Το ‘κλειδί’ για το Αιγαίο

Του Σάββα Καλεντερίδη

Ενώ η χώρα διανύει την πιο δύσκολη περίοδο από ίδρυσης του νέου ελληνικού κράτους, με το εξωτερικό χρέος να φθάνει το 150% του ΑΕΠ και το κράτος, τους παραγωγικούς φορείς, τα κόμματα, τον πολιτικό κόσμο και την ίδια την κοινωνία να αδυνατούν να αντιληφθούν το μέγεθος της απειλής που επικρέμεται πάνω από την Ελλάδα, και ως εκ τούτου, αδυνατούν να βρουν τη λύση που θα βγάλει τη χώρα από το τραγικό αδιέξοδο, οι εξελίξεις στη ΝΑ Μεσόγειο έρχονται να λειτουργήσουν ως καταλύτης και επιταχυντής στο ζήτημα της δρομολόγησης λύσεων ή ‘λύσεων’ στο ζήτημα των διεκδικήσεων των Τούρκων στο Αιγαίο.

Αναφερόμενοι στις εξελίξεις στη ΝΑ Μεσόγειο, εννοούμε την σοβαρή πλέον πιθανότητα εκμετάλλευσης από πλευράς της Κύπρου, από κοινού με το Ισραήλ, των πολύ σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου , γεγονός που οδήγησε τις δυο χώρες στην υπογραφή συμφωνίας για τον καθορισμό των ορίων της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ενώ προκάλεσε το ενδιαφέρον εκτός των άλλων της Ρωσίας και της Γερμανίας, οι ηγέτες των οποίων έσπευσαν να επισκεφθούν την κατά 40% κατεχόμενη από τους Τούρκους χώρα-μέλος της Ε.Ε.
Όσον αφορά στην επιλογή των λέξεων καταλύτης και επιταχυντής, για να εξηγήσουμε το νόημά τους, θα κάνουμε μια σύντομη αναφορά στην κατάσταση που επικρατεί στο Αιγαίο.
Τα χωρικά ύδατα της Ελλάδος και της Τουρκίας, μετά τη συνθήκη της Λοζάννης (1923), ορίσθηκαν ντε φάκτο στα 3 ν.μ. Το 1936 η Ελλάδα προχώρησε μονομερώς στην επέκταση των χωρικών της υδάτων από τα 3 στα 6 ν.μ., χωρίς καμία αντίδραση από πλευράς της Τουρκίας. Η Τουρκία διατήρησε το εύρος των χωρικών της υδάτων στα 3 ν.μ. μέχρι το 1964, οπότε με τον υπ’ αριθμόν 476 νόμο τα επέκτεινε στα 6 ν.μ., ενώ εισήγαγε την αρχή της αμοιβαιότητας στο θέμα. Έτσι, με βάση την αρχή αυτή, η Τουρκία, σε εκείνες τις θαλάσσιες περιοχές όπου οι γειτνιάζουσες χώρες είχαν ήδη επεκτείνει τα χωρικά τους ύδατα στα 12 ν.μ., αναγνώριζε στον εαυτό της το δικαίωμα να πράξει και αυτή το ίδιο. Μετά από όλα αυτά, η Τουρκία, από το 1964, όρισε ΜΟΝΟΜΕΡΩΣ το εύρος των χωρικών της υδάτων στα 6 ν.μ. στο Αιγαίο, ενώ με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας, που αναφέρεται στο νόμο, το εύρος αυτό επεκτάθηκε και πάλι μονομερώς στα 12 ν.μ. στον Εύξεινο Πόντο και τη ΝΑ Μεσόγειο.
Όπως αναφέραμε σε προηγούμενα φύλλα στο άρθρο μας «Καλή τύχη Ελλάδα», από το 1973 η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί έμπρακτα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος στο Αιγαίο και το δικαίωμα της χώρας μας να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 ν.μ., δικαίωμα που ισχυροποιήθηκε το 1982, με τη Συνθήκη για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Το τί προηγήθηκε όλα αυτά τα χρόνια, το παραθέσαμε στο προαναφερθέν άρθρο μας. Πάντως, ως αποτέλεσμα όλων αυτών, στο Αιγαίο υπάρχει μια στασιμότητα, παρά τις όποιες προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς να ξεπεραστεί το αδιέξοδο, που κατά την άποψή μας οφείλεται στην τερατώδη ‘ανάγνωση’ και ερμηνεία του διεθνούς δικαίου και στην πρωτόγονη επίκληση του Casus Belli από πλευράς της Άγκυρας.
Ενώ λοιπόν έχει παγιωθεί μια κατάσταση, στην οποία η Ελλάδα επικαλείται το διεθνές δίκαιο και η Τουρκία το ‘δικαίωμά’ της να το αρνείται ή να το διαμορφώνει ανάλογα με το πώς τη συμφέρει, έρχονται οι εξελίξεις στη ΝΑ Μεσόγειο, που, όπως είπαμε στην αρχή του σημειώματός μας, λειτουργούν ως καταλύτης και επιταχυντής και στο Αιγαίο.
Τί εννοούμε.
