Δύο νέες εκθέσεις για την καταπάτηση μειονοτικών δικαιωμάτων στην Τουρκία

Το Παρόν της Κυριακής - 22/3/2009

Ενώ η ανθρωπότητα έχει εισέλθει με ταχείς ρυθμούς σε μια πολυεπίπεδη παγκοσμιοποίηση, το τουρκικό κράτος εξακολουθεί να εφαρμόζει σχέδια που παραβλέπουν τον πολυεθνικό χαρακτήρα της τουρκικής κοινωνίας.Νέες έρευνες βεβαιώνουν την κατάφωρη καταπάτηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων στην Τουρκία, υποψήφια χώρα για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Νέες μελέτες που εκπονήθηκαν από τούρκους επιστήμονες έφεραν πρόσφατα στο φως της δημοσιότητας σοβαρές παραβάσεις μειονοτικών δικαιωμάτων στη σύγχρονη Τουρκία. Οι δύο νέες εκθέσεις αφορούν τους τομείς: α) Της εκπαίδευσης β) Της περιουσίας των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων. Η πρώτη έκθεση, αφιερωμένη στον δολοφονηθέντα Χραντ Ντινκ, έχει τίτλο «Λησμονημένες ή Αφομοιωμένες; Οι μειονότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα της Τουρκίας». Συντάχθηκε από τη Νουρτζάν Καγιά, η οποία είναι ερευνήτρια της διεθνούς ΜΚΟ «Διεθνής Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων» (MRGI) με έδρα το Λονδίνο. Μέσα από εμπεριστατωμένη μελέτη, που περιλαμβάνει και συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς, μαθητές και εκπροσώπους των μειονοτήτων στην Τουρκία, η ερευνήτρια μελετά τη στάση του τουρκικού εκπαιδευτικού συστήματος έναντι των μειονοτήτων. Η ερευνήτρια διαπιστώνει ότι οι μειονότητες στην Τουρκία θεωρήθηκαν ανέκαθεν απειλή για την «αδιαίρετη ενότητα του κράτους με την επικράτεια και το έθνος του». Αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης είναι το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα να αγνοεί παντελώς τις εθνικές, πολιτισμικές, γλωσσικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες των μη αναγνωρισμένων μειονοτήτων, ενώ φέρει αυστηρά νομικά εμπόδια και γραφειοκρατικούς περιορισμούς ακόμη και σε εκείνες (ελληνική, αρμενική και εβραϊκή) που τα δικαιώματά τους κατοχυρώνονται από τις διεθνείς συνθήκες. Η ερευνήτρια σημειώνει ότι το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα προωθεί ιδεολογία βασισμένη στις αξίες του τουρκισμού, του εθνικισμού και του Ισλάμ, γεγονός που δεν στοχεύει στη διαφορετικότητα, αλλά, αντιθέτως, στη γλωσσική ομοιογένεια και τη δημιουργία της μοναδικής (τουρκικής) ταυτότητας. Με την προβολή αυτών των αξιών επιδιώκεται, αφενός, η αφομοίωση των εθνικών μειονοτήτων, και αφετέρου, η απορρόφηση του παράλληλου Ισλάμ, όπως εκείνο των Αλεβίδων. Η Καγιά σημειώνει ότι οι μειονότητες αυτές είναι εξαιρετικά ευάλωτες και αδύναμες εξαιτίας του γεγονότος ότι η Άγκυρα έχει επικυρώσει όλες τις διεθνείς συμβάσεις με την επιφύλαξη των διατάξεων που αφορούν τις μειονότητες και το δικαίωμα των μειονοτήτων στην εκπαίδευση! Υπογραμμίζει ακόμη ότι η υποχρεωτική θρησκευτική εκπαίδευση στα σχολεία έχει αντισυνταγματικό χαρακτήρα και αντιβαίνει ακόμη και τις στοιχειώδεις διεθνείς διατάξεις περί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων! Θεωρεί, τέλος, ότι η Τουρκία, βάσει λεπτομερούς σχεδίου που προτείνει, πρέπει να αναγνωρίσει αυτές τις μειονότητες στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής της πορείας και να τους παραχωρήσει τα αναγκαία πολιτισμικά και γλωσσικά δικαιώματα στον χώρο της εκπαίδευσης.

