Ο απόηχος στην Τουρκία για την ομιλία Ομπάμα στο Κάιρο

Της Δέσποινας Συριοπούλου

obama-at-cairo.pngΗ ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα στο Κάιρο απευθυνόμενος προς τον μουσουλμανικό κόσμο, πραγματοποιώντας έτσι την δέσμευση που είχε κάνει λίγο μετά αφότου εξελέγη, έδωσε σε αδρές γραμμές τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνησή του σκοπεύει να αλλάξει την πολιτική που μέχρι πρότινος ακολουθούσε ο G.W.Bush. Θέλοντας να δημιουργήσει μια καινούργια σχέση με την μουσουλμανική κοινότητα, η προσέγγιση του Μπαράκ Ομπάμα προς τον μουσουλμανικό κόσμο ανοίγει το δρόμο της σταδιακής «αποδαιμονοποίησης» του Ισλάμ –σε σχέση πάντα με τα όσα η προκάτοχη κυβέρνηση Μπους ακολουθούσε είτε σε επίπεδο ρητορικής, είτε σε καθαρά πρακτικής-, ακολουθώντας το νέο δόγμα Ομπάμα περί διπλωματικής προσέγγισης και συνεργασίας.

Στο Κάιρο ο Μπαράκ Ομπάμα έθεσε προς το μουσουλμανικό κόσμο τα επτά (7) βασικά αλληλένδετα μεταξύ τους θέματα που πρέπει να τεθούν στο τραπέζι και εν συνεχεία να αντιμετωπιστούν. Ο εξτρεμισμός σε όλες του τις μορφές, η κατάσταση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων και ο αραβικός κόσμος, τα πυρηνικά όπλα, η δημοκρατία, η θρησκευτική ελευθερία, τα δικαιώματα των γυναικών και τέλος η οικονομική ανάπτυξη.

Τα σχόλια για την ομιλία του αμερικανού προέδρου για το άνοιγμα που εκανε προς τον μουσουλμανικό κόσμο ήταν ποικίλα. Πολλές από τις μουσουλμανικές εφημερίδες είδαν με θετικό βλέμμα την κίνηση αυτή του αμερικανού προέδρου, κάποιες άλλες εξέφρασαν έναν σκεπτικισμό, διατυπώνοντας την άποψη ότι αυτό που περιμένουν είναι πράξεις και όχι λόγια. Πριν μέρες το Greek American News Agency δημοσίευσε το πώς είδαν οι μεγάλες μουσουλμανικές εφημερίδες την ομιλία Ομπάμα στο Κάιρο.

Σήμερα, έχοντας συγκεντρώσει απόψεις από μεγάλες τουρκικές εφημερίδες, αλλά και διανοούμενους, θα δούμε πώς η γειτονική χώρα εισέπραξε τα μήνυματα Ομπάμα. Και έχει σημασία να δούμε την Τουρκία, σε μια περίοδο που η σχέση των δυο χωρών αναθερμάνθηκε σε τέτοιο βαθμό που ο νέος υπουργός των εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου την χαρακτήρισε ως «μοναδική», αφήνοντας κατά μερος το επίθετο «στρατηγική» συμμαχία στην ομιλία του στο 28 συνέδριο του Αμερικανο-τουρκικού Συμβούλιου που εγινε στην Ουάσιγκτον πριν από λίγες μέρες. «Μοναδική εξαιτίας της μοναδικότητας των μερών αυτής της σχέσης».

obama-and-muslim-women1.jpgΣτην Τουρκία, λοιπόν, η πλειοψηφία των media αλλά και των μετριοπαθών ισλαμιστών είδε αρκετά θετικά τα όσα είπε ο αμερικανος πρόεδρος. Ο πρόεδρος Γκιουλ σε δηλώσεις του στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Anadolu Ajansi την επομένη της ομιλίας Ομπάμα την χαρακτήρισε θετική και προοδευτική. Στο ίδια περίπου μήκος κύματος κινήθηκαν και οι περισσότερες τουρκικές εφημεριδες με αντίστοιχους θετικούς τίτλους. Η φιλελεύθερη Taraf και η Star χρησιμοποίησαν εκφράσεις παρεμφερείς με το Assalamu Aleykum του Μπαράκ Ομπάμα κατά την έναρξη της ομιλίας του, επαινώντας τα όσα ειπε ο αμερικανός πρόεδρος

