Τουρκία-Ιράν: Μια εύθραυστη ισορροπία

Με τις πρόσφατες ενδείξεις από την Τεχεράνη να προκαλούν εκ νέου συναγερμό, οι αξιωματούχοι στην Τουρκία συμφωνούν με τους Δυτικούς ομολόγους τους ότι ένα πυρηνικό Ιράν θα επηρέαζε αρνητικά την ασφάλεια στην περιοχή. Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται διαφορές σχετικά με τον καλύτερο τρόπο επίλυσης του προβλήματος. Ένα πυρηνικό Ιράν "θα μεταβάλλει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή. Η Τουρκία δεν θα ήθελε να συμβεί κάτι τέτοιο αφού θα σήμανε μια ρητή διαφορά ανάμεσα στο Ιράν και την Τουρκία", είπε ο Νουχ Γιλμάζ, διευθυντής του Ιδρύματος Πολιτικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (SETA), στην Ουάσιγκτον.

Ταυτόχρονα, όμως, η Άγκυρα επιθυμεί διακαώς να διατηρηθεί η σταθερότητα στην περιοχή και διστάζει να ακολουθήσει μια πιεστική διπλωματία. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι κυρώσεις θα επιφέρουν δυσανάλογες επιπτώσεις στην τουρκική οικονομία και δεν κάνουν σχεδόν τίποτα για να μην προχωρήσει η Τεχεράνη με το πυρηνικό του πρόγραμμα -- και ίσως να ενισχύουν τη θέση των σκληροπυρηνικών του ιρανικού καθεστώτος.

"Το συμφέρον της Τουρκίας είναι να έρθει σε επαφή με το Ιράν με σκοπό την μη απόκτηση πυρηνικών όπλων και, συνάμα, να υπερασπίζεται το δικαίωμα του Ιράν να επιδιώξει ένα ειρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα" εξήγησε ο Γιλμάζ, προσθέτοντας ότι η Τουρκία είναι αντίθετη σε ξένες στρατιωτικές παρεμβάσεις οι οποίες ενδέχεται να διαταράξουν περαιτέρω την περιοχή.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, και πολλοί από τους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών, πασχίζουν να πιέσουν το Ιράν να εγκαταλείψει βασικές συνιστώσες του πυρηνικού του προγράμματος, οι οποίες θα συνέβαλαν ενδεχομένως σε ένα πηρηνικό όπλο. Μια βασική πτυχή της στρατηγικής αυτής αφορά στην εφαρμογή μονομερών κυρώσεων από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης, επιδιώκοντας με αυτή την αποκοπή του Ιράν από τους διεθνείς οργανισμούς χρηματοδότησης.
Αντίθετα, η Τουρκία επέλεξε την σταδιακή αντιμετώπιση του προβλήματος μέσω διαπραγματέυσεων που έχουν ως σκοπό την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

"Οι Τούρκοι βασίζονται σε αυτό που πιστεύουν ότι αποτελεί φιλικές σχέσεις και την πολιτική της κυβέρνησης του κυβερνώντος ΑΚΡ που αποβλέπει στη δημιουργία φιλικών σχέσεων με τις γείτονες χώρες" είπε ο Χένρι Μπάρκι, επισκεπτόμενος συνεργάτης του Προγράμματος Καρνέγκι για τη Μέση Ανατολή. "Οι Τούρκοι πιστεύουν ότι η οικονομική ολοκλήρωση βοηθά στο να ξεπεραστούν οι πολιτικές διαφορές".

Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Αλί Μπαμπακάν είχε δηλώσει στους δημοσιογράφους το 2010 ότι οι τουρκικές επιχειρήσεις ήταν ελεύθερες "να αποφασίσουν μόνες τους" για το εάν θα πρέπει να τηρήσουν τις μονομερείς κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης, σύμφωνα με τους The Los Angeles Times. Όπως έχουν γράψει οι SETimes, πολλές ιρανικές επιχειρήσεις που βρίσκονται στο προσκήνιο στην Τουρκία δραστηριοποιούνται και στην προμήθεια υλικών και τεχνολογίας διπλής χρήσης.

"Η τουρκική κυβέρνηση, και οι διαμορφωτές γνώμης, δεν είναι μονολιθικοί, όπως δεν είναι και οι Αμερικανοί ομόλογοί τους. Σε γενικές γραμμές όμως οι Τούρκοι φαίνεται να πιστεύουν λιγότερο ότι το Ιράν επιδιώκει στ' αλήθεια την απόκτηση της δυνατότητας πυρινικών όπλων -- κρίση που συμμερίζονται και άλλοι -- και ότι δεν απειλείται και τόσο από την προοπτική ενός Ιράν με δυνατότητα πυρηνικών όπλων ή εξοπλισμένου με πυρηνικά" είπε ο δρ. Φίλιπ Μπλικ, πραγματογνώμονας σε θέματα μη διάδοσης των πυρηνικών και επίκουρος καθηγητής του Ινστιτούτου Monterey.