Η δεύτερη έκθεση έχει τίτλο «Μια ιστορία αποξένωσης: Το ζήτημα των ευαγών ιδρυμάτων και της ακίνητης περιουσίας των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων στην Τουρκία». Συντάχθηκε από τη νομικό Ντιλέκ Κουρμπάν και τη δικηγόρο Κεζμπάν Χατεμί στο πλαίσιο του Προγράμματος Εκδημοκρατισμού του Ιδρύματος Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών της Τουρκίας (TESEV). Στην έκθεση αυτή οι συντάκτριες επιχειρούν να κάνουν αποτίμηση του καθεστώτος των ευαγών ιδρυμάτων (βακούφια) που ανήκουν στις μη μουσουλμανικές μειονότητες. Εξετάζουν το ειδικό καθεστώς που διέπει τα κοινοτικά ιδρύματα ξεκινώντας από την οθωμανική περίοδο για να συνεχίσουν με τις διατάξεις που προβλέπει η Συνθήκη της Λωζάννης για την προστασία των μειονοτήτων. Έπειτα μελετούν την πολιτική του κεμαλικού καθεστώτος, αρχικά, με τη θέσπιση σειράς νόμων –όπως ο νόμος των βακουφίων του 1935– και αργότερα, την εφαρμογή της πολιτικής των παράνομων καταπατήσεων με αφετηρία το 1960. Εν συνεχεία εξετάζουν το νέο βακουφικό νόμο του Φεβρουαρίου 2008 και τις προσφυγές που έφτασαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τις Κουρμπάν και Χατεμί ο νέος βακουφικός νόμος, που ψηφίστηκε επί κυβερνήσεως ΑΚΡ, περιπλέκει ακόμη περισσότερο την ήδη χαώδη κατάσταση στον χώρο των μειονοτικών ευαγών ιδρυμάτων, επιτρέποντας στην Άγκυρα να προχωρήσει σε περαιτέρω επεμβάσεις και παράνομες καταπατήσεις, προφασιζόμενη απουσία φιλανθρωπικού, πνευματικού ή άλλου έργου. Μέχρι τα τέλη του 2008, λοιπόν, η διοίκηση 24 ιδρυμάτων της ελληνορθόδοξης και 24 ιδρυμάτων της εβραϊκής κοινότητας περιήλθε στη Γενική Διεύθυνση των Βακουφίων, ενώ το κράτος καταπάτησε παράνομα 30 ακίνητα της αρμενικής κοινότητας, περί τα 1.000 ακίνητα της ελληνορθόδοξης και 2 ακίνητα της κοινότητας των Ασσυροχαλδαίων. Οι συντάκτριες σημειώνουν ότι η Δικαιοσύνη πρέπει να αποτελέσει τη βασική αρχή βάσει της οποίας θα εξεταστούν τα ζητήματα των μειονοτικών ιδρυμάτων. Προτείνουν τον σεβασμό του καθεστώτος προστασίας των μειονοτήτων που προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λωζάννης και τις διεθνείς συμβάσεις, την επιστροφή των καταπατηθέντων ακινήτων και την προστασία και τον σεβασμό της πολιτισμικής κληρονομιάς των μειονοτήτων, όπως δηλαδή και με τα μουσουλμανικά ιδρύματα στη γείτονα.

Οι παραπάνω εκθέσεις, συνταγμένες από Τούρκους ερευνητές αναγνωρισμένου κύρους, ρίχνουν φως στις υστερόβουλες και αντιδημοκρατικές πολιτικές, παρακαταθήκη των Νεότουρκων, που υπεβλήθησαν επί δεκαετίες στις μειονότητες –κυρίως τις μη μουσουλμανικές– στη σύγχρονη Τουρκία. Η αλλαγή της νοοτροπίας αυτής, που εκτιμούμε πως μάλλον δεν υπαναχωρεί και επανέρχεται στα πράγματα υπό ισλαμικό προσωπείο, δεν μπορεί να επιτευχθεί αποκλειστικά από το πάσχον τουρκικό πολιτικό σύστημα. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί με τους κατάλληλους μηχανισμούς και τις δομές που διαθέτουν και τα κράτη μέλη συνιστούν τους κυριότερους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν την Άγκυρα προς τον μονόδρομο της Δημοκρατίας και να εξασφαλίσουν, στοιχειωδώς τουλάχιστον, τον σεβασμό πανανθρώπινων αξιών.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος