Νέο τοπίο στο Βόρειο Ιράκ με αμερικανική μεθόδευση

Βήματα για προσέγγιση της Αγκυρας με το Αρμπίλ με στόχο την απομόνωση του ΡΚΚ και την πολιτική λύση του Κουρδικού

Του Σταυρου Λυγερου

Ο Μπους ακολούθησε πολιτική λεπτών ισορροπιών ανάμεσα στην Αγκυρα και στο κουρδικό κρατίδιο στο Βόρειο Ιράκ, που αποτελεί το σταθερότερο αμερικανικό έρεισμα στη Μέση Ανατολή. Το μετακεμαλικό καθεστώς θεωρούσε ότι η ίδρυση κουρδικού κράτους θα απειλούσε την ακεραιότητα της Τουρκίας, επειδή το νέο κράτος θα λειτουργούσε ωςσημείο αναφοράς για τα 15-20 εκατ. Κούρδων που ζουν σ' αυτήν.
Το Κουρδικό ήταν ο λόγος που η Τουρκία απαγόρευσε τη διέλευση των αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της, προκαλώντας κρίση στις διμερείς σχέσεις. Δεν πλήρωσε, όμως, βαρύ τίμημα, επειδή οι Αμερικανοί την είχαν άμεσα ανάγκη. Το Κουρδικό ήταν το μόνιμο αγκάθι στις σχέσεις Ουάσιγκτον - Αγκυρας και στα επόμενα χρόνια.

Για την εφαρμογή της νέας εξωτερικής πολιτικής τους, οι ΗΠΑ έχουν ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη την Τουρκία. Γι' αυτό πήγε εκεί η Κλίντον και θα πάει προσεχώς ο Ομπάμα. Θα αποσύρει τον κορμό των αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ, αλλά δεν θέλει να αφήσει πίσω χάος.
Η ιρακινή κυβέρνηση είναι, συγκριτικά με το παρελθόν, ισχυρότερη, αλλά το τοπίο παραμένει ασταθές. Οι ΗΠΑ θεωρούν πως το Ιράκ δεν μπορεί να σταθεροποιηθεί εάν δεν τα βρει με την Αγκυρα. Το βασικό εμπόδιο είναι το Κουρδικό. Γι' αυτό και η Ουάσιγκτον προωθεί δυναμικά ένα συμβιβασμό για την άρση του.
Η ουσία αυτού του συμβιβασμού είναι η εξής: Η Αγκυρα να αποδεχθεί και να στηρίξει την κουρδική εξουσία στο Βόρειο Ιράκ και ταυτοχρόνως να χαλαρώσει την πίεση επί των Κούρδων στο εσωτερικό. Από την πλευρά της, η κουρδική εξουσία να αναγνωρίσει στην Τουρκία αυξημένο ρόλο στην περιοχή και να διώξει το ΡΚΚ.
Παρά τα ισχυρά στερεότυπα του κεμαλικού κατεστημένου, η πλευρά Ερντογάν έκανε βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ο πρόεδρος Γκιουλ μίλησε για πολιτική λύση του Κουρδικού. Στην Τουρκία ήδη λειτουργεί κουρδόφωνο κανάλι, ενώ το κυβερνών κόμμα προσπαθεί με παροχές να προσελκύσει πολιτικοεκλογικά τους Κούρδους.
Βήματα έκανε και η κουρδοϊρακινή πλευρά. Ο Ταλαμπανί (Κούρδος πρόεδρος του Ιράκ) δήλωσε ότι η ιδέα ενός ενιαίου ανεξάρτητου Κουρδιστάν δεν είναι ρεαλιστική. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Γκιουλ ζήτησε από τους αντάρτες του ΡΚΚ ή να καταθέσουν τα όπλα ή να φύγουν από το ιρακινό έδαφος. Ηταν η απάντηση στο πιεστικό αίτημα του Τούρκου προέδρου προς τη Βαγδάτη να συντρίψει το ΡΚΚ στο Βόρειο Ιράκ. Η Αγκυρα έχει ξεκαθαρίσει ότι μόνο μ' αυτόν τον όρο θα στηρίξει το Ιράκ και την κουρδική εξουσία στο βόρειο τμήμα του.
Ας σημειωθεί ότι ο Ταλαμπανί έχει κάνει ίδια δήλωση και στο παρελθόν. Το ίδιο το ΡΚΚ, μάλιστα, είχε ανακοινώσει ότι οι μαχητές του εγκαταλείπουν το Βόρειο Ιράκ. Επρόκειτο, όμως, για ελιγμούς, προκειμένου να αμβλυνθούν οι αμερικανικές πιέσεις και οι τουρκικές απειλές για επέμβαση.
Μία ένδειξη ότι αυτή τη φορά δεν πρόκειται για ελιγμό είναι ότι το Αρμπίλ μεθοδεύει σύνοδο των απανταχού κουρδικών κομμάτων, με σκοπό να αποσπάσει κοινή έκκληση προς το ΡΚΚ να καταθέσει τα όπλα. Για να το επιτύχει ζητάει παραλλήλως από την Αγκυρα τη χορήγηση αμνηστίας στους αντάρτες.
Παρά τη διαφαινόμενη πρόθεση και των δύο πλευρών να στηρίξουν εμπράκτως το αμερικανικό σχέδιο, η υλοποίησή του δεν είναι εύκολη. Ο Οτσαλάν προειδοποίησε από τη φυλακή του ότι το ΡΚΚ δεν πρόκειται να καταθέσει τα όπλα. Δήλωσε, επίσης, ότι εάν η σύνοδος των κουρδικών κομμάτων εστιαστεί στον αφοπλισμό, το ΡΚΚ δεν πρέπει να συμμετάσχει. Το μήνυμά του προς την Αγκυρα είναι ότι αυτός κι όχι το Αρμπίλ μπορεί να διαπραγματευθεί μαζί της μία λύση για τους Κούρδους της Τουρκίας.
Το ΡΚΚ είναι σημαντικός παράγοντας στη γεωπολιτική συνάρτηση. Οπως έδειξαν και οι γιγαντιαίες εκδηλώσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία για την εορτή Νεβρόζ, παραμένει ηγεμονική δύναμη στη μεγαλύτερη κουρδική κοινότητα. Αν και έχει ανάγκη την ανοχή της κουρδικής εξουσίας στο Βόρειο Ιράκ για να διατηρήσει τις εκεί βάσεις του, δεν είναι απόλυτα εξαρτημένο απ' αυτήν.
Το Αρμπίλ αντιμετωπίζει επώδυνο δίλημμα: Από τη μία πλευρά δεν θέλει να προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο με το ΡΚΚ. Από την άλλη, όμως, έχει ζωτική ανάγκη την Ουάσιγκτον για να αγνοήσει τις υποδείξεις της. Συνειδητοποιεί, επίσης, ότι με την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, το κουρδικό κρατίδιο θα κινδυνεύσει από ασφυξία εάν δεν βρει έναν τρόπο συνεννόησης με την Τουρκία.

