H "Mάχη" στο Αιγαίο

Του Σάββα Δ. Βλάσση
Ο «ακήρυχτος πόλεμος» που μαίνεται στο Αιγαίο από το 1974, έχει αναδείξει σε πρωταγωνιστικό τον αποτρεπτικό ρόλο της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, καθώς οι τουρκικές αμφισβητήσεις ξεκινούν από ζητήματα εναερίου χώρου. Τα ζητήματα αυτά χειρίζεται και επεξεργάζεται, πέρα από το ΑΤΑ και η Διεύθυνση Αεράμυνας (ΔΑΕΡ) για λογαριασμό του ΓΕΕΘΑ. Ο Σμήναρχος (ΕΑ) Παύλος Χρήστου, με την ιδιότητα του Τμηματάρχου ΔΑΕΡ/2 (Αεροπορικές Επιχειρήσεις) ανέπτυξε την διάλεξη «Παραβάσεις κανόνων εναερίου κυκλοφορίας – Παραβιάσεις Εθνικού Εναερίου Χώρου» με σκοπό να καταστεί κατανοητό το πρόβλημα από τις επιδιώξεις της Τουρκίας. Αποσπάσματα από αυτή την διάλεξη, παρατίθενται παρακάτω.

ΕΝΑΕΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Εναέριος Χώρος καλείται ο υπερκείμενος της ξηράς και των χωρικών υδάτων χώρος, επί του οποίου ένα κράτος ασκεί το δικαίωμα της κυριαρχίας. Η Ελλάδα, μέσω του Π.Δ. 6/18-9-1931 καθόρισε ότι «Το πλάτος της ζώνης των ελληνικών χωρικών υδάτων, για σκοπούς αεροπλοΐας και αστυνόμευσης εναερίου χώρου, εκτείνεται στα 10 ναυτικά μίλια από τις ακτές».
Το 1936 ψηφίστηκε ο Ν.230/1936 που καθόρισε το πλάτος των χωρικών υδάτων σε 6 ν.μ.
Εδώ πρέπει να προσεχθεί το εξής: το Π.Δ. του 1931 καθιέρωσε χωρικά ύδατα 10 ν.μ. μόνο για σκοπούς αεροπλοΐας και αστυνομεύσεως εναερίου χώρου. Τα χωρικά ύδατα 6 ν.μ. για σκοπούς ακτοπλοΐας καθορίστηκαν με άλλο νόμο. Αυτό σημαίνει ότι πράγματι, το όριο των 10 ν.μ. θεσπίστηκε για σκοπούς αεροπλοΐας και αστυνομεύσεως του εναερίου χώρου, δίχως να αποτελεί «ελληνικό παράδοξο», όπως υποστηρίζουν κάποιοι.
Μόλις το 1975, δηλαδή 44 χρόνια μετά, η Άγκυρα δήλωσε ότι αναγνωρίζει σαν εναέριο χώρο της Ελλάδος μόνον αυτόν που εκτείνεται πάνω από τα χωρικά ύδατά της για σκοπούς ακτοπλοΐας, δηλαδή στα 6 ν.μ. από τις ακτές.
Η Τουρκία αρνείται ότι γνώριζε προηγουμένως την ύπαρξη του καθεστώτος των 10 ν.μ., επιχείρημα μη σοβαρό αλλά και αίολο, καθώς τόσο αυτή όσο και οι άλλοι χρήστες του εναερίου χώρου στο Αιγαίο (συμπεριλαμβανομένων όλων των χωρών του ΝΑΤΟ) γνώριζαν και απεδέχοντο από το 1931 το καθεστώς των 10 ν.μ.
Η αμφισβήτηση της εκτάσεως του Εθνικού Εναερίου Χώρου (ΕΕΧ) των 10 ν.μ. συνιστά την πιο σοβαρή από τις αμφισβητήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, διότι θίγει όχι απλές αρμοδιότητες βάσει του Διεθνούς Δικαίου, αλλά την ίδια την εδαφική κυριαρχία της Ελλάδος.
FIR Αθηνών: Ο έλεγχος του FIR Αθηνών που περιλαμβάνει όλη την ελληνική επικράτεια (κατά συνέπεια και τον ΕΕΧ) αλλά και τον παρακείμενο Διεθνή Εναέριο Χώρο (ΔΕΧ), έχει ανατεθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) που ιδρύθηκε το 1947, στην ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ). Διευκρινίζεται ότι στα τμήματα του ΔΕΧ του FIR Αθηνών, η Ελλάδα δεν έχει κυριαρχικά δικαιώματα, απλώς ασκεί μία διεθνή λειτουργία – αρμοδιότητα (έλεγχος ασφαλούς εκτελέσεως πτήσεων) που της έχει ανατεθεί από τον ICAO.
