ΛΕΪΛΑ ΖΑΝΑ Η χαµογελαστή επαναστάτρια

Εχουν περάσει 20 χρόνια από την πρώτη φορά που ορκίστηκε βουλευτής, τότε που έφερε τους τούρκους συναδέλφους της στα πρόθυρα της υστερίας προφέροντας µια φράση στα κουρδικά. Τα δέκα, τα πέρασε στη φυλακή, τα υπόλοιπα, µπαινοβγαίνοντας στα δικαστήρια. Στις 25 του µήνα, θα κάνει τη µεγάλη επιστροφή της στη τουρκική Εθνοσυνέλευση. Μια γυναίκα µικροκαµωµένη, µε γλυκό χαµόγελο. Που όµως (εξακολουθεί να) εµπνέει σε κάποιους τρόµο.

Τη ζωή της Λεϊλά Ζάνα πρέπει να την πάρει κανείς από την αρχή, είναι άλλωστε τρόπον τινά ηίδια ηιστορία του κουρδικού ζητήµατος, µια µεγάλη και πονεµένη πτυχή της σύγχρονης τουρκικής ιστορίας. Γεννήθηκε το 1961 στο Μπαχτσέ, έναν µικρό αγροτικό συνεταιρισµόκοντά στο Ντιγιαρµπακίρ, που δεν υπάρχει πια, εξαφανίστηκε µαζί µε κάπου 3.000 ακόµα χωριά της περιοχής στη διάρκεια των εκκαθαριστικώνεπιχειρήσεων του τουρκικούστρατού κατά του PKK. Ηταν το δεύτερο από πέντε κορίτσια, σε µια αυστηρά πατριαρχική κοινωνία όπου το να γεννηθείς γυναίκα σού εγγυάτο αυτόµατα µιαζωή γεµάτη τιµωρίες. Σχολείο πήγε για έναν χρόνο. Και κάπου στα 14 άκουσε τον πατέρα της να της λέει: «Κόρη,σε δίνω, τι έχεις να πεις;».

Η ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Ο,τι και να είπε ηΛεϊλά, οπατέρας είχε ήδη δώσει τον λόγοτου καισύντοµα το 14χρονο κορίτσι παντρεύτηκε τον εξάδελφό του Μεχντί Ζάνα.Ο Μεχντί αποδείχθηκε ένας άνθρωπος µε ευαισθησία και πολιτισµό, η βαρβαρότητα έµελλε να ενσκήψει από αλλού. Το ζευγάρι µετακόµισε στο Ντιγιαρµπακίρ, το 1977, ο Μεχντί Ζάνα εξελέγη δήµαρχος της πόλης. Η χούντα του Εβρέν όµως, το 1980, τον συνέλαβε, τον βασάνισε και τον καταδίκασε σε 11 χρόνια φυλάκιση. ΗΛεϊλά είχε τότε έναν πεντάχρονο γιο, ήταν έγκυος στον δεύτερο. Εµαθε τουρκικά πηγαινοερχόµενη στις φυλακές. Γνώρισε κιάλλες γυναίκες πουείχαν παιδιά, συζύγους και αδέλφια εκεί µέσα, άρχισε να πολιτικοποιείται. Ξαναπήγε σχολείο, πήρε απολυτήριο λυκείου, εργάστηκε ως δηµοσιογράφος, συµµετείχε στην ίδρυση του φιλοκουρδικού Κόµµατος ∆ηµοκρατίας (DEP) καιτο 1991έγινε η πρώτη Κούρδισσα που έχει κερδίσει ποτέ έδραστο τουρκικό Κοινοβούλιο.

«Κατάφερε» να κάνει έξαλλους τους τούρκους βουλευτές µε το που µπήκε στην αίθουσα. Αιτία, η κορδέλα που φορούσε στα µαλλιά της: είχε πάνω της κόκκινο, κίτρινο και πράσινο, χρώµατα µε κουρδικό πολιτικό συµβολισµό, πουπαρέπεµπαν στους αντάρτες του PKK. Γροθιές βαρούσανήδη πάνωστα έδρανα όταν άρχισε να απαγγέλλει:«Ορκίζοµαι στην τιµή και την αξιοπρέπειά µου ενώπιον τουσπουδαίου τουρκικού λαού να υπερασπίζοµαι την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία τουκράτους…».Κι ότανπρόσθεσε, στο τέλος,µια φράσηστα κουρδικά,κανείς δεν ασχολήθηκε µε την ουσία και το περιεχόµενό της – «παίρνωαυτόν τονόρκο για την αδελφοσύνη ανάµεσα στον τουρκικό λαό και τον κουρδικό λαό» –, το µέγα ζήτηµα ήταν για όλους πως είχε παραβιάσει τον νόµο.