Με βάση άρθρο του κ. Ηρακλείδη, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων και Επίλυσης Συγκρούσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, που δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ (16-1-2010), μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι ‘από τις συνομιλίες του 1976-1981 συνάγονται 10 κατευθυντήριες γραμμές, στη λογική, θα έλεγα, ενός «μεγάλου πακέτου επίλυσης»’, με τελευταία και ‘φαρμακερή’ γραμμή την εξής:
Αποφυγή δημιουργίας εκατέρωθεν αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ).
Αν συμβαίνει αυτό και ιδιαίτερα αν υπάρχει δέσμευση των δυο χωρών να αποφύγουν τη δημιουργία ΑΟΖ, υπάρχει και μια λογική εξήγηση της απροθυμίας της Ελλάδος τόσα χρόνια να προβεί στη δημιουργία ΑΟΖ, κάτι που ήδη έχει κάνει η αδύναμη και υπό κατοχή Κύπρος από το 2004.
Όμως, όσον αφορά το φυσικό αέριο που θα εξαχθεί σε περιοχή που βρίσκεται στις ΑΟΖ Κύπρου-Ισραήλ, για να έχει νόημα η εξόρυξή του, θα πρέπει να εξασφαλιστεί το δρομολόγιο που θα ακολουθήσει ο αγωγός μεταφοράς στις ενεργοβόρες αγορές που το έχουν ανάγκη, δηλαδή στην Ευρώπη, που εν τω μεταξύ παραμένει εξαρτημένη από τη Ρωσία, στον τομέα αυτό. Οι δρόμοι που μπορεί να ακολουθήσει ένας τέτοιος αγωγός είναι τρεις. Ο πρώτος περνά μέσω Ισραήλ-Λιβάνου-Συρίας-Τουρκίας, ο δεύτερος μέσω Ισραήλ-Αιγύπτου-Λιβύης-Τυνησίας-Ιταλίας και ο τρίτος μέσω Κύπρου-Κρήτης-Πελοποννήσου-ηπειρωτικής Ελλάδος και καταλήγουν και οι τρεις στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.
Αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι οι δυο πρώτοι δρόμοι αποκλείονται λόγω σοβαρότατων πολιτικών προβλημάτων, απομένει ο τρίτος δρόμος, ο οποίος όμως έχει και αυτός ένα ‘πρόβλημα’. Θα πρέπει να ορισθεί η ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου-Ελλάδος, για να μπορέσει να περάσει με ασφάλεια και χωρίς προβλήματα ο αγωγός. Για να ορισθεί όμως η ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Ελλάδος, θα πρέπει η Ελλάδα να συμπεριλάβει στην ΑΟΖ το Καστελόριζο, οπότε στην όλη υπόθεση εμπλέκεται και η Τουρκία, με την οποία, με βάση τον κ. Ηρακλείδη, έχουμε συμφωνήσει (;) επί της αρχής να αποφύγουμε αμοιβαία δημιουργία ΑΟΖ.
Η υπογραφή συμφωνίας Κύπρου – Ισραήλ για τον καθορισμό των ορίων μεταξύ των ΑΟΖ, η πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου της Ρωσίας κ. Μεντβέντεφ και της πρωθυπουργού της Γερμανίας κ. Μέρκελ στην Κύπρο και η στρατηγική ανάγκη της Ευρώπης μετά τη Ρωσία να αποκτήσει και έναν δεύτερο προμηθευτή φυσικού αερίου, είναι εξελίξεις που δείχνουν ότι τελικά «Το ‘κλειδί’ για μια δίκαιη λύση στο Αιγαίο», όπως τιτλοφορεί το άρθρο του ο κ. Ηρακλείδης, δεν είναι στα όσα αναφέρονται εκεί, αλλά ίσως έχει αλλάξει ‘χέρια’ και βρίσκεται ήδη κάπου στα γεωπολιτικά και γεω-οικονομικά συμφέροντα που θα εξυπηρετήσει ο αγωγός του ‘τρίτου δρόμου’ και στην ασφάλειά του.
Όσον αφορά το τελευταίο, και όχι μόνο, οι κοινές αεροπορικές ασκήσεις Ελλάδος – Ισραήλ, η επίσκεψη του αρχηγού του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στο Ισραήλ και οι πληροφορίες που θέλουν αεροσκάφη της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας να μετασταθμεύουν σε αεροπορικές βάσεις του Ισραήλ, φαίνεται ότι σε ορισμένους τομείς έχουν προχωρήσει αρκετά κάποια πράγματα.
Ας ελπίσουμε ότι ο τρίτος δρόμος του εν λόγω αγωγού, θα οδηγήσει τη χώρα σε μια πολύ διαφορετική κατεύθυνση από εκείνη που την οδήγησε ο ...τρίτος δρόμος για το σοσιαλισμό.
Οψόμεθα!

Εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