Αγκάθι το Κιρκούκ
Το ΡΚΚ δεν είναι το μόνο εμπόδιο στην εφαρμογή του αμερικανικού σχεδίου για προσέγγιση Αρμπίλ - Αγκυρας. Υπάρχει και το αγκάθι του Κιρκούκ. Αν και σύμφωνα με το ιρακινό Σύνταγμα έπρεπε να έχει διεξαχθεί δημοψήφισμα για το μέλλον της πετρελαιοφόρου αυτής περιοχής, το δημοψήφισμα δεν έχει πραγματοποιηθεί, λόγω αφ' ενός των τουρκικών πιέσεων κι αφ' ετέρου των αραβικών αντιδράσεων. Αμφότεροι θέλουν να αποτρέψουν την ενσωμάτωση του Κιρκούκ στην αυτόνομη κουρδική περιοχή.
Οπως προειδοποίησε ο πρωθυπουργός της Μπαρζανί, αν η εκκρεμότητα συνεχιστεί και μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, η σημερινή ασταθής ισορροπία πιθανότατα να εκφυλισθεί σε εθνοτικές συγκρούσεις: από τη μία οι Κούρδοι κι από την άλλη οι Αραβες και οι καθοδηγούμενοι από την Αγκυρα Τουρκμένοι.
Η επίσκεψη Ομπάμα αναμένεται να σφραγίσει στο ανώτατο επίπεδο αυτό τον σχεδιασμό. Ισως και κατά τρόπο που θα έχει επιπτώσεις και σε άλλα, τουρκικού ενδιαφέροντος, μέτωπα. Η άρνηση του βοηθού υπουργού Εξωτερικών Γκόρντον στο Κογκρέσο να αποδεχθεί τον όρο τουρκική κατοχή στη βόρεια Κύπρο είναι μια ένδειξη ότι το παζάρι αυτό μάς αφορά άμεσα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