Εγκεμέν Μπαγίς: Δεν θα γίνουμε ο μεγαλύτερος καταυλισμός προσφύγων

Συνέντευξη στον Φιλιο Σταγκο
Για την «ασθένεια» που κράτησε τον Ταγίπ Ερντογάν μακριά από τα εγκαίνια του Μουσείου της Ακρόπολης, ο Τούρκος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Εγκεμέν Μπαγίς δεν έχει σχόλια. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Η «αιχμή» του κατά της Αθήνας, ότι το ζήτημα της παράνομης μετανάστευσης «δεν λύνεται με δηλώσεις στα ΜΜΕ ούτε με κατηγορίες κατά των γειτόνων μας», ίσως να εξηγεί καλύτερα τη ματαίωση της πρωθυπουργικής επίσκεψης. Οσο για την ουσία της υπόθεσης, το ελληνοτουρκικό πρωτόκολλο επανεισδοχής των λαθρομεταναστών θα παραμείνει κενό γράμμα έως ότου η Ε.Ε. καταλήξει σε συμφωνία με τις χώρες προέλευσής τους. Πριν αναλάβει τα ηνία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., ο Μπαγίς υπήρξε σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής του κ. Ερντογάν. Αμερικανοσπουδαγμένος, πρόεδρος σε πολύ νεαρή ηλικία της τουρκικής ομογένειας των ΗΠΑ, «προστάτης» των τεχνών στην Κωνσταντινούπολη (όπου εκλέγεται από το 2002) και «φίλος» της ελληνικής μειονότητας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο 39χρονος Μπαγίς έχει, μέχρι στιγμής, μια διαδρομή βγαλμένη από εγχειρίδιο σύγχρονης πολιτικής επικοινωνίας. Ο πιο «Αμερικανός» από τα στελέχη του κυβερνώντος ισλαμικού κόμματος της Τουρκίας απαντάει για το παρόν και το μέλλον των σχέσεων της χώρας του με την Ευρώπη.

- Στην Ε.Ε. επικρατεί μια κόπωση απέναντι στη διεύρυνση. Δεν υπάρχει όμως και κόπωση για τις μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία;
- Οχι ακριβώς. Από το ξεκίνημα του 2009 δημοσιεύσαμε το 400σέλιδο πρόγραμμά μας. Ξεκινήσαμε τις εκπομπές στην κουρδική γλώσσα από την κρατική τηλεόραση, επιστρέψαμε στον Ναζίμ Χικμέτ την τουρκική υπηκοότητα (σ.σ. 58 χρόνια μετά την αφαίρεσή της και 46 από τον θάνατο του Τούρκου ποιητή), θεσπίσαμε την αργία της Πρωτομαγιάς, συστήσαμε ειδική επιτροπή της Εθνοσυνέλευσης για την ισότητα ανδρών - γυναικών και πολλά άλλα. Είναι πολλά για ένα κόμμα που πριν από ένα χρόνο αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να κλείσει με δικαστική απόφαση.

- Η ένταξη της Τουρκίας υπήρξε κεντρικό ζήτημα στις πρόσφατες ευρωεκλογές σε αρκετές χώρες. Κατανοείτε τους φόβους τους;
- Ενας από τους ομολόγους μου από ιδρυτική χώρα-μέλος της Ε.Ε. μού είπε ότι «αν γίνετε πλήρες μέλος θα έχετε περισσότερες έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο, και αυτό είναι δύσκολο να το δεχτούμε». Του απάντησα «τι προτείνετε, ένα Συμβούλιο Ασφαλείας μέσα στην Ε.Ε.;» κι εκείνος μου είπε «όχι, αλλά θα προσπαθήσουμε να σας καθυστερήσουμε όσο μπορούμε.» Αν όμως δείτε τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη τα επόμενα 20 - 30 χρόνια, την τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, τη γήρανση του εργατικού δυναμικού, τις κλιματικές αλλαγές, τις ενεργειακές κρίσεις, θα διαπιστώσετε ότι όλα αυτά τα προβλήματα μπορούν να λυθούν μόνο με την εμπλοκή της Τουρκίας.

- Εμπλοκή δεν σημαίνει απαραίτητα και πλήρη ένταξη.
- Δεν δεχόμαστε τίποτα λιγότερο από την πλήρη ένταξη. ΄Η θα γίνουμε πλήρες μέλος ή τίποτα. Δεν υπάρχει εναλλακτική. Αυτή η ιστορία της προνομιακής συνεργασίας δεν υπάρχει πουθενά στο κοινοτικό κεκτημένο. Εμείς θα ολοκληρώσουμε τις διαπραγματεύσεις και τότε μπορεί να επιλέξουμε να μη γίνουμε μέλος ή μπορούν να επιλέξουν να μην μας κάνουν μέλος. Αλλά αυτή η απόφαση δεν θα ληφθεί τώρα. Την ημέρα που θα ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις, η Τουρκία θα είναι μια πολύ διαφορετική χώρα και η Ε.Ε. μια πολύ διαφορετική ένωση.

- Πάνω από 5 εκατομμύρια Τούρκοι νόμιμοι μετανάστες ζουν στην Ε.Ε., αλλά η Τουρκία δεν συνεργάζεται για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης.
- Δεν πρόκειται για Τούρκους πολίτες, αλλά για πολίτες τρίτων χωρών, όπως το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη Συρία, το Ιράν, το Ιράκ. Δυσκολευόμαστε να υπογράψουμε συμφωνίες με αυτές τις χώρες και γι' αυτό δεν υπογράφουμε συμφωνία με την Ε.Ε.

