιεί τις αντιλήψεις περί της απουσίας κουρδικής εµπεριστατωµένης πολιτικής σκέψης και στρατηγικού σχεδιασµού για το παρόν και κυρίως για το µέλλον.
(1) Τοπικό συστηµικό περιβάλλον (µικροσκοπική προσέγγιση)
- Κουρδικές επιδιώξεις και τρόποι µε τους οποίους θα µπορούσαν να επιτευχθούν: Αναφορικά µε το συγκεκριµένο θέµα στο «γράµµα από το Ιµραλί», ο Κούρδος ηγέτης θέτει τρεις κύριες προϋποθέσεις, η υλοποίηση των οποίωνθα οδηγήσει στην ευόδωση των κουρδικών επιδιώξεων.
Πρώτον, οι Κούρδοι είναι µοιρασµένοι σε τέσσερα διαφορετικά κράτη (Τουρκία – Ιράκ – Συρία - Ιράν) τα οποία τους καταπιέζουν. Σκοπός είναι η επιβίωση του κουρδικού έθνους.
∆εύτερον, για να δηµιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες ασφάλειας, ανάπτυξης και ευηµερίας, οι Κούρδοι πρώτα θα πρέπει να ενωθούν µέσα στα κράτη στα οποία διαβιούν και ύστερα, αφού το στάδιο της τοπικής ολοκλήρωσης υλοποιηθεί, να προχωρήσουν στην ενοποίηση ολόκληρου του έθνους µέσω της ενοποίησης των τεσσάρων «κοµµατιών».
Τρίτον, το κέντρο για την ενοποίηση των απανταχού Κούρδων δεν µπορείπαρά να είναι το Ερµπίλ, στο ιρακινό Κουρδιστάν.
Γεωπολιτικές συνεπαγωγές των συγκεκριµένων θέσεων: Ο Α. Οτσαλάν, αντιλαµβανόµενος τόσο τη γεωπολιτική πραγµατικότητα όσο και την προσωπική του κατάσταση, ουσιαστικά αναγνωρίζει πως τον πρώτο λόγοστην πολιτική «ανάσταση» του κουρδικού έθνους (θα) τον έχει η KGR, της οποίας η έδρα είναι το Ερµπίλ (τα αρχαία Άρβυλα, τόπος που κατά πάσα πιθανότητα έλαβε χώρα και η περίφηµη µάχη των Γαυγαµήλων, 331π.Χ.).
Με τον τρόπο αυτό ο έγκλειστος ηγέτης αναθέτει στους Κούρδους του Νοτίου Κουρδιστάν (Βόρειο Ιράκ) την αποστολή της ενοποίησης του κουρδικού έθνους στα πρότυπα της δράσης του Πεδεµοντίου, το οποίο στα µέσα του 19ου αιώνα λειτούργησε ως ο καταλύτης αλλά και ως η κινητήριος δύναµη για την ενοποίηση και τη δηµιουργία της σύγχρονης Ιταλίας.
Εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας και ποιες οι επιπτώσεις τους στο Κουρδικό: Ο Α. Οτσαλάν αναφέρει: «Οι Κούρδοι δεν θα πρέπει µε τη συµµετοχή τους να νοµιµοποιήσουν το ψευτοσύνταγµα του ΑΚΡ», και συµπληρώνει: «Στη συνταγµατική µεταρρύθµιση του ΑΚΡ δεν υπάρχει τίποτα που να αφορά τους Κούρδους. Αυτό που επιδιώκουν µέσα από τη συνταγµατική µεταρρύθµιση είναι ο έλεγχος της ∆ικαιοσύνης και της εξουσίας. Το ΑΚP προσπαθεί να ελέγξει την κρατική γραφειοκρατία. ∆εν έχει καµία απολύτως σηµασία για εµάς τους Κούρδους αν η ∆ικαιοσύνη ελέγχεται από το CHP ή από το ΑΚΡ. Για να µην πω ότι είναι δυνατόν η ∆ικαιοσύνη να χειροτερέψει για εµάς».