Η αρμόδια αρχή κάθε χώρας (ΥΠΑ), μεριμνεί για την ασφαλή, οικονομική και ταχεία ροή της εναερίου κυκλοφορίας. Ταυτόχρονα όμως, έχει εκχωρηθεί στις Υπηρεσίες αυτές και το δικαίωμα του αυστηρού ελέγχου τηρήσεως από τους αεροναυτιλομένους, όλων των κανόνων του ICAO. Στο πλαίσιο αυτό, επειδή οι κανόνες του ICAO είναι γενικοί, προς διευκόλυνση του έργου των Υπηρεσιών αυτών, τούς έχει εκχωρηθεί το δικαίωμα να θεσπίζουν εθνικούς συμπληρωματικούς κανόνες, οι οποίοι περιλαμβάνονται στην Έκδοση Πληροφοριών Αεροναυτιλίας (Aeronautical Information Publication – ΑΙΡ) και πρέπει να τηρούνται εξίσου αυστηρά.
Τα όρια των FIR όλων των ευρωπαϊκών κρατών - μελών του ICAO, καθορίστηκαν με δύο σχέδια του Οργανισμού το 1952 και το 1958. Σύμφωνα με αυτά, το FIR Αθηνών καλύπτει από Δυσμάς τον εναέριο χώρο από το Ιόνιο Πέλαγος μέχρι το εξωτερικό όριο των τουρκικών χωρικών υδάτων προς Ανατολάς. Ειδικότερα, τα ανατολικά του όρια, προσδιορίζονται από την νοητή γραμμή που ξεκινά από τον Έβρο, διέρχεται μεταξύ των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των τουρκικών ακτών, συνεχίζει μεταξύ Δωδεκανήσου και νοτιοδυτικών ακτών της Τουρκίας και καταλήγει στο σημείο 3605Β-3000Α.
Βάσει των διατάξεων του ICAO, όλα τα αεροσκάφη που πρόκειται να πετάξουν εντός κάποιου FIR, πρέπει:
α) να υποβάλουν σχέδιο πτήσεως.
β) να αναφέρουν την θέση τους όταν διασταυρώνουν τα όρια του FIR.
γ) να ακολουθούν τις οδηγίες των αρμοδίων οργάνων ελέγχου εναερίου κυκλοφορίας.
Κάθε πτήση που δεν συμμορφώνεται με τους διεθνείς και εθνικούς κανόνες ελέγχου εναερίου κυκλοφορίας ή εισέρχεται στο FIR άνευ αδείας, συνιστά παράβαση.
Προβλήματα που δημιουργεί η Τουρκία: Μέχρι το 1974 η Τουρκία δεν είχε εκφράσει αντιρρήσεις επί των ορίων του FIR Αθηνών. Από δε το 1975, έπαυσε να εφαρμόζει τις υποχρεώσεις της κατά την εκτέλεση αεροπορικών ή αεροναυτικών ασκήσεων στο Αιγαίο. Τα προβλήματα που προκαλεί με αυτή την νέα πρακτική που υιοθέτησε, συνοψίζονται ως εξής:
• Υποβάλλει μεν στην ΥΠΑ το σχετικό αίτημα για την εκτέλεση ασκήσεων σε ορισμένες ημερομηνίες, ώρες και περιοχές του ΔΕΧ στο Αιγαίο, ζητώντας από αυτήν να προβεί στην έκδοση της σχετικής Αγγελίας (Notice To Airmen – NOTAM) που διανέμεται διεθνώς. Εν συνεχεία όμως, πολλές φορές αρνείται να συμμορφωθεί με τις τροποποιήσεις στις οποίες προβαίνει η ΥΠΑ για τεχνικούς λόγους. Τέτοιοι είναι ο επηρεασμός τερματικών περιοχών αεροδρομίων στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, ο επηρεασμός περιοχών Πεδίων Βολής, οι παραβιάσεις του ΕΕΧ μεταξύ 6-10 ν.μ., ο εγκλωβισμός βραχονησίδων κ.λπ. Αυτές οι καταστάσεις που η ΥΠΑ επιδιώκει να αποφευχθούν, οφείλονται στο ότι η Τουρκία επίτηδες προβαίνει στον συγκεκριμένο σχεδιασμό των ασκήσεων, επιδιώκοντας να αμφισβητήσει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
• Αρνείται να υποβάλει σχέδια πτήσεων για τα στρατιωτικά της αεροσκάφη που εισέρχονται στο FIR Αθηνών και πετούν στον ΔΕΧ, διότι ερμηνεύει κατά το δοκούν τις διατάξεις του ICAO υποστηρίζοντας αυθαιρέτως ότι η υποχρέωση αυτή ισχύει μόνο για τα αεροσκάφη πολιτικής αεροπορίας.