Ωστόσο οι νεο-εθνικιστές της Τουρκίας, η βασική ομάδα που προωθεί τον αντι-αμερικανισμό στην χώρα, κατηγόρησε τον αμερικανό πρόεδρο ότι επιδιώκει να εφαρμόσει πολιτικές εκχριστιανισμού του Βατικανού. Ο Aslan Bulut στην νεο-εθνικιστική καθημερινή εφημερίδα Yeni Cag, διατύπωσε την άποψη ότι «ο Ομπάμα στην ομιλία του εκανε το καθήκον του να προβάλει τον διαθρησκειακό διάλογο, που άνοιξε από το Βατικανό το 1991 με σκοπό να προωθήσει ιερααποστολικές δραστηριότητες σε κοινότητες που δεν γνωρίζουν τον Ιησού και την βίβλο». (Yeni Cag, June 6).

obama-notre-dame_1409553a.jpgΣτην μετριοπαθή ισλαμική καθημερινή εφημεριδα Yeni Safak, ο νεο-εθνικιστής αρθρογράφος Ibrahim Karagul σε άρθρο του στις 5 Ιουνίου εξέφρασε τον σκεπτικισμό του για τον Ομπάμα, επισημαίνοντας ότι ο αμερικανός πρόεδρος έγινε αποδεκτός σε τέτοιο βαθμός, διότι είπε πράγματα που κανένας μουσουλμάνος ηγέτης δεν θα έλεγε ποτέ. «Στην ομιλία του αναφέρθηκε στην κακή εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειων και προσπάθησε να μας κάνει χαρούμενους. Θέλουμε να τον πιστέψουμε. Μας έπεισε; Αν όλα όσα είπε είναι αλήθεια, τότε είναι ένας γνήσιος επαναστάτης. Προτείνω να είμαστε ρεαλιστές. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε με σκεπτικισμό το γεγονός ότι η Αμερική θα αλλάξει τόσο γρήγορα. Από έναν πρόεδρο που κήρυξε τον πόλεμο στους μουσουλμάνους σε έναν πρόεδρο που άνοιξε την αγκαλιά του στον μουσουλμανικό κόσμο».

Απο την πλευρά τώρα των μετριοπαθών ισλαμιστών, η ομιλία Ομπάμα προκάλεσε θετικά σχόλια. Ο Ahmet Tasgetiren, τούρκος διανοούμενος σε άρθρο του στην εφημερίδα Bugun, επεσήμανε ότι ο προεδρος Ομπάμα «είχε την ευκαιρία να εγκαταστήσει μια υγιή γέφυρα με τον έξω κόσμο, γεγονός που ίσως δημιουργήσει μια νέα σχέση της Δύσης με τον μουσουλμανικό κόσμο, βάσει όχι μιας αποικιοκρατικής προοπτικής αλλά μιας προοπτικής που θέτει τον άνθρωπο επίκεντρο. Ο άποψη του Ομπάμα για το Ισλάμ αποτελεί πρόκληση για πολλές κοινωνίες, που έχουν αρνητική συμπεριφορά για το Ισλάμ. Αποτελεί ένα νέο ξεκίνημα και είναι καλό για τον κοσμο».



obama-turkey.pngΈνας ακόμα αρθρογράφος ισλαμιστής, ο Fehmi Koru στο άρθρο του στην εφημερίδα Yeni Safak ανέφερε ότι «η ομιλία Ομπάμα στο Κάιρο ήταν πολύ περισσότερο περιεκτική, από ό,τι περίμενα. Απέδειξε για μια ακόμη φορά ότι η προεδρία του θα ειναι διαφορετική, συγκριτικά με τους προκατόχους του. Αν συνεχίσει αυτή την προσπάθεια, ότι δηλαδή θέλει να δημιουργήσει έναν δίκαιο κόσμο, δεν θα περιμένει πολύ για να λάβει την στήριξη από τον μουσουλμανικό κόσμο».

