Το ισλαμικό μοντέλο της Τουρκίας

Με τον Γιάννο Χαραλαμπίδη*
Η υπόθεση των πετρελαίων και του φυσικού αερίου συνιστά στοιχείο στρατηγικής σημασίας. Αλλά και ευρωπαϊκό, υπό την έννοια ότι εάν, όπως λέγεται, υπάρχουν μεγάλα αποθέματα, τότε η Κύπρος μπορεί να τροφοδοτεί για τα επόμενα χρόνια την Ε.Ε. Βεβαίως, το μεγάλο πρόβλημα ακούει στο όνομα Τουρκία. Και υπάρχουν φωνές που διερωτώνται: Καλά, γιατί πάμε τώρα να μπλέξουμε;..

Δηλαδή, γιατί δεν παγώνουμε το ζήτημα των πετρελαίων ώς τη λύση του Κυπριακού; Έτσι, όμως, καταλήγουμε στην αντίληψη ότι η Κύπρος βρίσκεται υπό καθεστώς φινλανδοποίησης. Δηλαδή, η άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων φιλτράρεται μέσα από την επιθυμία και τα συμφέροντα του τουρκικού ηγεμόνα, όπως συνέβαινε την περίοδο του ψυχρού πολέμου στις σχέσεις της Φινλανδίας και της Σοβιετικής Ένωσης.

Γεννάται, λοιπόν, το εξής ερώτημα: Θα προχωρήσουμε ή όχι στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου; Και πώς θα αντιμετωπίσουμε την τουρκική απειλή; Το θέμα είναι εκ των πραγμάτων πολυδιάστατο. Η άσκηση ή όχι κυριαρχικών δικαιωμάτων είναι συναφής με οικονομικά συμφέροντα, καθώς και με θέματα ασφαλείας που αφορούν στη γεωπολιτική μας περιοχή. Δηλαδή, κράτη πέραν ημών, της Τουρκίας και του Ισραήλ, όπως είναι η Αίγυπτος. Συνεπώς, η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου μπορεί και θα πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο μιας στρατηγικής, που θα υπακούει στην εξής λογική:

Χαλιφάτο, στρατός και οι ΗΠΑ
Πρώτο, της συμμαχίας με το Ισραήλ στην αρχή του ότι: Ο εχθρός του εχθρού μου, δηλαδή της Τουρκίας, είναι φίλος. Βεβαίως, αυτό δεν αρκεί. Επιβάλλεται να υπογραφεί εκτός από τη συμφωνία επί της ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) μια ενεργειακή - οικονομική συμφωνία και μια άλλη αμυντική για την αντιμετώπιση επίθεσης σε βάρος των κοινών συμφερόντων.

Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι οφείλουμε να λάβουμε υπόψη και τα συμφέροντα των λοιπών γειτονικών χωρών, όπως είναι η Αίγυπτος, η οποία διαθέτει εντός της δικής της ΑΟΖ κοιτάσματα φυσικού αερίου, αλλά επί του παρόντος τελεί σε κρίση. Και δεν είναι σαφές ποιο θα είναι το νέο αιγυπτιακό πολιτικό και πολιτειακό σκηνικό. Εάν δηλαδή θα είναι ή όχι στην εξουσία και σε ποιο βαθμό οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, ή κάποια άλλα ακραία ισλαμικά ρεύματα ή κάποια άλλη δύναμη ή δυνάμεις.

Ή εάν θα υπάρξουν συνεργασίες και ποιες. Η μετριοπαθής εξωτερική πολιτική του Μουμπάρακ ήταν φιλοαμερικανική και συναινετική έναντι του Ισραήλ, και δημιούργησε συνθήκες σταθερότητας. Τόσο η Κύπρος όσο και το σύνολο της Ε.Ε. ουδόλως θα ήθελαν να δουν στην Αίγυπτο ένα καθεστώς ισλαμικό και καθόλου κοσμικό, ανάλογο του Ιράν, που μόνο συνθήκες αποσταθεροποίησης μπορεί να προκαλέσει. Και να ενισχύει ενδεχομένως την αντίληψη απόκρουσης μιας νέα ισλαμικής απειλής. Από την άλλη, ο εκδημοκρατισμός της Αιγύπτου θα συνιστά εξέλιξη που θα διευκολύνει τη συνεργασία και τη σταθερότητα, εφόσον η νέα ηγεσία της χώρας θα χαρακτηρίζεται από πνεύμα συνδιαλλαγής και είναι απαλλαγμένη από ακρότητες.

