Επικαλούμενη την προστασία των Στενών και στοχεύοντας στον πετρελαιαγωγό

Πρόσθετα μέτρα ασφάλειας για τα δεξαμενόπλοια που διέρχονται από τα Στενά επιχειρεί να επιβάλει η ισλαμική κυβέρνηση του ΑΚΡ. Η αιφνιδιαστική αυτή κίνηση της Τουρκίας συνιστά προσπάθεια αντιπερισπασμού και ίσως και αντιποίνων για το αρνητικό κλίμα που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται εις βάρος της στο διεθνές στερέωμα.

Εκμεταλλευόμενη στο έπακρο την ευμενή διεθνή συγκυρία για την προστασία του περιβάλλοντος, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά το ατύχημα σε πλωτή εξέδρα άντλησης πετρελαίου στον κόλπο του Μεξικού, η τουρκική διπλωματία έχει δραστηριοποιηθεί για την επιβολή νέων κανόνων διέλευσης από τα Στενά. Την εβδομάδα που πέρασε ο υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, συναντήθηκε με άλλα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου (Συγκοινωνιών Μπιναλί Γιλντιρίμ, Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Τανέρ Γιλντίζ και Περιβάλλοντος Βεϊσέλ Έρογλου) για να συζητήσουν θέματα που άπτονται της «ασφαλούς διέλευσης από τα Στενά και των περιβαλλοντικών παραγόντων». Στη συνεδρίαση αποφασίστηκε να ληφθούν αμέσως μέτρα για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας στα Στενά. Το πακέτο μέτρων που προτίθεται να λάβει η κυβέρνηση περιλαμβάνει εκτός των άλλων την ανακήρυξη των Στενών σε περιοχή ύψιστης περιβαλλοντικής σημασίας, ανακήρυξη που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί κατόπιν απόφασης του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας, και περιορισμούς στα πλοία με σημαίες που δεν τηρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές.

Ο αρχηγός της τουρκικής διπλωματίας γνωρίζει, βέβαια, ότι το καθεστώς των Στενών διέπεται από διεθνείς συνθήκες, οι οποίες εξακολουθούν να παραμένουν σε ισχύ για τις τελευταίες περίπου επτά δεκαετίες. Αναγνωρίζοντας, λοιπόν, το γεγονός ότι η Συνθήκη του Μοντρέ αποτελεί μια στέρεη βάση, ο Νταβούτογλου ζήτησε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα που θα λαμβάνουν υπόψη τόσο τα διεθνή συμφέροντα της Τουρκίας όσο και τα εμπορικά και ενεργειακά συμφέροντα και τις πολιτισμικές αξίες των παράκτιων κρατών. Καθώς, όμως, ο υπουργός γνωρίζει ότι οι πιθανότητες αναθεώρησης της Συνθήκης είναι σχεδόν ανύπαρκτες -ή ότι δεν έχει τις επαρκείς ενδείξεις για τη διατήρηση τουλάχιστον των υφιστάμενων προνομίων σε περίπτωση σύγκλησης αναθεωρητικής διάσκεψης- φαίνεται ότι έχει επιλέξει την οδό της έμμεσης «αναθεώρησης»: Συμφωνία κυρίων με τις πολυεθνικές και ισχυρές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της πετρελαϊκής βιομηχανίας και τα δεξαμενόπλοιά τους διέρχονται καθημερινά τα Στενά.

Λίγες μέρες μετά πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη συνάντηση μεταξύ της ισλαμικής κυβέρνησης του ΑΚΡ και εκπροσώπων των μεγαλύτερων πετρελαϊκών εταιρειών, όπως ΒΡ, Chevron, Eni, Exxonmobil, Shell, Lukoil, Total κ.ά., για να συζητηθεί το θέμα της λήψης μέτρων για την προστασία των Στενών. Η κυβέρνηση του ΑΚΡ εκπροσωπήθηκε από τον υπουργό Ενέργειας Τανέρ Γιλντίζ, τον υπουργό Περιβάλλοντος και Δασικής Προστασίας Βεϊσέλ Έρογλου και ανώτατους αξιωματούχους του υπουργείου Εξωτερικών, Περιβάλλοντος κ.ά. Στην εν λόγω συνάντηση η ισλαμική κυβέρνηση φέρεται να έχει προτείνει στις πετρελαϊκές εταιρείες να αποδεχτούν οικειοθελώς δέσμη αρχών για την προστασία των Στενών. Σε διαφορετική περίπτωση η ισλαμική κυβέρνηση απείλησε ότι θα αναγκαστεί να υιοθετήσει μονομερώς μέτρα προστασίας. Το κείμενο που προτάθηκε στις εταιρείες περιλαμβάνει τα εξής σημεία: α) Οι εταιρείες αναγνωρίζουν ότι η γεωγραφία και οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή θέτουν θέμα ασφάλειας στη διέλευση των δεξαμενόπλοιων από τα Στενά. β) Ότι η ροή ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία και την ασφάλεια τόσο των χωρών που καταναλώνουν ενέργεια όσο και εκείνων που την παράγουν. γ) Οι εταιρείες εκτιμούν τις διεθνείς εμπορικές πράξεις που προβλέπουν κοινή διοίκηση και ανάληψη αστικής ευθύνης. δ) Σημειώνουν ότι η Κωνσταντινούπολη συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των πολιτισμικών μνημείων της UNESCO και ότι αναγνωρίζουν τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για την προστασία της. ε) Υπενθυμίζουν ότι τα Στενά έγιναν μάρτυρες σημαντικών ατυχημάτων που έθεσαν σε κίνδυνο την πολιτισμική κληρονομιά. στ) Δέχονται το τουρκικό σύστημα διαχείρισης για την ασφαλή διέλευση των Στενών, καθώς και τα μέτρα ασφάλειας που ελήφθησαν. Οι πετρελαϊκές εταιρείες, φυσικά, και αρνήθηκαν να υιοθετήσουν ένα τέτοιο κείμενο.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η βεβιασμένη αυτή κίνηση της Άγκυρας να θέσει υπό πίεση τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, τα δεξαμενόπλοια των οποίων διαπλέουν τα Στενά καθημερινά, κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στις ανησυχίες της για την έκβαση του πετρελαιαγωγού Σαμψούντας-Τζεϊχάν, ο οποίος θα διασχίζει τη Μικρά Ασία από Βορρά προς Νότο, καθώς οι εργασίες κατασκευής του τελούν υπό καθεστώς αβεβαιότητας. Όλες οι ενδείξεις συνηγορούν στο ότι η Άγκυρα, εκμεταλλευόμενη τις διεθνείς συγκυρίες, επιχείρησε να ασκήσει πίεση στη διεθνή κοινότητα, και πρωτίστως τις ΗΠΑ, μέσω των πετρελαϊκών εταιρειών για δύο λόγους: Αφενός για να ισχυροποιηθεί ο ρόλος της στα Στενά και αφετέρου για να επισπευθεί η κατασκευή του πετρελαιαγωγού Σαμψούντας-Τζεϊχάν. Η επιτυχία ή μη ενός εκ των δύο στόχων θα αποδείξει και την πραγματική ισχύ και θέση της χώρας στο διεθνές στερέωμα. Προς το παρόν η Άγκυρα δυσανασχετεί για την περαιτέρω ψύχρανση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της στην περιοχή.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος