Κιρκούκ, ένα βαρέλι μπαρούτι πάνω σε πετρελαιοπηγές

Η αβεβαιότητα που εξακολουθεί να υπάρχει για το μελλοντικό καθεστώς της «Ιερουσαλήμ των Κούρδων» τροφοδοτεί αναπόφευκτες εθνοτικές εντάσεις
Του GUΙLLΑUΜΕ ΡΕRRΙΕR
Ενα βαρέλι με μπαρούτι. Το Κιρκούκ κουβαλάει αυτή την εικόνα σαν ένα κακό προμήνυμα. Μια πόλη-σύμβολο της δημογραφικής σπαζοκεφαλιάς του Ιράκ, σε απόσταση 250 χιλιομέτρων βορείως της Βαγδάτης. Μια πόλη που βρίσκεται πάνω σε έναν πετρελαϊκό θησαυρό, που υπολογίζεται σε 10 δισ. βαρέλια. Μια πόλη που αποτελεί αντικείμενο διεκδίκησης από τους Κούρδους, που επιθυμούν την προσάρτησή της στην αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν για λόγους τόσο στρατηγικούς όσο και ιστορικούς και πολιτιστικούς.

Ο ιρακινός πρόεδρος Τζαλάλ Ταλαμπανί, ο οποίος προέρχεται από αυτή την περιοχή, τη θεωρεί «Ιερουσαλήμ των Κούρδων». Το Κιρκούκ είναι όμως ένα ασταθές μωσαϊκό, που διαθέτει και αρκετούς χριστιανούς, μια ισχυρή τουρκμενική μειονότητα- απογόνους των στρατιωτών του οθωμανού σουλτάνου Μουράτ Δ΄, οι οποίοι έφτασαν εδώ τον 17ο αιώνα- και φυσικά Αραβες. Οι περισσότεροι τάσσονται υπέρ της ενίσχυσης της εξουσίας της κεντρικής κυβέρνησης της Βαγδάτης. Την ώρα που συζητείται μια πιθανή αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων το ζήτημα του καθεστώτος του Κιρκούκ σε αυτή τη χώρα που βρίσκεται σε φάση ανοικοδόμησης παραμένει επικίνδυνα σε αναστολή.
Η απογοήτευση είναι μεγάλη στους πρόσφυγες του Ολυμπιακού Σταδίου. Το έργο που εγκαινιάστηκε το 1986 από τον γιο του Σαντάμ Χουσεΐν έχει μεταμορφωθεί σε μια σκονισμένη παραγκούπολη. Αναμένοντας την πιθανή μετεγκατάστασή τους, 2.000-3.000 Κούρδοι επιβιώνουν κάτω από τις κερκίδες, μέσα σε τρύπες ενωμένες με το ηλεκτρικό ρεύμα με πρωτόγονες συνδέσεις. Παιδιά χοροπηδούν ανάμεσα στα σκουπίδια και στα κοτόπουλα και μοιάζουν να το ευχαριστιούνται καθώς παίζουν σε ό,τι έχει απομείνει από τον αθλητικό στίβο. «Πνιγόμαστε εδώ πέρα και κανείς δεν κάνει τίποτα» παραπονιέται μια ηλικιωμένη γυναίκα.
Χιλιάδες Κούρδοι εκδιώχθηκαν από το Κιρκούκ λόγω της βίαιης πολιτικής του εξαραβισμού του Σαντάμ Χουσεΐν. Επέστρεψαν όμως και τώρα είναι περισσότεροι ύστερα από την πτώση του μπααθικού καθεστώτος.
Στην κεντρική αγορά της πόλης, μέσα στην αναταραχή της Παρασκευής, γίνεται διαπραγμάτευση για ένα Καλάσνικοφ αντί 150.000 δηναρίων (περίπου 100 ευρώ). Στα στενά δρομάκια μπορεί να βρει κανείς ολόκληρους πάγκους με γεμιστήρες Καλάσνικοφ και άλλα όπλα. Ενας κούρδος έμπορος, με την παραδοσιακή ενδυμασία του, σηκώνει έναν πάκο με τυλιγμένα υφάσματα που βρίσκονται πάνω στο καρότσι του και μας δείχνει με περηφάνια το οπλοστάσιό του. «Είναι για άμυνα» υποστηρίζει ο φίλος του Ιμάντ Νταρβίς δείχνοντάς μας τα δύο ρεβόλβερ που κουβαλάει στη ζώνη του. «Θέλουμε το Κιρκούκ να προσαρτηθεί στο Κουρδιστάν και είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε γι΄ αυτό».
Δύο δρόμους πιο πέρα, μια γυναίκα με μαύρο τσαντόρ είναι καθισμένη σε ένα σωρό από παλιόρουχα που τα πουλάει φωνάζοντας στους περαστικούς. Εφτασε εδώ το 1981 και ανήκει σε μια οικογένεια από τους «10.000», το όνομα που δόθηκε στους Αραβες που έφερε από τον Νότο ο Σαντάμ. Δέκα χιλιάδες δηνάρια είναι το ποσό που τους έδωσε σαν αποζημίωση για το ταξίδι. «Τώρα μας υποχρεώνουν να φύγουμε» μουγκρίζει η ίδια γυναίκα, η οποία εξηγεί ότι ο ένας από τους γιους της βρίσκεται στη φυλακή. «Συμπλήρωσα επίσημα χαρτιά για να γυρίσω στη Βαγδάτη και να πάρω τις αποζημιώσεις.Οι Κούρδοι εξακολουθούν όμως να μας απειλούν. Ηρθαν επίσης οι αμερικανοί στρατιώτες και τα διέλυσαν όλα».
Η αβεβαιότητα που εξακολουθεί να υπάρχει για το μελλοντικό καθεστώς του Ιράκ τροφοδοτεί αναπόφευκτες εθνοτικές εντάσεις. Η πόλη αποτελεί τμήμα των «διαφιλονικούμενων εδαφών» που διεκδικεί το αυτόνομο Κουρδιστάν. Σύμφωνα με το άρθρο 140 του ιρακινού Συντάγματος του 2005, πρέπει να οργανωθεί ένα δημοψήφισμα για το μέλλον του Κιρκούκ. Αφού όμως αναβλήθηκε αρκετές φορές από το 2007 και μετά, η πιθανότητα να γίνει παραμένει εξαιρετικά μικρή το 2009. «Οσο περισσότερος καιρός περνάει τόσο λιγότερο οι Κούρδοι θα βρίσκονται σε θέση ισχύος» εκτιμά ο βουλευτής του τοπικού κοινοβουλίου του Κουρδιστάν Νούρι Ταλαμπανί, ο οποίος έχει γεννηθεί εδώ. «Δεν μπορούμε όμως να εγκαταλείψουμε το Κιρκούκ» προσθέτει. Ο ίδιος πιστεύει ότι το Κιρκούκ είναι τα πάντα: ένα πολιτιστικό λίκνο που έχουν υμνήσει οι ποιητές, μια γη πλούσια σε υδρογονάνθρακες. Ο πλούτος του υπεδάφους του είναι το κλειδί της μάχης για το Κιρκούκ. Ορατή από πολλά χιλιόμετρα μακριά, μια θεόρατη φλόγα φυσικού αερίου φωτίζει τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στο Μπάμπα Γκουργκούρ, βορείως της πόλης. Σύμφωνα με την κουρδική μυθολογία, οι γυναίκες έρχονταν για να προσευχηθούν σε αυτή την ιερή φλόγα, σύμβολο της γονιμότητας, που καίει εδώ και 4.000 χρόνια. Στο κέντρο της πόλης επικρατεί η ειρήνη των όπλων. «Στις νότιες συνοικίες πολεμάμε την Αλ Κάιντα και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις» παρατηρεί ο αρχηγός της αστυνομίας του Κιρκούκ Τζαμάλ Ταχέρ Μπακέρ, με το κινητό τηλέφωνο κολλημένο στα αφτιά.

