Κορυφώνεται η σύγκρουση Ερντογάν - στρατιωτικών στην Τουρκία

Του Α. ΚΟΥΡΚΟΥΛΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΙΟΥΛΙΟΣ. Η ΣΥΛΛΗΨΗ του πλοιάρχου Ντουρσούν Τσιτσέκ έχει ξεσηκώσει τη φαντασία της Τουρκίας. «Ιστορικό» γεγονός τη χαρακτηρίζουν όλες οι πλευρές της σύγκρουσης στρατιωτικών - πολιτικών. Ο πλοίαρχος συνελήφθη ενώ κορυφωνόταν η συζήτηση για το αν οι στρατιωτικοί είναι υπόλογοι στα πολιτικά δικαστήρια και όχι μόνο στα στρατοδικεία, που είχαν μόλις θέσει στο αρχείο τις κατηγορίες ότι ο πλοίαρχος ήταν ο συντάκτης σχεδίου με σκοπό την ανατροπή της κυβέρνησης.

Η κυβέρνηση είχε μόλις (25 Ιουνίου) περάσει- τα μεσάνυχτα, λένε οι αντίπαλοί της- νόμο που επέτρεπε τη δίωξη των στρατιωτικών από την πολιτική δικαιοσύνη. Η σύλληψη του Τσιτσέκ είχε πολλές πιθανότητες να καταγραφεί στην ιστορία ως η «καμπή» της απελευθέρωσης της τουρκικής πολιτείας από τη «στρατιωτική κηδεμονία» λέει ο πρώην εισαγγελέας του ανωτάτου δικαστηρίου Ρεσάτ Πετέκ. Η ταχύτατη διακοπή της κράτησής του θα καταγραφεί στα ρεκόρ του βιβλίου Γκίνες, όπως σαρκαστικά υποδείκνυε χθες μια οργάνωση νεολαίας έξω από το 14ο Ποινικό Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης. Η σύλληψη του πλοιάρχου έγινε όσο διαρκούσε
η συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, ενός θεσμού που παλαιότερα συμβόλιζε την κηδεμονία του στρατού στην τουρκική πολιτική ζωή, προσθέτοντας ένα ακόμη δραματουργικό στοιχείο στην υπόθεση. Οι λεπτομέρειες όπως συχνά συμβαίνει με συμβολισμούς σε ιστορικές καμπές δεν υπακούουν στη λογική των που καλούνται να υπηρετήσουν. Ετσι ο πλοίαρχος δεν συνελήφθη για την επίδικη συνωμοσία, αλλά ως ύποπτος συμμετοχής του στο εγκληματικό δίκτυο Εργκενεκόν. «Η σύλληψη δείχνει ξεκάθαρα ότι η Εργκενεκόν έχει προεκτάσεις και στο γενικό επιτελείο» σημειώνει η εφημερίδα «Ταράφ» που αποκάλυψε τη συνωμοσία.
Oι σκληροί της «ατατουρκικής» παράταξης και μεγάλο μέρος των κατεστημένων εφημερίδων αντιμετωπίζουν τη σύλληψη Τσιτσέκ διαφορετικά. Και αυτοί μιλούν για ιστορική «καμπή» αλλά τη χρωματίζουν με αυταρχισμό και «κινδύνους» για το «κοσμικό» καθεστώς. Το όνομα του Ντουρσούν Τσιτσέκ (Σταμάτης Λουλούδης σε μετάφραση!) απασχόλησε για πρώτη φορά την επικαιρότητα το 2008, όταν η εφημερίδα «Ταράφ» δημοσίευσε σχέδιο υπηρεσιών του γενικού επιτελείου για τη δημόσια συκοφαντία και υπονόμευση των μη κυβερνητικών οργανώσεων που δεν αποδέχονταν τη λογική της σκληρής «ατατουρκικής» παράταξης. Οργανώσεις όπως η Ενωση των Εμπορικών Επιμελητηρίων, ο Σύνδεσμος Τούρκων Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών (ΤΑSΙΑD), ο Οργανισμός Κοινωνικής και Οικονομικής Ερευνας (ΤΕSΕV) ήταν στο στόχαστρο εκείνου του σχεδίου.
