Ergenekon:Η Τουρκία πίσω από το προσωπείο

Στις 21 Απριλίου 2010, ο δημοσιογράφος και ανταποκριτής της εφημερίδας Jyllands Posten στην Κωνσταντινούπολη, παρουσίασε στην αίθουσα εκδηλώσεων της εφημερίδας Information το βιβλίο του με τίτλο “Ergenekon:Η Τουρκία πίσω από το προσωπείο».Με αφορμή τη σύλληψη και τη δίκη πρώην ανώτερων Τούρκων αξιωματικών, ο δημοσιογράφος προσπαθεί, με το βιβλίο του, να περιγράψει και να αναλύσει το τουρκικό πολιτικό σύστημα και ιδιαίτερα το ρόλο του στρατού και του παρακράτους, που έχουν αναπτύξει μία πολιτική φιλοσοφία, η οποία υιοθετείται κυρίως από τον ακραίο δεξιό χώρο. Η πολιτική σκηνή της Τουρκίας αποτελείται από δύο παράγοντες: από το κράτος, δηλαδή το στρατό και την κυβέρνηση, η οποία αποτελείται από τους εκλεγμένους πολιτικούς. Ο διαχωρισμός αυτός, μεταξύ κράτους και κυβέρνησης, δεν αποτελεί μυστικό στη χώρα, αφού διάφοροι πολιτικοί, όπως ο πρώην Πρωθυπουργός Demirel και ο νυν Erdogan έχουν αναφερθεί σε αυτό. Καθώς οποιαδήποτε αναφορά στο ρόλο του στρατού, ως του φορέα που λαμβάνει τις σημαντικές αποφάσεις, είναι επικίνδυνη, έχει επικρατήσει η χρήση του όρου «βαθύ κράτος». Άλλωστε αποτελεί συνήθη τακτική στην Τουρκία να γίνεται αόριστη αναφορά σε κάτι, το οποίο δεν ονομάζεται συγκεκριμένα, ενώ όλοι γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται.

Το τουρκικό «βαθύ κράτος» φαίνεται ότι έλκει τις ρίζες του από την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας και τους ιδρυτές της, Kemal Attatürk και Inonü, οι οποίοι υπογράμμιζαν το ρόλο του στρατού στην τουρκική κοινωνία. Το «βαθύ κράτος» χρησιμοποιεί πολλές μεθόδους για την εκπλήρωση των στόχων του, όπως τα στρατιωτικά πραξικοπήματα, τα τρομοκρατικά χτυπήματα με στόχο την άσκηση ελέγχου, ενώ φαίνεται ότι έχει ευρείες συμμαχίες με το χώρο της δικαιοσύνης και με άλλους μη στρατιωτικούς χώρους. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας λαμβάνει αποφάσεις, οι οποίες προκαλούν, συχνά, έκπληξη. Η ομάδα των «γκρίζων λύκων» αποτελεί ένα παραστρατιωτικό σώμα υπερεθνικιστών.

Πολλοί θεωρούν, ότι η γέννηση του «βαθέως κράτους» έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ακριβώς γιατί η σταθερότητα στην Τουρκία είχε πάντα εξαιρετικά μεγάλη σημασία για το ΝΑΤΟ. Με την στήριξη, την οποία προσέφερε το ΝΑΤΟ σε ακραίες εθνικιστικές ομάδες, οι οποίες τρομοκρατούσαν τον απλό λαό, αποτρεπόταν η άνοδος των αριστερών στην εξουσία. Επίσης, οι ομάδες αυτές θα μπορούσαν να αποδειχθούν αποτελεσματικές, σε περίπτωση σοβιετικής επίθεσης και κατοχής, καθώς, με τον τρόπο αυτό, θα ήταν έτοιμη η αντιστασιακή οργάνωση. Για αυτό το λόγο, ήταν αναγκαία η παρουσία του στρατού.

Ο Pola Rojan ανέφερε ότι ο εθνικισμός συνιστά θεμελιώδες χαρακτηριστικό της τουρκικής πολιτικής, ανεξάρτητα των πολιτικών αποχρώσεων. Άλλωστε, ο εθνικισμός, ως ιδεολογία, χρησιμοποιείται ενεργά στην άσκηση της πολιτικής. Στη συνέχεια, ο δημοσιογράφος αναφέρθηκε στη δολοφονία Δανού πολίτη κουρδικής καταγωγής στη Δανία, η οποία έλαβε χώρα το 1994 και παραμένει ακόμη ανεξιχνίαστη. Σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες, οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας στην Τουρκία, η δολοφονία ενδεχομένως να σχετίζεται με τη δράση Τούρκου πράκτορα. Όσον αφορά τις σχέσεις της Δανίας με την Τουρκία, αυτές διέρχονται περιόδους κρίσης και βελτίωσης, ενώ θεωρούνται ευαίσθητες. Η Τουρκία ασκεί πιέσεις, από το 2005, στη Δανία, σχετικά με τη λειτουργία του κουρδικού τηλεοπτικού σταθμού ROJ TV. Σύμφωνα με το δημοσιογράφο, τα τουρκικά ΜΜΕ ασχολούνται, σε μεγάλο βαθμό, με τη Δανία.