Είναι πάντως ανοικτό το ενδεχόμενο να υιοθετηθεί το τουρκικό μοντέλο, όπως το ανέδειξαν οι ΗΠΑ και στηρίζουν μερίδα Ευρωπαίων. Δηλαδή, μια συγκατοίκηση στην εξουσία μεταξύ του αιγυπτιακού στρατού, που απολαμβάνει της στήριξης των ΗΠΑ και εξαρτάται από αυτές, και από ένα μετριοπαθές Ισλάμ και άλλες δυνάμεις, που θα υιοθετήσει στο πολιτειακό σύστημα στοιχεία δυτικής δημοκρατίας. Ό,τι και αν συμβεί στην Αίγυπτο ή ακόμη και σε άλλα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη, όπως η Ιορδανία και η Υεμένη, των οποίων οι ηγεσίες, φοβούμενες το «επαναστατικό ντόμινο», ανακοίνωσαν μεταρρυθμίσεις, η Κύπρος ουδόλως θα πρέπει να καταληφθεί από ισλαμοφοβία, αλλά ομού μετά της Ε.Ε. θα πρέπει να συνδράμει, ως περιφερειακός δρων, το όνομα των εταίρων της, την ανάδειξη της κοσμικότητας των μουσουλμανικών κρατών. Και την αποτροπή της υποταγής τους στην αντίληψη του Χαλιφάτου, που συνιστά τον αντίποδα μιας ιμπεριαλιστικής και ισοπεδωτικής μορφής δυτικής παγκοσμιοποίησης. Τονίζονται, δε, αυτά ως ενδιάμεσοι σταθμοί πολιτειακής εξέλιξης του μουσουλμανικού κόσμου, διότι αφενός η Αίγυπτος είναι μια από τις ηγέτιδες χώρες του και άμεσα εμπλεκόμενη στην υπόθεση του φυσικού αερίου στην περιοχή, καθώς και βαρόμετρο περιφερειακής σταθερότητας ή αστάθειας.

Επισημαίνονται τα πιο πάνω και για ακόμη δυο λόγους:

α) Του γεγονότος ότι είναι δύσκολο για τις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες να περάσουν σύντομα ή και αργότερα στην υιοθέτηση και εφαρμογή μιας δημοκρατίας δυτικού τύπου, λόγω της πολιτικής, πολιτισμικής και θρησκευτικής τους κουλτούρας.

β) Των νέων ισοζυγίων δυνάμεων που θα δημιουργηθούν στην περιοχή μεταξύ Αιγύπτου, Ισραήλ, Τουρκίας, Συρίας και των λοιπών αραβικών χωρών.

Ο ρόλος της Ε.Ε.
Δεύτερο, της εμπλοκής της ΕΕ στην υπόθεση του φυσικού αερίου μέσω οικονομικών συμφερόντων και στην ακόλουθη βάση: Εάν η Τουρκία πλήξει τις προσπάθειες για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Κύπρου ή τις ενεργειακές της πηγές, είναι ως να πλήττει τα συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα παραμένει παγωμένο το τουρκικό ενταξιακό κεφάλαιο για την ενέργεια, ακόμη και η ίδια η ενταξιακή της πορεία, εκτός και αν η Τουρκία σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και κατ’ επέκταση τα δικαιώματα και τα συμφέροντα κάθε Ευρωπαίου πολίτη. Η εμπλοκή της ΕΕ μπορεί να αποτελέσει ασφαλιστική δικλίδα και στις όποιες σχέσεις της Κύπρου με το Ισραήλ, στην πρακτική μιας «win-win situation».

Ότι δηλαδή θα είναι πολύ πιο δύσκολο για το Ισραήλ να μας «πουλήσει» μελλοντικά, εάν τα δικά του συμφέροντα δεν θα είναι απλώς δεμένα με την Κύπρο, αλλά με το σύνολο της ΕΕ. Άλλωστε, υπό αυτές τις προϋποθέσεις, η Κύπρος μπορεί να διαδραματίσει στο όνομα της ΕΕ ένα γεφυροποιό ρόλο για τον τερματισμό της διένεξης μεταξύ των Αράβων με το Ισραήλ. Όπως, άλλωστε, ο στόχος της Κύπρου θα πρέπει να είναι η δίκαιη και δημοκρατική λύση στο Κυπριακό, και η κοινωνία συμφερόντων μεταξύ των λαών της περιοχής και της Τουρκίας περιλαμβανομένης.

Ο ενεργειακός κόμβος της Ευρώπης
Τρίτο, της εξέλιξης της Κύπρου σε ενεργειακό κόμβο της ΕΕ και της περιφέρειάς της, που σημαίνει την αναβάθμιση των λιμανιών, των αεροδρομίων και των τομέων παροχής υπηρεσιών. Αλλά και κάτι άλλο: Της διεύρυνσης και της περεταίρω ανάπτυξης του κυπριακού στόλου και της εγκατάστασης θαλάσσιου αγωγού μέσω Ελλάδας, προκειμένου να περνά το φυσικό αέριο προς την υπόλοιπη Ευρώπη.