Όμως, σύμφωνα με απόφαση του ICAO, οι επιχειρήσεις των στρατιωτικών αεροσκαφών δεν πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και ομαλή λειτουργία της αεροπλοΐας, συμμορφούμενες κατά το μέγιστο πρακτικώς δυνατό, με τις διατάξεις του Παραρτήματος 2 «Διατάξεις Αέρος» της Συμβάσεως. Επίσης, οι επιχειρήσεις στρατιωτικών αεροσκαφών ορίζεται ότι πρέπει να συντονίζονται με την υπηρεσία που ασκεί τον έλεγχο εναερίου κυκλοφορίας στην υπ’ όψιν περιοχή. Σημειώνεται ότι το Παράρτημα 2 ορίζει σαφώς ότι σχέδιο πτήσεως απαιτείται να υποβάλλεται:
α) Για οποιαδήποτε πτήση απαιτεί χρησιμοποίηση των υπηρεσιών εναερίου κυκλοφορίας (χρήση αεροδιαδρόμων, τερματικών περιοχών κ.λπ.).
β) Για οποιαδήποτε πτήση εντός συμβουλευτικού χώρου (Advisory Airspace).
γ) Όταν η υπεύθυνη αρμόδια αρχή το ζητά για σκοπούς Έρευνας & Διασώσεως.
δ) Για οποιαδήποτε πτήση διασχίζει διεθνή σύνορα.
Συμπεράσματα:
• Η Τουρκία δεν αποδέχεται στην Ελλάδα ΕΕΧ εύρους 10 αλλά 6 ν.μ. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι το εύρος του ΕΕΧ είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας το οποίο δεν επιδέχεται συζητήσεως.
• Η Τουρκία δεν δέχεται το δικαίωμα της Ελλάδος να επεκτείνει τον ΕΕΧ σε 12 ν.μ. όπως έχει δικαίωμα.
• Η Τουρκία δεν αποδέχεται το αίτημα της Ελλάδος για υποβολή σχεδίων πτήσεων από τα στρατιωτικά της αεροσκάφη που εισέρχονται στο FIR Αθηνών, με το αιτιολογικό ότι αυτό δεν προβλέπεται από τους κανόνες του ICAO. Η Ελλάδα θεωρεί ότι αυτό είναι επιβεβλημένο για λόγους ασφαλείας πτήσεων βάσει του Παραρτήματος 2 του κανονισμού του ICAO. Η τουρκική άρνηση αποσκοπεί απλώς στην αμφισβήτηση της αρμοδιότητος της ΥΠΑ στο FIR Αθηνών.
• Η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα ότι διεκδικεί δικαιώματα κυριαρχίας στο FIR Αθηνών και ότι τα όρια του FIR αποτελούν τα όρια της χώρας στον αέρα! Η Ελλάδα απορρίπτει αυτή την κατηγορία, δηλώνοντας ότι απλώς, σε ορισμένα σημεία, τα όρια του FIR Αθηνών συμπίπτουν με τα ελληνικά σύνορα.
• Η Τουρκία θεωρεί ότι η αμυντική της δυνατότητα προς το Αιγαίο πάσχει, επειδή τα όρια του FIR Αθηνών αγγίζουν την τουρκική αιγιαλίτιδα ζώνη, με συνέπεια, κάθε αεροσκάφος που διέρχεται το FIR Αθηνών, να μπορεί να πλήξει με ευχέρεια τα τουρκικά παράλια… Η Ελλάδα απορρίπτει τον ισχυρισμό αυτό, θεωρώντας ότι η συγκεκριμένη τουρκική θέση αποσκοπεί στην διεύρυνση των ορίων του FIR Κωνσταντινουπόλεως προς Δυσμάς, μέχρι το μέσον περίπου του Αιγαίου.
Γενικό συμπέρασμα: Η Τουρκία αμφισβητεί την δικαιοδοσία της Ελλάδος στον έλεγχο πτήσεων εντός του FIR Αθηνών. Η τουρκική ενέργεια είναι εντελώς αυθαίρετη αφού το ζήτημα εμπίπτει στην δικαιοδοσία του ICAO που έχει ορίσει ως υπεύθυνη την ελληνική ΥΠΑ.
ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ – ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ
Μαχητικά αεροσκάφη της Τουρκίας εισέρχονται στο FIR Αθηνών αιφνιδιαστικά ή προγραμματισμένα με πτήσεις COMAO, τόσο σε δεσμευμένες με NOTAM περιοχές ασκήσεων, όσο και εκτός αυτών, χωρίς ενημέρωση της ΥΠΑ.
Συγκεκριμένα, η Τουρκία:
• Υποβάλλει πληθώρα αιτήσεων στην ΥΠΑ, αλλά και προβαίνει σε αυθαίρετες και κατά παράβαση κάθε κανόνος Διεθνούς Δικαίου δέσμευση εκτεταμένων και για μεγάλο χρονικό διάστημα περιοχών στο Αιγαίο, προς εκτέλεση αεροναυτικών ασκήσεων. Οι περιοχές αυτές, κατά τεκμήριο δεν χρησιμοποιούνται.
• Εκμεταλλεύεται τις ασκήσεις του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο για να πετύχει εντονότερη παρουσία των δυνάμεών της στην περιοχή αυτή. Μέσω αυτών, προσπαθεί να ερμηνεύσει και να εκμεταλλευτεί κάποιες ΝΑΤΟϊκές ρυθμίσεις ή και διαδικασίες προς όφελός της, προκειμένου να αποκτήσει τον επιχειρησιακό έλεγχο του εναερίου χώρου του Αιγαίου.
• Εκτελεί συχνά παραβάσεις του FIR Αθηνών και παραβιάσεις του ΕΕΧ. Πολλές φορές δε, επιχειρεί εσκεμμένα υπέρπτηση άνωθεν ελληνικών νησιών.
• Κατευθύνει τα μαχητικά της αεροσκάφη εναντίον ελληνικών αεροσκαφών που ίπτανται στα ανατολικά όρια του FIR Αθηνών.
• Εκτελεί φωτογραφικές αποστολές κατά ζωτικών ελληνικών στόχων στα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και την Κρήτη.
Αντιμετώπιση: Το ΑΤΑ επιτηρεί σε 24ωρη βάση τον εναέριο χώρο σε όλο το FIR Αθηνών, με όλα τα διατιθέμενα μέσα για έγκαιρη αποκάλυψη των ιχνών ξένης εθνικότητος, τα οποία εισέρχονται χωρίς άδεια ή χωρίς να τηρούν τους κανόνες και διαδικασίες του ICAO και AIP Greece. Για την εξασφάλιση των εθνικών συμφερόντων, αντιμετωπίζει έγκαιρα και με αποτελεσματικότητα τις παραβάσεις του FIR Αθηνών και τις παραβιάσεις του ΕΕΧ σε περίοδο ειρήνης ή εντάσεως.
ΑΝΑΛΥΣΗ - ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Την χρησιμότητα της έγκυρης ενημερώσεως από πλευράς ΓΕΕΘΑ, ανέδειξε η συζήτηση που ακολούθησε. Εθίγησαν ζητήματα Εθνικής Στρατηγικής, Αποτροπής καθώς και Επιχειρησιακά και Τακτικά θέματα από την καθημερινή αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων, επί των οποίων η κοινή γνώμη δεν έχει σαφή γνώση.
Ο Εκπρόσωπος Τύπου ΓΕΕΘΑ Συνταγματάρχης (ΤΘ) Δημήτριος Μπονώρας διευκρίνισε την διαφορά μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής διαχειρίσεως μιας καταστάσεως. Η πρώτη περιλαμβάνει μία κλιμάκωση. Η κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί στρατιωτικά, όταν πλέον έχει επέλθει κατάσταση κρίσεως, η οποία βρίσκεται πολύ κοντά στα όρια με μία κατάσταση θερμού επεισοδίου. Το αν θα γίνει μετάβαση από την πολιτική στην στρατιωτική αντιμετώπιση, είναι μια στρατηγική απόφαση η οποία ανήκει στην πολιτική ηγεσία και λαμβάνεται μέσω του αρμοδίου συλλογικού οργάνου, το ΚΥΣΕΑ.
Ως εκ τούτου, καθίσταται αντιληπτό ότι εν καιρώ ειρήνης, η αντιμετώπιση της τουρκικής προκλητικότητος γίνεται μέσω πολιτικής διαχειρίσεως. Αυτή λειτουργεί με διπλωματικά μέτρα και πολιτικούς σχεδιασμούς ενώ, όσον αφορά στην ένοπλη ισχύ, προβλέπει την συνεχή παρουσία και διεκδίκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων όσον αφορά στον ΕΕΧ, στα εθνικά χωρικά ύδατα και στο εθνικό έδαφος, μέσω των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η παρουσία των τελευταίων, καταδεικνύει την αποφασιστικότητα υπερασπίσεως των κυριαρχικών δικαιωμάτων και αποκρούσεως κάθε παράνομου εισβολέα.