Ο τότε αρχηγός του γενικού επιτελείου, στρατηγός Γιασάρ Μπουγιούκανιτ απαξίωσε την καταγγελία ως «φτηνή προπαγάνδα» που στοχεύει τον στρατό. Εναν χρόνο αργότερα, η ίδια εφημερίδα αποκάλυψε νέο σχέδιο της ίδιας σκοτεινής υπηρεσίας που στόχευε αυτή τη φορά το κυβερνητικό κόμμα ΑΚΠ και το κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν (Fethullah G len), ενός μεγάλου διανοητή του Ισλάμ, που έχει εμπνεύσει ένα ισχυρό κοινωνικό κίνημα εκσυγχρονισμού και εκδημοκρατισμού της τουρκικής κοινωνίας. Ο σημερινός αρχηγός του γενικού επιτελείου, στρατηγός Ιλκέρ Μπασμπούγ (Ιlker Βasbuq) μίλησε και πάλι για «χαλκευμένο» έγγραφο με στόχο και πάλι τον στρατό, αλλά οι ισχυρισμοί του δεν μπόρεσαν αν σταματήσουν τη δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης.
Για πρώτη φορά, ο μηχανισμός του Επιτελείου και των στρατοδικείων δεν μπόρεσε να επιβάλει την άποψή του. Οι «φίλοι» του στρατού, συμπεριλαμβανομένης της ηγεσίας του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CΗΡ), ολοφύρονταν και ωθούσαν τον στρατό να «λάβει μέτρα».
Ο πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ φαίνεται ότι μεσολάβησε για να κατευνάσει τα πνεύματα. Σε ειδική συνάντηση κορυφής που έγινε μετά το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, έδωσε τη δυνατότητα στη στρατιωτική ηγεσία να ενημερωθεί από τον υπουργό Δικαιοσύνης για το ακριβές νόημα του νέου νόμου που επεκτείνει και στον στρατό τη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. Υπογράμμισε στους στρατιωτικούς ότι οι αλλαγές αυτές είναι απολύτως επιβεβλημένες από τη σύγκλιση με την ΕΕ.
Η φιλοκυβερνητική παράταξη βρίσκει στα γεγονότα αυτής της εβδομάδας «όχι μόνο ιστορικές» καμπές αλλά και την απόδειξη των μεγάλων αλλαγών που έχουν συντελεσθεί στην Τουρκία. Οι σχέσεις στρατού με την πολιτική δεν θα είναι ποτέ πια οι ίδιες, λένε και τονίζουν ότι οι αλλαγές είναι πλέον μη αναστρέψιμες.

Οι «κρίσεις» στα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής
Ηισορροπία στρατιωτικών- πολιτικών στην Τουρκία επηρεάζει και επηρεάζονται από τη γεωπολιτική ισορροπία της ευρύτερης περιοχής, επισημαίνουν έγκυροι αναλυτές. Με τη συρρίκνωση των στρατιωτικών στην Τουρκία, οι «νεοσυντηρητικές» αντιλήψεις δέχονται ένα ακόμη σοβαρό πλήγμα, και η αλλαγή της ισορροπίας υπέρ των πολιτικών έγινε δυνατή και λόγω της γενικότερης υποχώρησης των «νεοσυντηρητικών» αντιλήψεων και ισχύος. Οι συντηρητικές τουρκικές στρατιωτικές ελίτ παρά τον έντονο εθνικισμό τους είχαν, για τους δικούς τους εσωτερικούς λόγους, εξελιχθεί σε προνομιακό «σύμμαχο» των νεοσυντηρητικών της Ουάσιγκτον.