Γεωπολιτικές συνεπαγωγές των συγκεκριµένων θέσεων: µε τη συγκεκριµένη τοποθέτηση ο Α. Οτσαλάν ουσιαστικά θέτει ένα καίριοερώτηµα: Τι πραγµατικά επιδιώκει το ΑΚΡ µε την πραγµατοποίηση τουσυγκεκριµένου δηµοψηφίσµατος;
Η απάντηση του συγκεκριµένου ερωτήµατος είναι πολύ πιθανό να είναι η εξής: «Η πραγµατικότητα όµως καταδεικνύει πως η νεοθωµανική πανισλαµική ελίτ προσπαθεί να αντικαταστήσει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς µε ένα άλλο ίδιας υφής, αλλά µε διαφορετική ιδεολογική ατζέντα. Εκτιµάται πως η σηµερινή Τουρκία βρίσκεται στο ίδιο σταυροδρόµι µε αυτό που βρέθηκε η οθωµανική αυτοκρατορία το 1908. Ενώ όµως οι επιλογές είναι οι ίδιες, η διαδικασία και τα αποτελέσµατα είναι ακριβώς αντίθετα. Έτσι, ενώ µε την επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908, η οθωµανική αυτοκρατορία αντικατέστησε το ολοκληρωτικό καθεστώς των Πανισλαµιστών Νεοθωµανών, του Αµπντούλ Χαµίντ Β΄, µε το δικό της εθνικιστικό ιδεολογικό µόρφωµα, σήµερα έχουµε µία ιδιότυπη επανάσταση των Νεοθωµανών, οι οποίοι εκδικούνται τους ιδεολογικούς τους προγόνους και φιλοδοξούν να εξανδραποδίσουν τη νεοτουρκική κεµαλική ελίτ. Μέσα από το συγκεκριµένο πλαίσιο, η πραγµατική σύγκρουση στην Τουρκία δεν έχει να κάνει µε τον πόλεµο ∆ηµοκρατίας-Ολοκληρωτισµού, αλλά µε την
αιώνια αντιπαράθεση δύο ολοκληρωτικής υφής και φύσης καθεστώτων. Τοαποτέλεσµα του οποίου θα είναι απλώς µία αλλαγή στον γεωπολιτικό/γεωπολιτσµικό προσανατολισµό της Τουρκίας χωρίς να έχει αποβληθεί κανένα ολοκληρωτικό χαρακτηριστικό από αυτή».
[Post-Referendum: The Gates of the “Madhouse” Are Wide Open, Institute of Security & Defence Analysis - Hellenic Defence Monitor Bulletin(HDMB), (Issue 10-11, Vol. 1, Aug-Sept 2010), p. 61]
(2) Περιφερειακό συστηµικό περιβάλλον (µακροσκοπική προσέγγιση)
Νέες γεωπολιτικές και γεωπολιτισµικές συσσωµατώσεις στην ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος: Ο Α. Οτσαλάν, αναφερόµενος στην τριπλή «συµµαχία» Τουρκίας – Συρίας - Ιράν, την αποκαλεί «τριπλή φασιστική συµµαχία», ενώ σύµφωνα µε τον ίδιο «ο στόχος αυτής της συµµαχίας είναι η γενοκτονία των Κούρδων», σχέδιο το οποίο διέπεται από «κεντρικό σχεδιασµό». Ο Α. Οτσαλάν προχωρά την ανάλυσή του µέσω µιας παροµοίωσης: «Εγώ παροµοιάζω αυτήν τη συµµαχία µε την τριπλή συµµαχία Γερµανίας – Ιαπωνίας - Ιταλίας, του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου» και συνεχίζει λέγοντας πως «αν η Ιαπωνία δεν είχε στηρίξει τη Γερµανία, η γενοκτονία των Εβραίων δεν θα είχε γίνει. Με το ίδιο σκεπτικό, αν η Γερµανία δεν είχε στηρίξει την Τουρκία, δεν θα είχε διαπραχθεί η γενοκτονία των Αρµενίων. Οι Αρµένιοι και οι Εβραίοι είχαν αναπτύξει εθνική συνείδηση, µε αποτέλεσµα η γενοκτονία τους να µπορούσε να συντελεστεί µόνο µέσω της φυσικής τους εξόντωσης. Η Τουρκία συµµάχησε µε το Ιράν και συµφώνησαν να διαπράξουν γενοκτονία εναντίον των Κούρδων».
Γεωπολιτικές συνεπαγωγές συγκεκριµένων θέσεων: Εάν κάποιος ήθελε να κωδικοποιήσει µε λίγα λόγια τα γεωπολιτικά «υποσυνείδητα µηνύµατα» της συγκεκριµένης θέσης, δεν µπορεί παρά να παρατηρήσει τρία ζητήµατα:
Πρώτον, ο Κούρδος ηγέτης αναγνωρίζει µε σαφήνεια τη δηµιουργία µιας νέας de facto περιφερειακής συµµαχίας µεταξύ της Άγκυρας, της ∆αµασκού και του Ιράν, της οποίας ο κοινός τόπος δεν είναι άλλος από το κουρδικό ζήτηµα. Το δε σηµείο καµπής για την ανάπτυξη του συγκεκριµένου άξονα και την αλλαγή των γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή υπήρξαν οι δύο Πόλεµοι του Κόλπου µε καταλύτη τη µοιραία για την Άγκυρα απόφασή της (Μάρτιος 2003) να µην επιτρέψει τη δηµιουργία του βόρειου µετώπου στο Ιράκ. Από τη στιγµή εκείνη, η πορεία των εξελίξεων στην περιοχή ήταν προδιαγεγραµµένη.
∆εύτερον, ο Α. Οτσαλάν αναγνωρίζει πως τόσο για την Τουρκία όσο και για τη Συρία και το Ιράν το Κουρδικό αποτελεί ζήτηµα, στην κυριολεξία, «ζωής ή θανάτου». Αποτέλεσµα του γεγονότος αυτού είναι η δηµιουργία ενός άξονα εναντίον των ΗΠΑ και του Ισραήλ να φαντάζει λογικό γεγονός.
Τρίτον, ο αφαιρετικός τρόπος µε τον οποίο προσεγγίζει την τριµερή συµµαχία εναντίον των Κούρδων και η παροµοίωσή της µε τον Άξονα δεν θα πρέπει να µας εκπλήσσει για δύο λόγους:
(Α) O ίδιος ως Κούρδος έχει ιδία (αν και όπως είναι φυσικό πολλές φορές δεν θα µπορεί να είναι και αντικειµενική) αντίληψη για τα µαρτύρια τουλαού του.
(B) O Κούρδος ηγέτης προσπαθεί να κάνει πιο «εύπεπτο» το επιχείρηµά του στη δυτική κοινή γνώµη, η οποία είναι πολύ «ευαίσθητη» σε ζητήµατα της συγκεκριµένης φύσης.
(3) Πλανητικό συστηµικό περιβάλλον (µακροσκοπική προσέγγιση)
-Περί µίας νέας αντίληψης του χώρου (σε γεωπολιτικούς όρους): Ο Α.Οτσαλάν, µε µία δήλωση η οποία θα µπορούσε να προκαλέσει έκπληξη στον παρατηρητή, υπογραµµίζει: «Η Κουρδική επανάσταση είναι στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. ∆εν είναι σαν το Παλαιστινιακό και σαν το Αφγανικό ζήτηµα. Η Κουρδική επανάσταση θα επηρεάσει τόσο πολύ την ιστορία, όσο τουλάχιστον την επηρέασε η Γαλλική και η Οκτωβριανή επανάσταση».
-Περί µίας νέας αντίληψης του χώρου (σε γεωπολιτισµικούς όρους): Πέραν των προαναφεροµένων, ο Κούρδος ηγέτης επισηµαίνει: «Η δική µου πρόταση για τη λύση του Κουρδικού στηρίζεται στην παραχώρηση δηµοκρατικής αυτονοµίας εξασφαλίζει την ειρηνική συµβίωση µέσα στα υφιστάµενα σύνορα και από την άλλη την επιβίωση και τη διαφύλαξη της πολιτισµικής µας ιδιαιτερότητας µέσα σε καθεστώς της παγκόσµιας ηγεµονίας. Η λύση αυτή συµπεριλαµβάνει και τις αρχές δηµοκρατικής
συνοµοσπονδίας.
Είχα µιλήσει για αυτονοµία σε πέντε βασικούς τοµείς: πολιτική, κοινωνικο-πολιτισµική, οικονοµία, διπλωµατία και ασφάλεια. Αυτό είναι το πλαίσιο». Ο Α. Οτσαλάν υπογραµµίζει ακόµα: «Οι απόψεις µου σχετικά µε το κράτος και τη διοίκηση είναι παράλληλες µε αυτές τουΓκράµσι. Ενώ ο Μαρξ έκανε δεκτή την έννοια του κράτους-έθνους, εγώ δεν τη δέχοµαι. Η βασική αιτία της κρίσης που βιώνει σήµερα η ΕυρωπαϊκήΈνωση είναι το µοντέλο του κράτους-έθνους που έχει επικρατήσει µεταξύ
των µελών» και συνεχίζει λέγοντας πως «η επίλυση του Κουρδικού προβλήµατος µε βάση την αρχή της δηµοκρατικής αυτονοµίας θα φωτίσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ενώ θα αποτελέσει παράδειγµα και για χώρες όπως είναι η Ισπανία και η Ιταλία».