Από το 1920 είχε να ακούσει κουρδικά η τουρκική Εθνοσυνέλευση. Η γλώσσα είχε απαγορευτεί το 1923. Λίγο πρινπάρει ηΛεϊλά τοβήµα, είχε επιτραπεί στους Κούρδους να την µιλούν, όχι όµως να την γράφουν, και σίγουρα όχι να την χρησιµοποιούν σε δηµόσιες,επίσηµες περιπτώσεις. Η Ζάνα όµως είχε ασυλία, δεν µπορούσαν να την πειράξουν –µέχρι το 1994, οπότε το DEPαπαγορεύτηκε, ηασυλία ήρθη και η ίδια καταδικάστηκε σε 15ετή φυλάκιση, για προδοσία και συµµετοχή στο ΡΚΚ, µαζί µε τρεις ακόµα κούρδους βουλευτές.Πέρασαν δέκαχρόνια µέχρι να αφεθεί ελεύθερη, υπότην πίεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και να λάβει τέλος αυτό που πολλοί στην Τουρκία αναγνωρίζουν ως «µία από τις πιο δυσάρεστες και ντροπιαστικές πολιτικά φυλακίσεις στη σύγχρονη ιστορία της χώρας».

«Μόλις αποφυλακίστηκα, έτρεξα στον λαόµου, στους ανθρώπους µου, και τουςείπα: µου εµπιστευτήκατε τις ελπίδες σας και την τιµή σας.Τις κράτησα δέκα χρόνια µε υπερηφάνεια καιαξιοπρέπεια δίχως να τιςλερώσω.Τώρα σας τις επιστρέφω».

Οι άνθρωποί της τής επιφύλαξαν υποδοχήηρωίδας. Καιοι ευρωβουλευτές στους οποίους µετέφερε αυτά τα λόγια, τον Οκτώβριο του 2004, παραλαµβάνοντας επιτέλους το Βραβείο Ζαχάροφ που της είχε απονεµηθεί το 1995 – όσο ήταν στη φυλακή, προτάθηκε δύο φορές καιγια Νοµπέλ Ειρήνης–, έσκυψαν το κεφάλι από σεβασµό. Επιστρέφοντας στην πατρίδα της, η Ζάνα αποτραβήχτηκε κάπως από την πολιτική. Το 2007, επέστρεψε δριµύτερη κι άρχισε πάλι να µπαινοβγαίνει σταδικαστήρια, κατά κανόνα για «διάδοση τροµοκρατικής προπαγάνδας».Μόλις πρόσφατα, η τουρκική εισαγγελία κίνησε τηνπολλοστή δίωξη ειςβάρος τηςεξαιτίας µιας προεκλογικής οµιλίας της στο Χάζρο, στη διάρκεια της οποίας προέβλεψε πως ο Αµπντουλάχ Οτζαλάν θα αφεθεί ελεύθερος και θα γίνει ο δάσκαλος του κουρδικού λαού.

«Για την ειρήνη πρέπει ναχύσουµε ιδρώτα, όχι αίµα», είναι το σύνθηµα τηςΛεϊλά Ζάνα, όπως όµως και όλοιοι άλλοιυποψήφιοι τους οποίους στήριξε το φιλοκουρδικό Κόµµα Ειρήνης και ∆ηµοκρατίας (BDP) στις εκλογές της περασµένης Κυριακής στην Τουρκία, η50χρονη σήµεραγυναίκα δεν κάνει καµία προσπάθεια να πάρει αποστάσεις ούτε από το PKK ούτε από τον Οτζαλάν. «Οι Κούρδοι», λέει, «δεν έχουν κανένα πάθος γιατα όπλα. Αν υπήρχε ένα πραγµατικό σχέδιο και οι δυο πλευρές ήταν έτοιµες να διαπραγµατευτούν, τότε οι ένοπλες δραστηριότητες θα έπαυαν µεµιάς. Αν απαιτείται διάλογος και συµφιλίωση, τότε πρέπει να µιλήσετε σε όλους τους Κούρδους και όχι µόνο σε µερικούς».

ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ. Η ΛεϊλάΖάνα αναγνωρίζει πως έγινε κάποια πρόοδος επί Ερντογάν. «∆εν µπορώ να πω πως το Κόµµα ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης δεν έκανε τίποτα», λέει. «Αλλάστη διάρκεια της δεύτερης θητείας τους σταµάτησαν. Ενιωθαν υπερβολικά άνετοι». Με το πουεξελέγηξανά βουλευτής, µία απότις 78γυναίκες της νέας τουρκικής Βουλής, µία από τους 36 βουλευτές(από 22που είχεπροηγουµένως) τους οποίους εξέλεξε τοBDP παρουσιάζοντάς τους ως ανεξάρτητους ώστε να παρακάµψει το εκλογικό όριο του 10%, έσπευσε ναδιαβεβαιώσειπως σε αυτή την ορκωµοσία, στις25 Ιουνίου, δεν θα κάνει τους τούρκους βουλευτές να ψάχνουν για ηρεµιστικά. Αλλά µετη Ζάνακαι τους συντρόφους της παρόντες στο Κοινοβούλιο, είναι εγγυηµένο πως η «υπερβολική άνεση» δεν θα συνοδεύσει τον Ερντογάν και στην τρίτη του θητεία. Αλλωστε ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός καιεπίδοξος επόµενος πρόεδρος της Τουρκίας χρειάζεται το BDP, έχει ανάγκη τη στήριξή του προκειµένου να περάσει το νέο Σύνταγµα που θέλει για να το θέσει µετά σε δηµοψήφισµα. Οπως θα έλεγαν λοιπόν και οι γείτονες, ας ξεκινήσει το buyuk pazar – το µεγάλο παζάρι.

http://www.tanea.gr