Αναμεσα στους μετριοπαθείς ισλαμιστές αρθρογράφους, ο μόνος που εξέφρασε σκεπτικισμό στα όσα είπε ο αμερικανός πρόεδρος είναι ο Ali Bulac της φιλοκυβερνητικής Zaman, ο οποίος προσπάθησε να δημιουργήσει ένα παράλληλο ανάμεσα στην ομιλία του Ομπάμα και του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, οταν την κατέκτησε δυο περίπου αιώνες πριν. Ο Bulac επεσήμανε ότι ο Ναπολέων στην ομιλία του εξέφρασε τον σεβασμό του προς το Ισλάμ. «Ωστόσο ο στόχος του ήταν να δημιουργήσει μια μεγάλη γαλλική αυτοκρατορία, η οποία να εκτείνεται από την Ευρώπη μέχρι την Ινδία. Ο Ναπολέων κατηγορούσε του μαμελούκους, που έφερναν αντίσταση στον οθωμανό σουλτάνο, ο Ομπάμα κατηγόρησε τους εξτρεμιστές ισλαμιστές. Η ομιλία του Ομπάμα αποδεικνύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα νέο αποικιακό μοντέλο που εμπεριέχεται στην κατηγορία της “παραδοσιακής νεωτερικότητας” και της “παγκόσμιας νεωτερικότητας”. Είναι μια μορφή αποκιοκρατίας μεταξύ της γαλλικής και της βρετανικής».

Και ο Akif Emre σε άρθρο του στην εφημερίδα Yeni Safak στην 5 Ιουνίου, συνέδεσε το Ομπάμα με τον Ναπολέοντα, υποστηρίζοντας ότι η ομιλία του αμερικανού προέδρου στην Αίγυπτο απέδειξε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιζητούν να εγκαταστήσουν μια νέα τάξη πραγμάτων στην Μέση Ανατολή, ενώ την ίδια στιγμή άφησε να εννοηθεί ο τούρκος διανοούμενος ότι τίποτε δεν έχει επί της ουσίας αλλάξει.

Το ίδιο ανάμικτες απόψεις κυριάρχησαν μεταξύ των λεγόμενων φιλελεύθερων αρθρογράφων της Τουρκιας. Η Nuray Mert σε άρθρο της στην εφημερίδα Radical επεσήμανε οτι η ομιλία ηταν κλισέ, χωρίς να παρουσιάσει τίποτε το καινούργιο.

Ο Nagehan Alci σε άρθρο του στις 6 Ιουνίου στην Aksam ανέφερε ότι και ο πρώην πρόεδρος George W. Bush είχε κάνει παρόμοιες δηλώσεις. Στις 20 Απριλίου του 2001, ο G. Bush είχε πει τα εξής: «Εμείς ως αμερικανοί σεβόμαστε την θρησκεία σας. Το Ισλάμ είναι θρησκεία της ειρήνης. Αυτοί που χρησιοποιούν το όνομα του Αλάχ για βίαιες ενέργειες, κάνουν κακό στο όνομα του Αλάχ. Οι Ηνωμενες Πολιτείες δεν είναι εχθρός των μουσουλμάνων». Κάνοντας χρήση των όσων είχε πει ο πρώην αμερικανός πρόεδρος, ο τούρκος Nagehan Alci προτείνει μια προσεκτική προσέγγιση του του θέματος, αφήνοντας τις κρίσεις ωσότου είναι ξεκάθαρο τι σκοπεύει να κανει ο Μπαράκ Ομπάμα στην πράξη.

Στην Taraf πάλι η Yasemin Congar στο άρθρο της θεωρεί ότι «η ομιλία Ομπάμα ήταν σημαντική σε μια προσπάθεια να δημιουργεί ένα νέο ξεκίνημα με τον μουσουλμανικό κόσμο. Ίσως αυτό να υποδεικνύει έναν νέο κόσμο, νέο αιώνα...», ενώ ο Sedat Ergi έγραψε στη Milliyet ότι ήταν μια από τις πιο δυνατές δηλώσεις που έκανε ποτέ αμερικανός πρόεδρος. Τέλος, άλλος ένας αρθρογράφος της Milliyet, ο Taha Akyol επισημαίνει, όπως και άλλοι, οτι «η ομιλία Ομπάμα σηματοδοτεί ένα νέο ξεκίνημα, το οποίο θα προωθήσει το διάλογο και την διπλωματία στις διεθνείς σχέσεις».