Γεωπολιτικές συνεπαγωγές των συγκεκριµένων θέσεων: Εκτιµάται πως οι συγκεκριµένες επισηµάνσεις του έγκλειστου ηγέτη αποτελούν και τα πλέον ενδιαφέροντα σηµεία τα οποία και αποδεικνύουν τον βαθιά πολιτικό συλλογισµό του. Οι συνεπαγωγές των λόγων του Α. Οτσαλάν είναι δύο:
Πρώτον, αναφορικά µε τη χωρική προσέγγιση µε γεωπολιτικούς όρους θα πρέπει να επισηµανθεί πως ο Κούρδος ηγέτης µε το να αναφέρεται στο Παλαιστινιακό ως «περιφερειακό» θέµα και στο Αφγανικό ως ζήτηµα της «Μέσης Ανατολής» δεν τα έχει χαµένα. Απλώς έχει αντιληφθεί κάτι που πολλοί λίγοι, ακόµα και παρατηρητές των διεθνών θεµάτων, έχουν συνειδητοποιήσει. Είναι πλέον γεγονός πως η κυριαρχούσα αγγλοσαξονική γεωπολιτική παράδοση έχει αναπτύξει την έννοια ενός νέου γεωπολιτικού χώρου υπό την ονοµασία Ευρύτερη Μέση Ανατολή & Βόρεια Αφρική [Broader Middle East & North Africa (BMENA)], τα όρια του οποίου εκτείνονται από τις ακτές του Μαρόκου στον Ατλαντικό έως τον Ινδό ποταµό και το Κασµίρ. Ας σηµειωθεί πως η έννοια της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής ενίοτε εµφανίζεται ως ξεχωριστός χώρος από τη Βόρεια Αφρική. Υπό το συγκεκριµένο πρίσµα, το Παλαιστινιακό πράγµατι αποτελεί περιφερειακό ζήτηµα της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, ενώ το Αφγανικό βρίσκεται και αυτό στα «σύνορα» µε την Ινδία. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό πως ο συγκεκριµένος χώρος εκλαµβάνεται ως ένα κοινό σύνολο τόσο από γεωπολιτικής όσο και από γεωστρατηγικής και γεωπολιτισµικής άποψης, µε ό,τι αυτό σηµαίνει για τους στρατιωτικο-πολιτικο-οικονοµικούς σχεδιασµούς της ∆ύσης. Ενδεικτικό βέβαια είναι το γεγονός πως το ΝΑΤΟ έχει αναπτύξει ανάλογες πρωτοβουλίες για τις συγκεκριµένες περιοχές ως σύνολο αφού έχει υιοθετήσει και την παραπάνω ορολογία.
∆εύτερον, αναφορικά µε τη χωρική προσέγγιση µε γεωπολιτισµικούς όρους, θα πρέπει να επισηµανθεί πως ο Α. Οτσαλάν δείχνει να αντιλαµβάνεται και να έχει ενστερνιστεί τις κύριες αξιωµατικές τοποθετήσεις της δυτικότροπης, αµερικανοποιηµένης και φυσικά κυρίαρχης ιδεολογίας της «παγκοσµιοποίησης». Είναι σαφές πως ο Κούρδος ηγέτης έχει αντιληφθεί την «τάση» προς «απόσυρση» της έννοιας του έθνους- κράτους, λόγω… παλαιότητας, και την ανάπτυξη νέων ιδεών περί περιφερειών οι οποίες θα είναι χαλαρά συνδεδεµένες µεταξύ τους, αλλά ταυτοχρόνως θα υπόκεινται σε µία «παγκόσµια κυβέρνηση». ∆εν διστάζει µάλιστα να δηλώσει πως το µοντέλο της επίλυσης του Κουρδικού θα είναι λειτουργικό και για κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης . Βέβαια, το κατά πόσο η συγκεκριµένη άποψη περί παγκοσµιοποίησης και του ρόλου ή όχι του έθνους-κράτους είναι µεν συζητήσιµη αλλά εκτός των ορίων της συγκεκριµένης ανάλυσης. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να επισηµανθεί πως ο Κούρδος ηγέτης ουσιαστικά προσπαθεί να «δελεάσει» την ηγεµονεύουσα
παγκόσµια τάξη προς όφελος του σκοπού του.