Στο θέμα των σχέσεων, οι Τούρκοι αξιωματούχοι σπεύδουν να επισημάνουν ότι οι δεσμοί ανάμεσα σε αυτές τις δύο αρχαίες δυνάμεις της περιοχής παραμένουν σχετικά σταθεροί αφότου υπεγράφη η συμφωνία του Κασρ-ι Σιρίν, το 1639, με την οποία οριοθετήθηκαν τα σημερινά σύνορα Τουρκίας-Ιράν. Αφότου έληξε ο Ψυχρός Πόλεμος, οι αμοιβαίες ανησυχίες για την άνοδο του κουρδικού εθνικισμού, καθώς και η αυξανόμενη εξάρτηση της Τουρκίας από τις εισαγωγές φυσικού αερίου, έχουν παγιώσει την εταιρική σχέση.

Ωστόσο, οι Δυτικοί εταίροι της Τουρκίας ακολουθούν διαφορετική πορεία. Σύμφωνα με τον δρ. Στήβεν Κουκ, έμπειρο συνεργάτη για τα Μεσανατολικά του Συμβουλίου Ξένων Σχέσεων, η Δύση "απομακρύνθηκε σταδιακά από την πολιτική της δέσμευσης αναφορικά με το Ιράν, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι μια σκληρότερη πολιτική μπορεί να έχει μεγαλύτερες πιθανότητες για αλλαγή πορείας στο Ιράν".

Βασικό μέρος της πολιτικής αυτής είναι η οικονομική απομόνωση της ισλαμικής δημοκρατίας προκειμένου να αυξηθεί το κόστος του πυρηνικού της προγράμματος, με την ελπίδα ότι τα κόστη αυτά θα ανάγκαζαν τους αξιωματούχους να επανεξετάσουν τα πλεονεκτήματα ενός τέτοιου προγράμματος. Κατά τον Κουκ, η Δύση θα "ανησυχούσε λιγότερο για τη δέσμευση της Τουρκίας εάν υπήρχε το αίσθημα ότι η προσέγγιση της Άγκυρας προς το Ιράν δεν θα ήταν τόσο ανοιχτή. Επί το παρόντος, φαίνεται ως δέσμευση χάριν δέσμευσης".

"Ο Μπλικ και ο Κουκ συμφωνούν και οι δύο ότι η οικοδόμηση γεφυρών από μόνη της δεν επαρκεί για τη λύση του σημερινού διπλωματικού αδιεξόδου. Διατείνονται δε ότι η Άγκυρα δεν φαίνεται να έχει κάποιο σχέδιο πέρα από τις διαπραγματεύσεις και τη διπλωματική επαφή. Παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας και της Δύσης να χαμηλώσουν οι τόνοι του συνεχιζόμενου διπλωματικού αδιεξόδου, το Ιράν παραμένει εριστικό, δηλώνοντας ότι θα συνεχίσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού. Το Ιράν πρόσφατα ανακοίνωσε ότι θα εγκαταστήσει 164 σειρές εξελιγμένων φυγοκεντρητών σε εγκατάσταση εμπλουτισμού στο Φόρντοου, που ήταν πριν κρυφή.

Οι νέοι αυτοί φυγοκεντρητές "θα τριπλασίαζαν μέχρι το τέλος του έτους την παραγωγή από το Ιράν ελαφρώς εμπλουτισμένου ουρανίου σε ποσοστό 19,75%", σύμφωνα με έκθεση των Ντέιβιντ Ολμπράιτ, Πολ Μπράναν και Άντρεα Στρίκερ, η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Επιστημών και Διεθνούς Ασφάλειας. Οι επωνομαζόμενες P5+1 χώρες -- που περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Βρετανία, τη Ρωσία και την Κίνα -- έχουν ήδη εκδώσει κοινή ανακοίνωση με την οποία καταδικάζουν το Ιράν για τη μη πλήρη συμμόρφωσή του με το IAEA.

Σε πρόσφατη εξέλιξη, που ενίσχυσε περαιτέρω τις ανησυχίες, η ιρανική ιστοσελίδα Gerdab.ir -- όργανο του παντοδύναμου Σώματος Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης -- ανάρτησε εκ νέου μήνυμα του Σεγέντ Αλί Πουρταμπαταμπάι, ενός 30χρονου από το Κομ, ο οποίος διατηρεί δικτυακό ιστολόγιο με την επωνυμία "Kheyrazanonline".

Το άρθρο υπό τον τίτλο "Η Ημέρα που ακολουθεί την Πρώτη Πυρηνική Δοκιμή του Ιράν είναι μια Συνήθης Ημέρα" συζητά τις επιπτώσεις μιας δοκιμής πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Το άρθρο είδε το φως της δημοσιότητας λίγο πριν την επίπληξη του Ιράν από την πρόσφατη Έκθεση του Γενικού Διευθυντή του IAEA ότι αποφεύγει τις ερωτήσεις σχετικά με τις πιθανές στρατιωτικές διαστάσεις του πυρηνικού του προγράμματος.

SETimes.com.