Η εξωτερική πολιτική μιας φιλελεύθερης, δημοκρατικής και ευρωπαϊκής Τουρκίας έτσι όπως σχεδιάζεται από τη σημερινή κυβέρνηση, υπονομεύει για παράδειγμα τη στρατηγική της μετωπικής σύγκρουσης με το Ιράν και άλλες επιλογές των «νεοσυντηρητικών». Η προσεκτική στάση της Αγκυρας στην κρίση της προεδρικής εκλογής στο Ιράν, λέει πολλά προς αυτή την κατεύθυνση. Πολλοί αναλυτές προειδοποιούν ότι οι εξελίξεις στην Τουρκία μπορεί να οδηγήσουν σε «κρίσεις», σε διάφορα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής. Οι περισσότερες από τις κρίσεις αυτές μας αφορούν αφού, παρά τις άριστες σχέσεις που έχουν τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας, δεν έχει διευθετηθεί κανένα από τα ανοικτά ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών. Οι παραβιάσεις στο Αιγαίο, τα θέματα της Δυτικής Θράκης και κυρίως το θέμα των παράνομων μεταναστών είναι προνομιακά πεδία για τους αντιπάλους της τουρκικής κυβέρνησης. (Το θέμα της παράνομης μετανάστευσης ελέγχεται σχεδόν αποκλειστικά από τη στρατοχωροφυλακή, τμήμα του Γενικού Επιτελείου στην Τουρκία.) Τα θέματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το Κυπριακό, που είχαν χρησιμοποιηθεί ως μοχλοί εναντίον της κυβέρνησης του κ. Ερντογάν, έχουν αρκετά απαγκιστρωθεί από τα δίκτυα των στρατιωτικών, λένε οι ίδιοι αναλυτές. Η κυβέρνηση του κ. Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπη με θέματα για τα οποία έχει την απόλυτη ευθύνη, αλλά δεν έχει σχεδόν κανέναν έλεγχο. Βρίσκεται έτσι σταθερά εκτεθειμένη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Δεν είναι άλλωστε μυστικό ότι αυτοί που προωθούν την κρίση, την Ευρώπη θεωρούν τον βασικό αντίπαλό τους...

Η «ύποπτη» Σχολή της Χάλκης
Ιδιαίτερα αποκαλυπτική της φύσης της σύγκρουσης που ζει σήμερα η Τουρκία είναι η στάση της «βαθύτερης» στρατιωτικής Τουρκίας απέναντι στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Ο τέως αρχηγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Γιασάρ Μπουγιούκανιτ, μια προσωπικότητα εικόνισμα για την «ατατουρκική» παράταξη, υποστηρίζει ότι κάποιοι προσπαθούν να ξεγελάσουν την Τουρκία στο θέμα τη Χάλκης.
Η ίδρυση της Θεολογικής Σχολής το 1844 συμπίπτει με το διάταγμα (φιρμάνιο) του Τανζιμάτ, που «επεβλήθη», όπως λέει ο στρατηγός, στην αυτοκρατορία με τη Συμφωνία Μπαλτά Λιμανί. Το Τανζιμάτ, σημειώνει ο στρατηγός, «οδήγησε σε ανάμειξη των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων στη δημόσια ζωή της Αυτοκρατορίας». «Οι μη μουσουλμανικές κοινότητες, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, άρχισαν να αναμειγνύονται στα εσωτερικά της» γράφει ο στρατηγός σε άρθρο που δημοσιεύεται στο μηνιαίο δελτίο του Ινστιτούτου Στρατηγικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Μπέικεντ. Επαναλαμβάνει έτσι τη διαδεδομένη στην Τουρκία αντίληψη, ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να διαλύεται όταν υπό την πίεση της χριστιανικής Δύσης (βλέπε ΕΕ) άρχισε να δίνει δικαιώματα στους «άπιστους» (γκιαούρηδες)!!! Ο στρατηγός αναρωτιέται πώς εκπαιδεύονταν μετά την Αλωση ο κλήρος και οι Πατριάρχες, για να τονίσει τον «ύποπτο» χαρακτήρα της απόφασης να ιδρυθεί χριστιανική Ιερατική Σχολή στην αυτοκρατορία.
Οι απόψεις αυτές αναπτύσσονται δημοσίως για πρώτη φορά. Ο στρατός, που για τους γνωρίζοντες ήταν πάντοτε πίσω από την απαγόρευση της λειτουργίας της Σχολής και όλη τη δίωξη των μειονοτήτων, απέφευγε συστηματικά να διατυπώνει δημόσια άποψη, αφήνοντας την κυβέρνηση να αναλαμβάνει όλη την ευθύνη!! Ο στρατός δεν έχει καμία αρμοδιότητα για αυτά τα θέματα επαναλάμβαναν υποκριτικά, και εμπόδιζαν μέσω «ειδικών» διοικητικών διαδικασιών την επαναλειτουργία της Σχολής, όπως εισηγούνταν επανειλημμένως οι αρμόδιες κυβερνήσεις.
Ούτε οι αντιλήψεις που συνδέουν τη σύγχρονη τουρκική ταυτότητα με το Ισλάμ προκαλούν έκπληξη, παρά το ότι ο στρατηγός και οι ομοϊδεάτες του εμφανίζονται, τα τελευταία χρόνια, να μάχονται εναντίον της «απειλής» εξισλαμισμού της Τουρκίας από την εκλεγμένη κυβέρνησή της!!
ΒΗΜΑ