Τουρκία-Αρμενία: Νικητής... η Μόσχα

Ένα πρωτοφανές διπλωματικό ντόμινο κορυφώνεται αυτές τις μέρες με την ανακοίνωση Τουρκίας-Αρμενίας ότι συμφώνησαν σε οδικό χάρτη για την εξομάλυνση των διμερών σχέσεων τους. Την κίνηση είχε προαναγγείλει η επίσκεψη του Γκιουλ στο Έρεβαν και η δημοσιοποίησή της γίνεται μια μέρα πριν από τη σημερινή επέτειο της Σφαγής των Αρμενίων το 1915 από το οθωμανικό καθεστώς, με συνέπεια να διευκολύνεται ο Ομπάμα να μη χρησιμοποιήσει τον όρο Γενοκτονία και παρά τις προεκλογικές του δεσμεύσεις να εξασφαλίσει ότι το Κογκρέσο δεν θα υιοθετήσει, προς το παρόν, καταδικαστικό για την Τουρκία ψήφισμα.

Η πρώτη όψη των εξελίξεων είναι ότι η κυβέρνηση Ερντογάν αποφεύγει μια διπλή αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ αλλά και με την Ε.Ε., σε μια κρίσιμη για την ευρωπαϊκή της προοπτική χρονιά.Η δεύτερη, και η πιο ουσιαστική όψη, είναι οι ραγδαίες ανακατατάξεις στον Καύκασο, που έχουν ήδη δρομολογηθεί
Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Αλίεφ που είχε θέσει ως όρο για την αποκατάσταση των σχέσεων της ομόγλωσσης και ομοεθνούς Τουρκίας με την Αρμενία τον τερματισμό της αρμενικής κατοχής στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ όχι μόνον δεν ήταν «παρών» στον Διάλογο των Πολιτισμών στην Κωνσταντινούπολη στο πλευρό των Ερντογάν-Ομπάμα, αλλά διάλεξε να επισκεφθεί τη Μόσχα και να αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο είτε αγοράς είτε διέλευσης μέσω Ρωσίας των ενεργειακών αποθεμάτων -Φυσικό Αέριο και Πετρέλαιο- της χώρας του.

Ετσι η εξομάλυνση με την Αρμενία που επέβαλε το αρμενικό λόμπι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη δημιουργεί δυναμική προσέγγισης Μόσχας-Μπακού:

Η Μόσχα προσφέρεται εδώ και τώρα να αγοράσει σε διεθνείς τιμές το φυσικό αέριο και πετρέλαιο του Αζερμπαϊτζάν.

Η Ρωσία προβάλλει πλέον ως ο μόνος παράγων που μπορεί πλέον να πιέσει την Αρμενία σε συμβιβαστική λύση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Τα πλεονεκτήματα και οι δυνατότητες της Μόσχας να επιβάλει έναν ρεαλιστικό συμβιβασμό στη διένεξη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν είναι πραγματικά: Να υπάρξει μια φόρμουλα τυπικής αποκατάστασης της κυριαρχίας και ακεραιότητας του Μπακού στην περιοχή, χωρίς ταυτόχρονα ο αρμενικός πληθυσμός να χάσει την αυτοκυβέρνηση, την ασφάλειά του και στην ουσία το Στάτους Κβο που διαμορφώθηκε μετά την αρμενική στρατιωτική νίκη το 1993.

Το κλειδί δεν είναι άλλο από την εγκατάσταση στην περιοχή Ρωσικής Στρατιωτικής Δύναμης: Στη σκιά της μπορεί να αποκατασταθεί η Ψιλή Κυριότητα του Αζερμπαϊτζάν και να μη θιχθεί στο πλαίσιο μιας Διευρυμένης Αυτονομίας-Ντε Φάκτο Απόσχισης η χειραφέτηση του αρμενικού πληθυσμού.

Η κίνηση των Ερντογάν-Γκιουλ για εξομάλυνση, για την Αρμενία είναι ένας οδυνηρός μεν, αλλά αναπόφευκτος ρεαλιστικός συμβιβασμός: Η νεφελώδης αδελφότητα με τους τουρκόφωνους Αζέρους είχε ως αντίτιμο την επιτυχή ανάδειξη της ανάγκης αναγνώρισης των Σφαγών του 1915 ως Γενοκτονίας από την αρμενική πλευρά, μιας βαριάς υποθήκης τόσο στη συνεργασία με τις ΗΠΑ όσο και στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.

Τούτων λεχθέντων η πορεία για την εξομάλυνση των σχέσεων Έρεβαν-Αγκυρας θα είναι δύσκολη: Η αναγνώριση της Γενοκτονίας για την Αρμενία και η άρνησή της από την Μεταοθωμανική Τουρκία είναι θέμα που αγγίζει τις σύγχρονες εθνικές ταυτότητες των δύο πλευρών.