Η γεωπολιτική του Κουρδικού
Έξι είναι τα κύρια σηµεία τα οποία θα µπορούσαν να συγκροτήσουν µια εµπεριστατωµένη γεωπολιτική τοποθέτηση και τα οποία αποδεικνύουν πως ο λόγος του Α. Οτσαλάν δεν είναι τυχαίος ή επιφανειακός, αλλά βαθύτατα γεωπολιτικός:
Σε τοπικό επίπεδο:
(1) Υπάρχει µία άµεση ανάγκη για την ανάπτυξη µιας κουρδικής πρώτα περιφερειακής και ύστερα συνολικής ενότητας του κουρδικού έθνους. Η KRG του Βορείου Ιράκ θα πρέπει να δράσει ως το εθνικό κέντρο το οποίο, ως άλλο Πεδεµόντιο, θα ενοποιήσει το κουρδικό έθνος σε ένα ενοποιηµένο
κράτος.
(2) Η Τουρκία δεν περνάει τη φάση της σύγκρουσης µεταξύ δηµοκρατίας και ολοκληρωτισµού. Το ΑΚΡ δεν αποτελεί τίποτα άλλα παρά την άλλη όψη του ίδιου νοµίσµατος. Η δε επικράτησή του θα επιφέρει νέα δεινά στον κουρδικό λαό, αφού ένα ολοκληρωτικό καθεστώς θα αντικαταστήσει ένα
άλλο.
Σε περιφερειακό επίπεδο:
(3) Η παρέµβαση της ∆ύσης/Αγγλοσαξόνων στο Ιράκ, µέσω των δύο Πολέµων στον Κόλπο, έχει πυροδοτήσει αλλαγές στις γεωπολιτικές ισορροπίες της περιοχής µε τη συµµετοχή τοπικών και περιφερειακών δρώντων.
(4) Σήµερα, η Τουρκία, η Συρία και το Ιράν, όπως οι δυνάµεις του Άξονα έκαναν στο παρελθόν, έχουν προχωρήσει σε µία «ανίερη» συµµαχία εναντίον των Κούρδων µε σκοπό να τους εξαφανίσουν µέσω τακτικών γενοκτονίας.
Σε παγκόσµιο επίπεδο:
(5) Κατά τη µεταψυχροπολεµική περίοδο, η Ευρασία περνάει περίοδο χωρικών ανακατατάξεων κατά την οποία τα υπάρχοντα γεωπολιτικά και γεωπολιτισµικά χωρικά σχήµατα αποδοµούνται (de-regionalization) και αναδοµούνται (re-regionalization) σε κάτι καινούργιο µε σκοπό να εξυπηρετήσουν καλύτερα τις σύγχρονες στρατηγικές ανάγκες ή/και πραγµατικότητες. Υπό το συγκεκριµένο πρίσµα, οι Κούρδοι βρίσκονται πλέον στην καρδιά µιας από τις πλέον σηµαντικές περιοχές της Ευρασίας της BMENA.
(6) Η δυτικότροπη έννοια της παγκοσµιοποίησης και τα αξιώµατα αυτής αποτελούν ένα αποδεκτό πλαίσιο για την επίλυση του κουρδικού ζητήµατος.
Ο ηγέτης…
Πολλοί θα µπορούσαν να θέσουν το ερώτηµα εάν ο Α. Οτσαλάν δεν είναι παρά ένας τροµοκράτης του κοινού ποινικού δικαίου ή εάν είναι ένας αγωνιστής της ελευθερίας. Είναι σαφές πως το διεθνές δίκαιο έχει ακριβή καταγραφή και ορισµό τού τι θεωρείται τροµοκρατία και τι όχι· είναι όµως επίσης σαφές πως οι νόµοι και οι ορισµοί χρησιµοποιούνται τις περισσότερες φορές κατά το δοκούν.