Η ομιλία Ομπάμα σε γενικές γραμμές προκάλεσε αισιοδοξία, χωρίς φυσικά να λείπουν και οι φωνές που εκφράζουν σκεπτικισμό. Όλες οι καταγεγραμμένες αυτές απόψεις άνοιξαν την συζήτηση για το αν τελικά οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αλλάξει πολιτική προς τον μουσουλμανικό κόσμο. Η συζήτηση αυτή και μόνο, όπως κρίνουν αναλυτές, αποτελεί από μόνη της μια επιτυχία της κυβέρνησης Ομπάμα.



obama_turkey_0406.jpgΑρκετά νωρίς αφότου ο Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε την προεδρία, η αποκατάσταση των διμερών σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας βρέθηκε ανάμεσα στις προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης. Το είχε αναφέρει μάλιστα στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε τόσο με τον τούρκο πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ, όσο και με τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 16 Φεβρουαρίου. Τότε είχε ανακοινωθεί από το Λευκό Οίκο ότι ο Μπαράκ Ομπάμα είχε “μια θερμή αλλά και παραγωγική συζήτηση” και με τους δυο τούρκους ηγέτες, για θέματα κοινού στρατηγικού ενδιαφέροντος, δίνοντας έμφαση στην επιθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών να ενισχυθούν οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις. Δυο μέρες μετά, ο αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα Τζέιμς Τζέφρι διατύπωσε την άποψη ότι οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις πρέπει οπωσδήποτε να συνεχιστούν κατά την διάρκεια της θητείας Ομπάμα, επισημαίνοντας μάλιστα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι υπερήφανες που είναι εταίροι της Τουρκίας. Ο Τζέφρι με αφορμή εκδήλωση προς τιμήν του από την ένωση τουρκο-αμερικανών επιχειρηματιών στην Άγκυρα, υπογράμμισε την σημασία της συνεργασίας, ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης με τον δείκτη της ανεργείας να ανεβαίνει στην Τουρκία και την παραγωγή να πέφτει. Η συνεργασία, όπως είχε πεί τότε ο αμερικανός πρέσβης, είναι υποχρεωτική προκειμένου να δοθεί τέλος στην κρίση στην οικονομία, δεδομένου ότι η Τουρκία αποτελεί έναν ιδιαίτερα ελκυστικό τόπο για ξένες επενδύσεις. Την ίδια στιγμή ο αμερικανός αξιωματούχος τόνιζε την σημασία της συνεργασίας στο κομμάτι της ενέργειας, εκτιμώντας ότι η μεταφορά των ενεργειακών (κοιτασμάτων) μέσω της Τουρκίας θα οφελήσει όχι μόνο την Τουρκία αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Εκείνη την περίοδο δεν ήταν λίγοι οι αναλυτές που αντιμετώπιζαν την Τουρκία, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, ως χώρα κλειδί που έχει την δυνατότητα να ανακόψει την επανεμφάνιση της Ρωσίας, αλλά και ως πιθανή δίοδο για τους αγωγούς πετρελαίου της Κεντρικής Ασίας και της Κασπίας. Άλλωστε αν κρίνει κανείς ότι το τηλεφώνημα Ομπάμα στην τουρκική ηγεσία έγινε λίγες μέρες μετά την επίσκεψη Γκιουλ στην Μόσχα, σε μια προσπάθεια αναθέρμανσης των ψυχρών σχέσεων και συνεργασίας με το Κρεμλίνο, θα μπορέσει να βγάλει σημαντικά συμπεράσματα.

Ύστερα από μια περίοδο ψυχρών σχέσεων με την Τουρκία, οι Ηνωμένες Πολιτείες εστίασαν στην αναθέρμανση των σχέσεων, δίνοντας μεγάλη σημασία στην στρατηγικού ενδοαφέροντος διμερή συνεργασία. Τα μεγάλα Think Tanks, αυτά που καθορίζουν και χαράσσουν την εξωτερική πολιτική, ασχολήθηκαν και συνεχίζουν να ασχολούνται με την Τουρκία, σημειώνοντας την μεγάλη σημασία που έχουν για τα συμφέροντα των ΗΠΑ οι καλές διμερείς σχέσεις. Σίγουρα όμως η ενίσχυση της Τουρκίας εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτείων, με την σημειολογία των κινήσεων να δημιουργούν ένα ισχυρό πλεονέκτημα για την πορεία περαιτέρω βελτίωσης των αμερικαν-τουρκικών σχέσων –έστω και αν βασίζεται στην λογική των αμοιβαίων συμφερόντων- δεν μπορεί παρά να δημιουργεί ανησυχία στην ελληνική πλευρά. Όσο η παρουσία–θεωρητική ή πρακτική-της Άγκυρας στην ευρύτερη περιοχή ενισχύεται, τόσο πιθανόν και να αυξάνονται οι τουρκικές επιδιώξεις (αλλά και προκλητικές συμπεριφορές) στα θέματα που αφορούν την Ελλάδα.