Η Συνταγματική Αναθεώρηση και το ενδεχόμενο του Δημοψηφίσματος

Ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για την αναθεώρηση του τουρκικού συντάγματος στην τουρκική Εθνοσυνέλευση. Αποφασιστικής σημασίας θα είναι η στάση του τούρκου Προέδρου για τη διεξαγωγή ή όχι δημοψηφίσματος το προσεχές διάστημα, όπως προβλέπει η διαδικασία.

Την εβδομάδα που πέρασε ψηφίστηκε στην τουρκική Εθνοσυνέλευση το περιβόητο νομοσχέδιο για την αναθεώρηση κρίσιμων άρθρων του Συντάγματος του 1982, άμεσο αποτέλεσμα του στρατιωτικού καθεστώτος που είχε καταλάβει την εξουσία το 1980. Το νομοσχέδιο περιείχε 23 άρθρα και η ψηφοφορία κράτησε αρκετές ημέρες, καθώς η διαδικασία προβλέπει δύο γύρους. Μολονότι το ισλαμικό κόμμα πέτυχε να περάσει κρίσιμης πολιτικής σημασίας τροποποιήσεις – η κοινοβουλευτική δύναμη της κυβέρνησης της επέτρεπε να φτάσει το απαιτούμενο όριο των 330 βουλευτών για να ψηφιστεί το νομοσχέδιο – δεν έλειψαν και οι δυσάρεστες εκπλήξεις.

Το χαρακτηριστικό του νομοσχεδίου αυτού είναι ότι η ισλαμική κυβέρνηση του Ερντογάν πέτυχε να ψηφίσει μία σειρά από άρθρα που αλλάζουν τους συσχετισμούς στο πολιτικό σκηνικό, συμβάλλοντας στην ενίσχυση των ισλαμιστών έναντι του σκληρού πυρήνα της Κεμαλικής παράταξης. Και αυτό γιατί η κυβέρνηση ΑΚΡ πέτυχε να περάσει κρίσιμες τροποποιήσεις, όπως εκείνες που αφορούν τον θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη, το δικαίωμα παραπομπής στη δικαιοσύνη των αποφάσεων του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAS), τη δομή και τη θητεία των μελών του Συνταγματικού Δικαστηρίου, την ατομική προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο, την άρση της ασυλίας των αρχηγών των ενόπλων δυνάμεων, η οποία δεν τους επέτρεπε να λογοδοτήσουν ενώπιον δικαστηρίου για εγκλήματα που διέπραξαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους, και τη σύνθεση του Ανωτάτου Συμβουλίου Δικηγόρων και Εισαγγελέων (ΗΥSΚ).

Η μεγάλη έκπληξη σημειώθηκε κατά την ψήφιση του άρθρου 8 του πακέτου αναθεώρησης, το οποίο προέβλεπε τροποποιήσεις στη διαδικασία απαγόρευσης της λειτουργίας ενός πολιτικού κόμματος. Ενώ κατά τον πρώτο γύρω το άρθρο αυτό έλαβε την έγκριση του σώματος με 337 ψήφους υπέρ, 72 κατά και 5 λευκά, στον δεύτερο γύρω συγκέντρωσε μόλις 327 ψήφους (76 κατά, 2 λευκά, 5 άκυρα) και απορρίφτηκε καθώς δεν εξασφάλισε το απαιτούμενο όριο των 330 ψήφων. Η υπερψήφιση του εν λόγω άρθρου ενείχε μεγάλη πολιτική σημασία, καθώς δυσχέραινε σημαντικά την απαγόρευση πολιτικών κομμάτων μετατοπίζοντας το κέντρο απόφασης από το Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο κυριαρχείται από τους Κεμαλιστές, στην Εθνοσυνέλευση. Το αξιοπερίεργο είναι ότι το ισλαμικό κόμμα διέθετε την απαραίτητη πλειοψηφία για να ψηφιστεί το άρθρο 8. Επιπλέον, φαίνεται ότι κατά τον πρώτο γύρω εξασφάλισε και την υποστήριξη μέρος των βουλευτών του Κόμματος της Ειρήνης και της Δημοκρατίας (ΒDP), το διάδοχο σχήμα του κουρδικού Κόμματος της Δημοκρατικής Κοινωνίας (DΤΡ), που απαγορεύθηκε πριν από λίγο χρονικό διάστημα και ως εκ τούτου είχε κάθε λόγο να το υπερψηφίσει. Ωστόσο, κατά τον δεύτερο γύρω το άρθρο δεν ψηφίστηκε όχι μόνο από τους κούρδους βουλευτές, αλλά ούτε καν από όλους τους βουλευτές του κυβερνώντος ισλαμικού κόμματος. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διέρρευσαν, οι μεν Κούρδοι απέσυραν την υποστήριξή τους για πολιτικούς λόγους, οι δε βουλευτές του ΑΚΡ εις ένδειξιν δυσαρέσκειας προς την ηγεσία τους. Οι τελευταίοι παρόλο που γνώριζαν ότι η τροποποίηση θα απαλλάξει το κόμμα τους από το άγχος της αντιμετώπισης μιας νέας απειλής απαγόρευσης, προτίμησαν να το καταψηφίσουν, καθώς μία τέτοια τροποποίηση θα ευνοούσε και τα κουρδικά κόμματα! Υπολογίζεται ότι έως δέκα βουλευτές της εθνικιστικής πτέρυγας του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ απέσυραν την υποστήριξή τους στη δεύτερη ψηφοφορία εκθέτοντας ανεπανόρθωτα τον ηγέτη τους.

Το ισλαμικό κόμμα ΑΚΡ δεν διαθέτει την απαραίτητη πλειοψηφία των δύο τρίτων της εθνοσυνέλευσης (367/550) και ούτε κατόρθωσε να εξασφαλίσει τη στήριξη της αντιπολίτευσης για να ισχύσουν αυτομάτως οι τροποποιήσεις. Συνεπώς, το νομοσχέδιο αναμένεται να φτάσει στον ισλαμιστή Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος έχει την επιλογή είτε να το επιστρέψει στην εθνοσυνέλευση, πράγμα δύσκολο, είτε να το θέσει στην κρίση του λαού. Με την πρόσφατη τροποποίηση του Νόμου περί Δημοψηφίσματος που ψηφίστηκε στις αρχές Μαρτίου, το νομοσχέδιο αναμένεται να τεθεί σε δημοψήφισμα μετά το πέρας δύο μηνών. Από τη μεριά της η αξιωματική αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, φαίνεται να έχει κινητοποιηθεί για τη συλλογή του απαραίτητου αριθμού υπογραφών (110) των μελών της Εθνοσυνέλευσης για να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο, στοχεύοντας έτσι την ακύρωση του αποτελέσματος.

Η στάση του Προέδρου της Δημοκρατίας θα είναι καθοριστική για το αν τελικά ο τουρκικός λαός θα αποφασίσει να εγκρίνει τις συνταγματικές τροποποιήσεις που προωθεί το ισλαμικό κόμμα ΑΚΡ. Σε κάθε περίπτωση η ισλαμική παράταξη φαίνεται να έχει ένα προβάδισμα έναντι των Κεμαλιστών, γεγονός που αναμένεται να πυροδοτήσει νέα ένταση μεταξύ των δύο παρατάξεων.

K. Βοσπορίτης, ο νεώτερος