- Γι' αυτό δεν εφαρμόζετε το ελληνοτουρκικό πρωτόκολλο επανεισδοχής του 2001;
- Βεβαίως. Θα υπογράψουμε συμφωνία (σ.σ. με την Ε.Ε.) εφόσον οι χώρες καταγωγής αυτών των μεταναστών δεχθούν πίσω τους υπηκόους τους. Αρνούμαστε να γίνουμε ο μεγαλύτερος καταυλισμός προσφύγων του κόσμου. Δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα από κοινού με τη διεθνή κοινότητα. Οχι με δηλώσεις στα ΜΜΕ και όχι κατηγορώντας τους γείτονές μας. Νομίζω ότι οι Ελληνες πολιτικοί πρέπει να αντιληφθούν το δυναμικό της Τουρκίας. Θέλουν για γείτονα, ένα πλήρες κράτος-μέλος της Ε.Ε. ή μία χώρα με δυσκολίες που είναι σε θέση να μεταδώσει τις δυσκολίες στην ευρύτερη περιοχή;

- Δηλώσατε πρόσφατα ότι η Θεολογική Σχολή της Χάλκης αποτελεί ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Πιστεύω ότι η Θεολογική Σχολή της Χάλκης πρέπει να λειτουργήσει προκειμένου να παράσχει τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι Τούρκοι πολίτες. Η ορθόδοξη κοινότητα της Τουρκίας αποτελείται από Τούρκους πολίτες που πληρώνουν φόρους, υπηρετούν στον στρατό μας και συνεισφέρουν σε αυτήν τη χώρα. Αν έχουν θρησκευτικές ανάγκες και χρειάζονται ιερείς να τους καθοδηγούν σε μια πιο ευτυχή ζωή, θα πρέπει να τους βοηθήσουμε να εκπαιδεύσουν αυτούς τους ιερείς. Είναι εσωτερικό μας πρόβλημα. Και τα προβλήματα της τουρκικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης είναι εσωτερικά προβλήματα της Ελλάδας. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει ταυτόχρονα και αυτή να σκύψει σε αυτά τα προβλήματα και να δώσει λύσεις για τους ιερωμένους, τις αργίες, για την ηγεσία και τις οργανώσεις της μειονότητας.

- Επιμένετε στην αμοιβαιότητα ή θα ανακοινώσετε κάποια απόφαση για τη Χάλκη;
- Η αμοιβαιότητα δεν είναι υποχρεωτική. Αλλά πρέπει να κοιτάξουμε να λύσουμε τα εσωτερικά προβλήματά μας και να το πράξουμε ταυτόχρονα.

- Πιστεύετε ότι η ιστορική αλήθεια που βασίζεται σε στοιχεία πρέπει να αποτελεί εργαλείο της εξωτερικής πολιτικής;
- Θεωρώ ότι ως πολιτικοί πρέπει να κοιτάξουμε το αύριο και όχι το χθες. Το χθες είναι δουλειά των ιστορικών.

Το σχέδιο Ανάν ήταν δίκαιο
- Σε μία πρόσφατη δήλωσή σας επιχειρήσατε να αποδραματοποιήσετε το ενδεχόμενο άνοιγμα των τουρκικών λιμανιών στα κυπριακά πλοία. Τι εννοούσατε ακριβώς;
- Προσπάθησα να εξηγήσω πως το γεγονός ότι ολόκληρος ο κόσμος κάνει εμπόριο με την Ταϊβάν δεν σημαίνει ότι την αναγνωρίζουν ως κράτος. Οταν, την 26η Απριλίου του 2004, η Ε.Ε. αποφάσιζε να θέσει τέρμα στην απομόνωση των Τουρκοκυπρίων, δεν σήμαινε ότι αναγνωρίζει την «Τουρκική Δημοκρατία της Β. Κύπρου». Και αν η Τουρκία ανοίξει τα λιμάνια της στα ελληνοκυπριακά πλοία δεν θα σημαίνει ότι αναγνωρίζει την ελληνοκυπριακή διοίκηση ως κυρίαρχη χώρα σε ολόκληρο το νησί. Μπορούμε να κινηθούμε ταυτόχρονα. Τα ευρωπαϊκά κράτη να αρχίσουν το εμπόριο με τη Βόρεια Κύπρο και η Τουρκία να ανοίξει τα λιμάνια της. Και πιστεύω ότι το πρώτο ελληνοκυπριακό καράβι που θα δέσει σε τουρκικό λιμάνι πρέπει να φορτώσει πορτοκάλια από τη Β. Κύπρο και να τα μεταφέρει όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και στην Αθήνα, την Ολλανδία, τη Γαλλία κ.λπ. Αναφορικά με την επίλυση του πολιτικού ζητήματος, το σχέδιο Ανάν δεν ήταν τέλειο, αλλά το υποστηρίξαμε γιατί ήταν δίκαιο. Και αν οι δύο Κύπριοι ηγέτες μπορούν να συντάξουν ένα δίκαιο σχέδιο που μπορεί να γίνει αποδεκτό από τις δύο πλευρές, θα το στηρίξουμε. Είναι καιρός να κατανοήσουμε καλύτερα ο ένας τον άλλο και να εστιάσουμε στα κοινά μας συμφέροντα.

- Το 2010 η Κωνσταντινούπολη είναι η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Νομίζετε ότι ήρθε καιρός να συμφιλιωθεί και με το παρελθόν της προ του 1453;
- Η Κωνσταντινούπολη ήταν η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής, της βυζαντινής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και τώρα είναι η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Δεν μπορώ να σκεφτώ την Ε.Ε. δίχως την Κωνσταντινούπολη.
Kαθημερινή