Σε περιόδους κρίσεως, θερμών επεισοδίων ή πολεμικής αναμετρήσεως, η στρατιωτική διαχείριση γίνεται βάσει των Εθνικών Κανόνων Εμπλοκής (ΕΚΕ) και των υφισταμένων Πολεμικών Σχεδίων.
Αυτά αναφέρονται προκειμένου να δοθεί μία «απάντηση» όσον αφορά στο «εύκολο ερώτημα» περί απουσίας πιο δυναμικής στρατιωτικής αντιμετωπίσεως, με καταρρίψεις τουρκικών αεροσκαφών κ.λπ. Θα ήταν απλουστευτικό, απλοϊκό ή επιπόλαιο να υποστηριχθεί ότι μία μεμονωμένη δυναμική αντιμετώπιση ή ενέργεια θα μπορούσε να επιλύσει το ζήτημα. Μία μεμονωμένη ενέργεια που δεν βασίζεται σε στρατηγικό σχεδιασμό ή σε ένα πολιτικό υπόβαθρο, εκτιμάται ότι δεν μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα. Είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ότι η αποτροπή πρέπει πάντα να λειτουργεί μέσα από έναν πλήρως οργανωμένο αμυντικό μηχανισμό που υλοποιεί μία αμυντική στρατηγική. Διακηρυγμένη θέση της Ελλάδος, χώρας προηγμένης κοινωνίας, ανήκουσα στην ΕΕ, συμμετέχουσα σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς, σεβόμενης πλήρως το Διεθνές Δίκαιο, είναι η μη χρήση και η μη απειλή χρήσεως βίας ως μέσον επιλύσεως διαφορών. Αυτό είναι το σημαντικότερο στοιχείο που επιδρά και καθορίζει την εφαρμοζόμενη στρατηγική αντιμετωπίσεως των τουρκικών παρανόμων δραστηριοτήτων εν καιρώ ειρήνης. Ως εκ τούτου, η τουρκική εναέρια δραστηριότητα απαιτείται και αντιμετωπίζεται άμεσα με την χρήση της ενόπλου ισχύος, στην συγκεκριμένη περίπτωση της ΠΑ. Όμως, σε περίοδο ειρήνης, η δράση της ΠΑ λαμβάνει υπ’ όψιν κάποιες πρόνοιες. Βασική πρόνοια είναι αφενός η απαραίτητη άμεση αντιμετώπιση κι επίδειξη παρουσίας στον ΕΕΧ και το FIR Αθηνών αλλά, υπό την προϋπόθεση ότι δεν αυξάνει την ένταση στην περιοχή. Επιπροσθέτως, η ευρύτερη στρατηγική θεώρηση επιτάσσει ότι η χρήση των στρατιωτικών οργάνων θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μην δημιουργεί κάποιο τετελεσμένο γεγονός του οποίου η άρση δεν θα είναι δυνατή. Πρέπει δηλαδή, σύμφωνα με την στρατηγική αντίληψη, μετά την χρήση του στρατιωτικού οργάνου να αφήνεται ένα περιθώριο στην πολιτική ηγεσία να έχει ευελιξία επιλογών.
Κατά συνέπεια, σε καιρό ειρήνης, η επιλογή δυναμικής αντιμετωπίσεως των τουρκικών προκλήσεων, προϋποθέτει αλλαγή της υπάρχουσας πολιτικής και υιοθέτηση μίας σκληρής πολιτικής αντιπαραθέσεως.
Σύμφωνα με τους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ, τα ανωτέρω, δεν πρέπει να οδηγούν σε εσφαλμένες εντυπώσεις περί ανυπαρξίας θεωρητικών επεξεργασιών σε στρατιωτικό, πέρα από το πολιτικό, επίπεδο, για την πορεία κι εξέλιξη των τουρκικών προκλήσεων. Ακριβώς επειδή υπάρχει αυτή η θεωρητική ανάλυση, η αντιμετώπιση της τουρκικής δραστηριότητος γίνεται μελετημένα, ανεξαρτήτως εάν αυτό δεν είναι διακριτό από κάποιον τρίτο μη ειδικό. Όπως ελέχθη χαρακτηριστικώς, η επίθεση είναι άκρως γοητευτική για έναν τρίτο παρατηρητή, όμως αυτό που υπερτερεί της επιθέσεως είναι η άμυνα. Υπ’ αυτό το πρίσμα, διαχρονικώς, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν σχεδιάσει έναν τρόπο άμυνας που ανταποκρίνεται κατ’ αποκλειστικότητα σε αυτή την ιδιαίτερη κατάσταση που αντιμετωπίζεται με την Τουρκία.