Στη συνέχεια, ο δημοσιογράφος αναφέρθηκε πιο συγκεκριμένα στην υπόθεση Ergenekon, η οποία είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, ενώ καθημερινά, έρχονται στη δημοσιότητα καινούρια στοιχεία και απαγγέλλονται νέες κατηγορίες. Πολλοί διερωτώνται εάν η υπόθεση έχει, στην πραγματικότητα, κάποια ουσία, καθώς δεν είναι σαφές εάν δικάζεται το σύνολο του «βαθέως κράτους» ή απλά κάποια μεμονωμένα πρόσωπα. Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές του αριστερού χώρου, η εν λόγω υπόθεση μπορεί να αποτελεί μία συμφωνία ανάμεσα στην κυβέρνηση και τον στρατό, η οποία έχει οφέλη και για τους δύο. Από τη μια, η κυβέρνηση παρουσιάζεται ως υπερασπιστής της δημοκρατίας και από την άλλη ο στρατός νίπτει τας χείρας του. Το Σύνταγμα της χώρας, άλλωστε, είναι γραμμένο από τους στρατηγούς. Τα τελευταία δέκα χρόνια, όμως, η Τουρκία έχει βιώσει τόσο σημαντικές αλλαγές, όσο και οι εξελίξεις, οι οποίες έλαβαν χώρα στη δεκαετία του 1920. Επίσης, φαίνεται ότι μειώνεται και ο ρόλος του στρατού στην πολιτική.

Όσον αφορά το ρόλο της Ευρώπης, πολλοί θεωρούν ότι είναι υποκριτικός, ενώ το μεγάλο ερώτημα το οποίο τίθεται αφορά την εμπιστοσύνη, την οποία δείχνουν οι χώρες της ΕΕ στο κόμμα ΑΚΡ. Αποτελεί ο στρατός ανάχωμα για την αναχαίτιση της επικράτησης του Ισλάμ στην Τουρκία ή η κυβέρνηση ΑΚΡ απολαμβάνει της εμπιστοσύνης των Ευρωπαίων; Πάντως, οποιοδήποτε σενάριο για την επικράτηση του νόμου της σαρία στην Τουρκία είναι εξωπραγματικό και απίθανο.

Το ενδεχόμενο της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ λειτουργεί ως καρότο, προκειμένου να τρέξει γρηγορότερα το άλογο. Το θέμα αυτό είναι πολύ σημαντικό, παρά το γεγονός ότι η στήριξη του τουρκικού λαού για την ένταξη στην ΕΕ έχει μειωθεί. Εάν η ΕΕ αποσυρθεί, τότε θα προκληθεί μεγάλη απογοήτευση.

Ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει τί σημαίνει η δίκη, η οποία διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, για το κόμμα ΑΚΡ και την ίδια τη χώρα. Η πολιτική της Τουρκίας είναι πολύ περιπετειώδης, ιδιαίτερα από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο νυν Πρωθυπουργός. Τα πολιτικά κόμματα αρνούνται να προχωρήσουν στον οποιοδήποτε συμβιβασμό, ενώ το ρεπουμπλικανικό κόμμα έχει προσφύγει, πολλές φορές, στη δικαιοσύνη αλλά τα μέλη του αποφεύγουν, το τελευταίο διάστημα, να δείξουν ότι διατηρούν καλές σχέσεις με τους στρατιωτικούς. Η Τουρκία φαίνεται ότι δεν έχει άλλη εναλλακτική λύση από την ευρωπαϊκή ένταξη. Στο τέλος, όμως, το θέμα της ένταξής της δεν θα κριθεί σύμφωνα με την εκπλήρωση των κριτηρίων αλλά θα αποτελεί πολιτική απόφαση. Το μέγεθος του τουρκικού πληθυσμού αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, χωρίς βέβαια, κανείς να το αναφέρει.

Τέλος, ο δημοσιογράφος υπογράμμισε ότι η υπόθεση Ergenekon φαίνεται ότι θα έχει μεγάλη σημασία τόσο για την εξέλιξη της δημοκρατίας στην Τουρκία όσο και για το κουρδικό πρόβλημα.