Υπό το συγκεκριµένο πρίσµα θα πρέπει κάποιος να αναρωτηθεί πώς θα χαρακτήριζε κάποιος τον Τζορτζ Ουάσινγκτον ή τον Νέλσον Μαντέλα ή τον Τσε Γκεβάρα ή τον Σιµόν Μπολιβάρ ή τον Γρηγόρη Αυξεντίου ή τον Κολοκοτρώνη ή τον Μουσταφά Κεµάλ. Είναι σίγουρο πως, επειδή τέτοιου είδους θέµατα είναι από τη φύση τους βαθιά πολιτικά, ο καθένας θα αναφερόταν σε όλους τους παραπάνω µε βάση την εθνικότητά του, την ιδεολογία του αλλά και τη χρονική περίοδο στην οποία θα ζούσε. Για
παράδειγµα, ο Άγγλος του 18ου αιώνα δεν θα έχει την ίδια άποψη µε τον Άγγλο του 21ου αιώνα για τη δραστηριότητα του Τ. Ουάσινγκτον.
Σε κάθε περίπτωση, είτε κάποιος χαρακτηρίσει τον Α. Οτσαλάν τροµοκράτη είτε τον αναγνωρίσει ως πολεµιστή της ελευθερίας, θα πρέπει να του προσάψει δύο συγκεκριµένα χαρακτηριστικά:
Πρώτον, έχει αναπτύξει ένα πλήρες γεωπολιτικό πλαίσιο µέσα από το οποίο προσπαθεί να εξηγήσει και να εξορθολογίσει το κουρδικό πρόβληµα, µε απώτερο σκοπό να φτάσει σε µία ικανοποιητική λύση.
∆εύτερον, ο Α. Οτσαλάν αποτελεί τον κύριο λόγο για τον οποίο το κουρδικό έθνος έχει αποκτήσει µια γεωπολιτική πυξίδα, έχει αναπτύξει σαφή και δυναµική εθνική ταυτότητα, καθώς έχει γεννήσει την ελπίδα της γρήγορης ανάπτυξης και φυσικά έχει µετατρέψει το Κουρδικό από εσωτερικό στρατιωτικής υφής πρόβληµα της Άγκυρας σε ένα µέγιστο διεθνές γεωπολιτικό ζήτηµα, του οποίου η επίλυση δεν είναι δυνατόν να καθυστερήσει περισσότερο.
Ο Α. Οτσαλάν, ως απόγονος του άλλου διάσηµου Κούρδου πολέµαρχου και ηγέτη Σαλαντίν (1138-1193), αποτελεί το λόγο για τον οποίο το κουρδικό έθνος έχει αρχίσει να αποκτά ξανά την αίσθηση της εθνικής του διαφορετικότητας και να επιζητά πλέον µία ισότιµη θέση στην κοινωνία των εθνών. Το γεωγραφικό και πολιτικό δράµα του συγκεκριµένου λαού είναι εύγλωττα αποτυπωµένο στους στίχους ενός ποιήµατος του Αχµάντ-ι-Χανί µε τον τίτλο «Μεµου-ου-Ζιν», το οποίο γράφτηκε τον 17ο αιώνα και αποτελεί ένα πρώιµο δείγµα της εθνικής αφύπνισης των Κούρδων:
Κοίτα από τους Άραβες στους Γεωργιανούς,
Οι Κούρδοι έχουν γίνει σαν πύργοι,
Οι Τούρκοι και οι Πέρσες είναι περικυκλωµένοι από αυτούς,
Οι Κούρδοι βρίσκονται και στις τέσσερις γωνίες.
Και οι δύο πλευρές έχουν κάνει τους Κούρδους
Στόχους για τα βέλη της µοίρας.
Λένε πως είναι τα κλειδιά για τα σύνορα
Κάθε φυλή φτιάχνει ένα δυνατό προπύργιο
Κάθε φορά που η οθωµανική θάλασσα
Και η θάλασσα των Τατζίκων (Περσών)
Ξεχειλίζει και ταράζεται
Οι Κούρδοι µουσκεύουν στο αίµα
Χωρίζοντάς τους (τους Οθωµανούς και τους Πέρσες)
σαν ένας ισθµός.
*Ο ∆ρ. Γεώργιος Φίλης, ∆ιεθνολόγος-Οικονοµολόγος, δραστηριοποιείται επαγγελµατικά στο χώρο του περιοδικού ειδικού τύπου και διδάσκει στο Business School (International Business & European Affairs) του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας (Deree College) και είναι συνεργαζόµενο µέλος (Associate Member) στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άµυνας.
http://www.onalert.gr
Read more...