Η δεσποτική Τουρκία και η εγκλωβισμένη Ευρώπη
ΑΛΗΘΕΣ είναι ότι, αυτό το οποίο ενοχλεί την Τουρκία δεν είναι μόνο ότι η Κύπρος μπορεί να μετατραπεί σε ένα μικρό παράδεισο και περιφερειακό κέντρο της ΕΕ. Το τουρκικό πρόβλημα είναι βαθύτερα γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό, και είναι ενταγμένο στο παιγνίδι ισχύος. Εάν η Κύπρος συνάψει αμυντική συμφωνία με το Ισραήλ και εάν συνδέσει τη δική ασφάλεια με εκείνην της ΕΕ λόγω ενεργειακών συμφερόντων, τότε θα περιοριστεί εκ των πραγμάτων ο δεσποτικός ρόλος της Άγκυρας και σταδιακά θα χάσει την επιρροή της επί της Κύπρου, η οποία μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστη εναλλακτική ενεργειακή οδό της Ευρώπης, η οποία: α) Είναι κατά καιρούς εγκλωβισμένη στην αντιπαράθεση Ρωσίας - Ουκρανίας, με αποτέλεσμα να παγώνει όταν το Κίεβο κλείνει τις στρόφιγγες. β) Διατρέχει τον κίνδυνο, εάν ξεφύγει από το ρωσο-ουκρανικό δίδυμο, να γίνει όμηρος της Τουρκίας, η οποία εμφανίζει εαυτήν ως την πλέον ενδεδειγμένη ενεργειακή οδό.

Η Κύπρος, μέσα από το μικρό της μέγεθος, διαθέτει ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Είναι χώρα που δεν θα απειλήσει τους γείτονές της. Συνεπώς, είναι η μόνη που μπορεί να δημιουργήσει μαζί τους χωρίς καχυποψίες κοινωνία συμφερόντων. Ταυτοχρόνως, εάν η Τουρκία σκεφθεί ευέλικτα, θα μπορεί να συμμετάσχει σε έναν ευρύτερο ενεργειακό σχεδιασμό συνεργασίας, στην πρακτική κοινών περιφερειακών προγραμμάτων ανάπτυξης. Για να συμβεί, όμως, αυτό, η Άγκυρα θα πρέπει να απαλλαγεί από τα αυτοκρατορικά της σύνδρομα, πράγμα δύσκολο, με το στρατό να συγκατοικεί στην εξουσία με τους νεο-οθωμανιστές Ερντογάν και Νταβούτογλου, οι οποίοι μπορούν να χαλιναγωγηθούν, όταν αντιληφθούν ότι από 'δώ και μπρος δεν θα απειλούν την Κύπρο, αλλά τα συμφέροντα της ίδιας της Ε.Ε. και του Ισραήλ.

Το άγχος του Κυπριακού και των πετρελαίων
ΥΠΑΡΧΕΙ και μια άλλη διάσταση στην υπόθεση του φυσικού αερίου: Το κυπριακό πρόβλημα. Είναι, λοιπόν, μπελάς το φυσικό αέριο ή μπορεί να αποτελέσει εργαλείο δίκαιης λύσης, στο πλαίσιο μιας πρακτικής αμοιβαίου οφέλους; Η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός της ΕΕ πρέπει να είναι σαφής: Είναι κίνητρο για τους Τουρκοκυπρίους και την Άγκυρα η ύπαρξη του φυσικού αερίου, υπό την έννοια ότι οι μεν Τουρκοκύπριοι μπορούν να καρπωθούν τα οφέλη της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου με τη συναίνεσή τους σε μια λύση δημοκρατική και ευρωπαϊκή. Κυρίως αυτό ισχύει για την Άγκυρα, η οποία ελέγχει τον Έρογλου. Εφόσον η Τουρκία ξεκολλήσει από τις αυταρχικές και αντιδημοκρατικές της μεθόδους, θα διευκολύνει την ενταξιακή της πορεία και θα αποκαλύψει τα κράτη εκείνα που κρύβονται πίσω από το Κυπριακό, για να προβάλλουν εμπόδια στην πλήρη ένταξή της. Έτσι άλλωστε μπορούν να δημιουργήσουν προϋποθέσεις μιας νέας εποχής και συνεργασίας, στη βάση των αρχών και των αξιών της ΕΕ και της κοινωνίας συμφερόντων στη λογική του αμοιβαίου οφέλους, που θα απαλλάσσει όλους από το άγχος του άλυτου κυπριακού προβλήματος και των… πετρελαίων.

Δρ Διεθνών Σχέσεων
Sigmalive.com/