Αναφορικώς με την επιχειρησιακή σχεδίαση, είναι προφανές ότι δεν είναι εύκολο να γίνει αυτή αντιληπτή σε μη ειδικούς. Οι Ένοπλες Δυνάμεις λειτουργούν βάσει των ΕΚΕ, που αποτελούν πολιτική απόφαση επιπέδου ΚΥΣΕΑ. Οι ΕΚΕ τροποποιούνται διαρκώς προκειμένου να καλύπτονται όλα τα ενδεχόμενα και οι νέες καταστάσεις που προκύπτουν. Βάσει των ΕΚΕ λειτουργεί και στον καιρό της ειρήνης η Αναχαίτιση της ΠΑ, όσον αφορά στις πρακτικές προσεγγίσεις και στις καθημερινώς εφαρμοζόμενες διαδικασίες.
Σε αντίθεση με την γενική εικόνα που μπορεί να επικρατεί για την αντιμετώπιση των καθημερινών τουρκικών προκλήσεων (ζήτημα ρουτίνας) ο Σμήναρχος (ΕΑ) Παύλος Χρήστου τόνισε ότι η επιχειρησιακή σχεδίαση είναι μία πολύ ζωντανή υπόθεση που εκτελείται ανελλιπώς, σε συνδυασμό με την καθημερινή εκτίμηση της καταστάσεως. Ενώ στον απλό θεατή μπορεί να φαίνεται ότι η ΠΑ δεν πράττει κάτι διαφορετικό, αυτό δεν ισχύει. Σε επιτελικό επίπεδο γίνεται επεξεργασία των δεδομένων, εκτίμηση της καταστάσεως, αξιολόγηση και λήψη μέτρων, μέσα από συζητήσεις στις οποίες συχνά υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των επιτελών, για τις επιβεβλημένες τροποποιήσεις κ.λπ.
Προκειμένου να γίνει αντιληπτό αυτό, αναφέρθηκε ότι οι υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών που παρατηρούνται τα τελευταία έτη, συνιστούν σοβαρό στοιχείο ποιοτικής αναβαθμίσεως των προκλήσεων. Αυτό απαίτησε κι έγιναν τροποποιήσεις, τόσο σε επίπεδο γενικότερης στρατηγικής όσο και σε επίπεδο τακτικής αναχαιτίσεων.
Παραδείγματα προσαρμογής - τροποποιήσεως της ελληνικής αντιδράσεως προκειμένου να ανταποκριθεί πιο δυναμικά σε αυτό το νέο στοιχείο, είναι ενδεικτικώς:
• Η απογείωση περισσοτέρων αεροσκαφών ετοιμότητος.
• Η μετάβαση από πριν (όταν υπάρχει έγκαιρη προειδοποίηση) ελληνικών αεροσκαφών στην περιοχή ενδιαφέροντος για εγκατάσταση CAP.
• Η εντολή αναχαιτίσεως των τουρκικών αεροσκαφών που εκτελούν υπέρπτηση, όσο χαμηλά και αν αυτά πετούν.
Το τελευταίο ενέχει αυξημένους κινδύνους για όλους τους εμπλεκομένους. Με αυτό τον τρόπο όμως, επιμένοντας και ακολουθώντας τον εισβολέα ακόμη και σε χαμηλά ύψη, τα ελληνικά πληρώματα περνούν το δυναμικό μήνυμα στον καταδιωκόμενο πως ό,τι κι αν κάνει, η ΠΑ βρίσκεται εκεί και τον έχει στο «σκοπευτικό».
Σε καμμία λοιπόν περίπτωση, η αντιμετώπιση της Τουρκικής Αεροπορίας δεν είναι μια «καθημερινότητα». Μπορεί να δείχνει έτσι, αλλά δεν είναι. Σημειώνεται δε ότι σύμφωνα με τους επιτελείς, πιθανώς να είναι και θετικό ότι έτσι δείχνει εκ πρώτης.
Η αίσθηση ή άποψη ότι η Τουρκία δεν υπολογίζει την ελληνική αντίδραση στις εισόδους των τουρκικών αεροσκαφών στο FIR Αθηνών, απορρίπτεται. Αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο. Για την ακρίβεια, πιο ορθή είναι η εκτίμηση ότι η Τουρκία δείχνει να μην την υπολογίζει. Δεν είναι βέβαιο ότι δεν την υπολογίζει.
Συνοψίζοντας, με την παρουσία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και ιδίως της ΠΑ, ανεξαρτήτως πως την αντιλαμβάνεται ο καθένας, επιδιώκεται η αποτροπή κάποιων συμπεριφορών από την Τουρκία. Και είναι βάσιμο να λεχθεί, δίχως να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες, ότι ήδη κάποιες συμπεριφορές της Τουρκίας αποτρέπονται.
Ως προς το καθεστώς του Αιγαίου και τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, συγκεκριμένα τον ΕΕΧ και τα χωρικά ύδατα, ορισμένοι κύκλοι προσπαθούν να καλλιεργήσουν την εντύπωση ότι η περίπτωση της Ελλάδος, με την διαφορά εύρους μεταξύ ΕΕΧ (10 ν.μ.) και χωρικών υδάτων (6 ν.μ.) συνιστά «παγκόσμια ανωμαλία». Αυτή η θέση έχει αρχίσει να εμφανίζεται και στα ελληνικά ΜΜΕ, ως δήθεν μομφή ξένων προς τους Έλληνες αρμοδίους, αποτελώντας, κατ’ επέκταση, ισχυρή πίεση του διεθνούς παράγοντος προς την Αθήνα, για υποχώρηση και διαπραγμάτευση επί των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Οι διευκρινίσεις των επιτελών του ΓΕΕΘΑ, καταρρίπτουν κάθε παρεξήγηση ή παρερμηνεία αυτής της έντεχνης «προπαγάνδας». Από τον Σμήναρχο (ΕΑ) Χρήστου εξηγήθηκε ότι υπάρχουν πολλές χώρες με ανάλογα καθεστώτα. Σε κάθε περίπτωση, είναι δικαίωμα της κάθε χώρας να ορίζει τέτοια ζητήματα, δίχως να παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, όπως συμβαίνει και με την Ελλάδα. Στην δε ΕΕ, οι πρόνοιες της ελληνικής νομοθεσίας περί ΕΕΧ και χωρικών υδάτων, είναι απολύτως σεβαστές και ποτέ δεν έχει εγερθεί ζήτημα. Γίνεται αποδεκτό και σεβαστό ό,τι δηλώνει η κάθε χώρα.
Σε επίπεδο ΝΑΤΟ, αναφέρθηκε η ύπαρξη στην ορολογία του όρου “NATO Air Space”, που προέβλεπε ανέκαθεν πως ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα. Από την στιγμή που η Ελλάδα είχε δηλώσει στο ΝΑΤΟ για σκοπούς «αεροπλοΐας και αστυνομεύσεως εναερίου χώρου» χωρικά ύδατα 10 ν.μ., σύμφωνα με το Π.Δ. του 1931, δεν υφίσταται κανένα απολύτως θέμα.
Εδώ γίνεται η διευκρίνιση ότι το συγκεκριμένο Π.Δ., αναφερόμενο σε σκοπούς «αεροπλοΐας και αστυνομεύσεως εναερίου χώρου» επάνω από χωρικά ύδατα, ορίζει αυτομάτως τον ΕΕΧ σε 10 ν.μ. και καλύπτει πλήρως τα ζητήματα εθνικής κυριαρχίας. Η πρόβλεψη αυτή δε, συμβαδίζει πλήρως και με την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, όπου γίνεται αναφορά σε ταύτιση χωρικών υδάτων με τον ΕΕΧ! Όπως ελέχθη χαρακτηριστικώς, αυτοί που κατήρτισαν το Π.Δ. του 1931, ήταν αρκετά σοφοί, διότι με αυτό τον τρόπο επιλύονται και ζητήματα Έρευνας & Διασώσεως. Το αν λοιπόν το ΝΑΤΟ ορισμένες φορές «κάνει πως δεν καταλαβαίνει» την ελληνική θέση των 10 ν.μ., επειδή για σκοπούς ακτοπλοΐας ο ελληνικός νόμος προβλέπει χωρικά ύδατα 6 ν.μ., είναι άλλο θέμα και άλλο κεφάλαιο.
Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχει καμμία παραδοξότητα στις ελληνικές θέσεις. Αντιθέτως, παρατέθηκαν παραδείγματα έντονων αντιφάσεων στις τουρκικές θέσεις.
Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει καμμία χώρα στην οποία τα στρατιωτικά αεροσκάφη να μην καταθέτουν σχέδια πτήσεως. Ο Σμήναρχος (ΕΑ) Χρήστου ανέφερε ως παράδειγμα την εμπειρία του από επίσκεψη στην υπηρεσία εναερίου κυκλοφορίας της Γαλλίας, η οποία κρίνει επιβεβλημένη την πιστή τήρηση του σχεδίου πτήσεως απ’ όλα ανεξαρτήτως τα αεροσκάφη και μάλιστα, δειγματοληπτικώς, εάν απαιτηθεί, αναχαιτίζονται ακόμη και πολιτικά αεροσκάφη! Σε όλες τις επαφές τους με ξένους συναδέλφους, οι Έλληνες αξιωματικοί διαπιστώνουν πως δεν υπάρχει καμμία απολύτως αμφισβήτηση όσον αφορά την υποχρέωση των στρατιωτικών αεροσκαφών να υποβάλλουν σχέδια πτήσεως. Αντιθέτως, θεωρούν παράλογη την τουρκική θέση! Σημειώθηκε δε ότι στον ICAO υφίσταται ad hoc διαδικασία - δικαστήριο για την επίλυση ζητημάτων, πλην όμως η Τουρκία δεν έχει προσφύγει για κανένα από τα θέματα που εγείρει, κάτι το οποίο αποκαλύπτει την πλήρη νομική αδυναμία των θέσεών της! Η Ελλάδα λοιπόν, δεν πράττει τίποτα διαφορετικό απ’ ό,τι πράττουν και οι άλλες χώρες, όσον αφορά στις αρμοδιότητες επί θεμάτων εναερίου κυκλοφορίας.
Στο σημείο αυτό ελέχθη ότι στις περιπτώσεις που τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη συμμετέχουν με τρίτες χώρες σε ασκήσεις, υποβάλλουν κανονικά σχέδια πτήσεως… Αυτό καθιστά ακόμη πιο κραυγαλέα την αντίφαση της τουρκικής συμπεριφοράς έναντι της Ελλάδος. Οι έντονες αντιφάσεις της τουρκικής συμπεριφοράς είναι γνωστές στο ΝΑΤΟ, του οποίου καμμία χώρα - μέλος δεν διανοείται πτήση στρατιωτικών αεροσκαφών της δίχως την υποβολή σχεδίου πτήσεως. Κατά συνέπεια, ο χαρακτηρισμός του «γραφικού» που αποδίδεται από ορισμένους στις ελληνικές διαμαρτυρίες προς το ΝΑΤΟ, δεν ισχύει και καλλιεργείται εκ του πονηρού.
Η ανάλυση των επιτελών φώτισε και μία άλλη διάσταση, όσον αφορά στις αναχαιτίσεις από την ΠΑ. Ανεξαρτήτως των όποιων ελληνικών υποχρεώσεων, έναντι του ICAO για την ασφάλεια της αεροπλοΐας στο FIR Αθηνών, υπάρχει και η Περιοχή Αεράμυνας της Ελλάδος, η οποία ορίζεται σε εθνικό επίπεδο και δεν υπάρχει καμμία υποχρέωση δηλώσεώς της σε κανέναν οργανισμό.
Σε αυτήν, η Ελλάδα για σκοπούς εθνικής ασφαλείας, ασκεί διαρκώς επιτήρηση προκειμένου να αποτρέψει οιαδήποτε περίπτωση αιφνιδιασμού από εχθρική στρατιωτική ενέργεια. Κατά συνέπεια, ανεξαρτήτως κανόνων ICAO, οποιοδήποτε άγνωστο ίχνος εισέρχεται στην Περιοχή Αεράμυνας της χώρας, πρέπει κατ’ αρχήν να αναγνωρίζεται, προκειμένου να γίνει μια διευκρίνιση ως προς τις προθέσεις του και να μην υποστεί η χώρα στρατηγικό αιφνιδιασμό. Εάν επί παραδείγματι πρόκειται για στρατιωτικό αεροσκάφος που μεταφέρει όπλα, από το είδος των οποίων προσδιορίζονται σε μεγάλο βαθμό οι προθέσεις του, γίνεται και η ανάλογη ενεργοποίηση του συστήματος συναγερμού.
Συνοψίζοντας, αυτό που είναι σαφές και δεν πρέπει ποτέ να λησμονείται, είναι ότι οι παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στον χώρο του Αιγαίου, δεν έχουν παράξει κανένα νομικό αποτέλεσμα όσον αφορά στο Status Quo. Σε κανέναν διεθνή οργανισμό, δεν υπάρχει ανταπόκριση προς τις αυθαίρετες θέσεις της Τουρκίας.