Η βία μένει πάντα εδώ
ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ και οι απόπειρες δολοφονίας, αν και λιγότερες από το 2007, είναι πολύ συχνές. Το εστιατόριο «Αμπντουλάχ», ένα από τα πιο γνωστά κεμπαπατζίδικα της πόλης, έγινε τον Δεκέμβριο του 2008 στόχος μιας βομβιστικής επίθεσης. Εξήντα άτομα, πελάτες και γκαρσόνια, σκοτώθηκαν από την έκρηξη. Κούρδοι αξιωματούχοι που είχαν συνάντηση εκεί μέσα δεν έπαθαν τίποτα. Ο ιδιοκτήτης του κέντρου το ξανάφτιαξε μέσα σε έναν μήνα, αλλά από τότε παραμένει κατά τα τρία τέταρτα άδειο.
Η έδρα του Τουρκμενικού Ιρακινού Μετώπου, που βρίσκεται εκεί, δεν του έχει ξαναδώσει τη λάμψη του. Το περασμένο καλοκαίρι το κτίριο λεηλατήθηκε από κούρδους διαδηλωτές που κατηγόρησαν τους Τουρκμένιους ότι βρίσκονταν πίσω από την έκρηξη που προκάλεσε ένα παγιδευμένο αυτοκίνητο, από την οποία σκοτώθηκαν 22 άνθρωποι. «Δεν παραδεχθήκαμε την ενοχή μας,αλλά οκτώ από τους δικούς μας βρίσκονται πάντα στη φυλακή» διαμαρτύρονται οι ένοπλοι που φρουρούν την είσοδο.
Για το Κιρκούκ η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει. «Αν η διένεξη συνεχιστεί και μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων,οι δύο πλευρές θα έρθουν σε πόλεμο» προειδοποίησε τελευταία ο Νεσιρβάν Μπαρζανί, ο πρωθυπουργός της περιοχής των Κούρδων. Η ιρακινή κυβέρνηση του πρωθυπουργού Νούρι Αλ Μαλίκι, η οποία εξήλθε ενισχυμένη από τις τοπικές εκλογές της 30ής Ιανουαρίου, κατηγορείται από τους Κούρδους ότι διαιωνίζει την παράδοση της αυταρχικής κεντρικής εξουσίας της Βαγδάτης. «Ειλικρινάδεν έχουμε εμπιστοσύνη» παραδέχεται ο Ιχσάν Γκίλι στο γραφείο του στο κυβερνείο του Κιρκούκ. «Η Βαγδάτη επιχειρεί να αντικαταστήσει αξιωματικούς χωρίς να μας προειδοποιήσει».
Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Σταφάν ντε Μιστούρα αγωνίζεται για μια «λογική» λύση: ένα ειδικό καθεστώς, φτιαγμένο στα μέτρα του Κιρκούκ, με ένα μοίρασμα των θέσεων ανάμεσα στις κοινότητες και μια αυτονομία εκτός Κουρδιστάν. «Είναι η μοναδική λύση» παραδέχεται ο Αχμεντ αλ Ομπέιντι, αρχηγός ενός μικρού αραβικού κόμματος. «Είναι καιρός να μεταμορφώσουμε αυτό το βαρέλι με μπαρούτι σε ένα δοχείο με μέλι».
BHMA