Πόσο “ευρωπαϊκή” είναι η Τουρκία; Άρθρο του καθηγητή Ανδρέα Θεοφάνους.

Του ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.

Η αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης μετά την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και του Ισραήλ στις 13 Ιανουαρίου σε σχέση με την οριοθέτηση οικονομικής ζώνης μεταξύ των δύο χωρών δεν αποτελεί έκπληξη. Θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι Τούρκοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θεωρούν άκυρη τη συμφωνία , διότι το πρόβλημα της Κύπρου παραμένει άλυτο.

Η Τουρκία στην ουσία τόνισε ότι δεν αναγνωρίζει καμμία διεθνή συμφωνία που υπέγραψε η «ελληνική-κυπριακή διοίκηση “, όπως περιγράφει τη Δημοκρατία της Κύπρου.

Με την ίδια λογική η καγκελάριος Μέρκελ επικρίθηκε έντονα και μάλιστα δέχτηκε επίθεση από τον πρωθυπουργό Ερντογάν και από τον τουρκικό Τύπο για τις δηλώσεις της κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στην Κύπρο στις 11 Ιανουαρίου σε σχέση με τις ευθύνες της Τουρκίας για το στάτους κβο στο νησί.

Εξάλλου, ο Ερντογάν αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει ισχυρή εθνικιστική ρητορική δηλώνοντας ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να υποχωρήσει στη Κύπρο και δεν θα δώσει ούτε μια ίντσα πίσω.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη λειτουργήσει σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό και το σύστημα αξιών.

Πράγματι, ο Πρόεδρος της Αρμενίας Σαργκσιάν έκανε μια πολύ σοφή δήλωση κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Κύπρο στις 17 Ιανουαρίου: “.
Η Τουρκία πρέπει να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της πριν από την ένταξη στην ΕΕ”.

Παρ ‘όλα αυτά, δεν υπάρχει καμία ένδειξη για την αλλαγή αυτή στη στάση της Άγκυρας .

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι Τούρκοι αξιωματούχοι αντιδρούν με άρνηση όταν χώρες και ιδρύματα εκδίδουν ψηφίσματα που αφορούν τη γενοκτονία των Αρμενίων.

Και σε σχέση με την Κύπρο,η Άγκυρα θεωρεί ότι η κατοχή του βορείου τμήματος της νήσου είναι μια φυσιολογική κατάσταση.

Το πραγματικό ζήτημα είναι ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα της Δημοκρατίας της Κύπρου να υπάρχει.
Αυτός είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που δεν έχει ακόμη επιτρέψει την επίλυση του ζητήματος της Κύπρου.

Ομοίως, η στάση αυτή συνεπάγεται πραγματικούς κινδύνους για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο και όχι μόνο.

Πριν από λίγες εβδομάδες από τις τουρκικές αρχές στην Καρπασία στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρος διακόπηκε η λειτουργία της εκκλησίας των Χριστουγέννων με την αιτιολογία ότι δεν είχε άδεια .
Αν πάρουμε αυτό ως λυδία λίθος της τουρκικής στάσης απέναντι στους ανθρώπους άλλων εθνοτικών ομάδων και θρησκευτικών πεποιθήσεων, σίγουρα τα σημάδια δεν είναι ενθαρρυντικά. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη άλλα συμβάντα στην Τουρκία, έναντι των μειονοτήτων, αναπόφευκτα φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει πολύς δρόμος να διανύσουμε για να αποκτήσει η Τουρκία ευρωπαϊκή νοοτροπία.

Από την άποψη αυτή μπορεί να είναι χρήσιμη η σύγκριση με το πώς η Γερμανία συμπεριφέρθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και πώς η Τουρκία συμπεριφέρεται διαρκώς διαμαρτυρόμενη ότι “οι Ευρωπαίοι κάνουν διακρίσεις εις βάρος της.”

Η πραγματικότητα είναι όμως ότι σε αρκετές περιπτώσεις η Τουρκία έδειξε πλήρη αδιαφορία για τις ευρωπαϊκές αξίες και τις αποφάσεις . Και σε αρκετές περιπτώσεις, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέλεξαν να υποβαθμίσουν τις τουρκικές ενέργειες και τις αντιδράσεις με την ελπίδα ότι, μακροπρόθεσμα, η Άγκυρα θα κινηθεί προς μια διαδικασία εξευρωπαϊσμού στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της.

Για παράδειγμα, όταν είχε συμφωνηθεί ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις κλήθηκε να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο της Άγκυρας με τα νέα 10 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Άγκυρα τόνισε ότι δεν αναγνωρίζει την Δημοκρατία της Κύπρου, ότι δεν θα αποσύρει τα στρατεύματά της από το κατεχόμενο βόρειο τμήμα του νησιού και ότι δεν θα επεκτείνει την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας προς τη Κύπρο. Έως σήμερα δεν το έχει πράξει.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η οικονομική κρίση στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου οδήγησε σε μαζικές διαδηλώσεις στις 28 Ιανουαρίου με τις οποίες ζητήθηκε την Τουρκία να χαλαρώσει τον ασφυκτικό κλοιό γύρω από την τουρκοκυπριακή κοινότητα.

Πράγματι, μια ενοποιημένη οικονομία και κοινωνία και μια ενοποιητική ομοσπονδιακή συνταγματική διάρθρωση μπορεί να οδηγήσει τη Κύπρο προς μια νέα εποχή.
Αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί εάν η Τουρκία δεν σέβεται την εδαφική ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας της Κύπρου.

Το τουρκικό ζήτημα απασχολεί αναπόφευκτα και μάλιστα διαιρεί την κοινή γνώμη και στα κέντρα λήψης αποφάσεων στην Ευρώπη.
Για διάφορους λόγους, πολλές χώρες επέλεξαν να στηρίξουν την τουρκική ενταξιακή διαδικασία ανεξαρτήτως της συμπεριφοράς της Άγκυρας.

Είναι επίσης χρήσιμο να αναφέρουμε ότι το τουρκικό κατεστημένο ωθεί στο εσωτερικό την εδραίωση μιας ταυτότητας και ακολουθεί μια προσέγγιση αφομοίωσης – μια προσέγγιση που κάνει διάφορες εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες να αισθάνονται ασφυξία.

Ωστόσο, η Άγκυρα έχει την τάση να ενθαρρύνει ανθρώπους που κατοικούν εκτός Τουρκίας να μιλούν τουρκικά για τη διατήρηση της ταυτότητάς τους ακόμη και σε βάρος της μη ολοκλήρωσης της κοινωνίας της χώρας στην οποία ζουν.
Αυτό έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε διάφορες κοινωνίες. Δεν είναι μόνο η Κύπρος όπου οι τουρκικές απαιτήσεις – εάν εφαρμοστούν – θα οδηγήσουν σε μια βαθιά διαχωρισμένη κοινωνία.
Αυτή η στάση και η πρακτική έχει οδηγήσει για παράδειγμα, τη καγκελάριο Μέρκελ να δηλώσει ότι το ενοποιητικό πολυπολιτισμικό μοντέλο δεν έχει λειτουργήσει στη Γερμανία.