Μεγαλύτερο μουσουλμανικό προσκύνημα της Τουρκίας... ο Αη Γιώργης!

Οι δυο τους κάθισαν δίπλα μου με ένα τσούρμο παιδιά, καθώς το πλοίο ήταν κατάμεστο και ήταν δύσκολο να βρεις μια σπιθαμή χώρου. Κανονικά, οι ντροπαλές αυτές Κούρδισσες με τις ισλαμικές μαντήλες δε θα κάθονταν ποτέ δίπλα σε έναν άγνωστο άνδρα. Θα το θεωρούσαν άσεμνο. Αλλά ανήμερα 23ης Απριλίου, το βαπόρι με τα Πριγκηπόνησα δεν τους άφηνε και πολλές επιλογές, και προτίμησαν να παραβούν τους κανόνες συμπεριφοράς με τους οποίους μεγάλωσαν τους παρά να μείνουν μιάμιση ώρα όρθιες με τα μικρά μέσα στον ήλιο. Όχι μόνο παρέβησαν τον κανόνα και κάθισαν δίπλα μου, αλλά έσπασαν και ένα ακόμη σοβαρότερο ταμπού, απευθύνοντάς μου το λόγο. «Ρωμηοί είστε;»

Πώς το κατάλαβαν δεν το ξέρω. Μιλούσαμε βέβαια μεταξύ μας Ελληνικά. Με την Christiane Schloetzer, πρώην ανταποκρίτρια της Suddeutsche Zeitung στην Πόλη και τώρα διεθύντρια του διεθνούς τομέα της εφημερίδας, και την Ελένη Τορώση, που έχει πάρει βραβεία για τις εκπομπές της στο γερμανικό ραδιόφωνο, μιλάμε μεταξύ μας συνήθως ελληνικά. Τα ελληνικά της Christiane, που πηγαινοέρχεται μεταξύ Γερμανίας – Ελλάδας – Τουρκίας, είναι πολύ καλύτερα από τα γερμανικά μου, ενώ η Ελένη δε μιλάει τουρκικά. Αυτές οι γυναίκες από την επαρχία όμως, που δεν πρέπει να είχαν ξανασυναντήσει Ρωμηούς ή να ακούσει τη γλώσσα, πώς μας αναγνώρισαν; Ή μήπως απλά μάντεψαν στην τύχη, ακούγοντας μία άγνωστη γλώσσα πάνω σε ένα πλοίο γεμάτο με προσκυνητές προς μια ρωμαίικη ενορία της Πριγκήπου;

Δεν έμαθα ποτέ, καθώς προτού προλάβω να ρωτήσω, το αγοράκι, που είχε καρφωμένα τα μάτια του πάνω μου, μου πέταξε την ερώτηση και έμεινα, πρέπει να πω, κάγκελο. «Πείτε μου», με κοίταξε και μου είπε πολύ σοβαρά, προβληματισμένο, «Στον Αη Γιώργη μιλάμε στον ενικό ή στον πληθυντικό; Πώς είναι το σωστό;» Δαγκώθηκα να μη γελάσω και στενοχωρηθεί ο μικρούλης, που με είχε καρφώσει με ένα έντονο γαλάζιο βλέμμα. Και τι να του πω εξάλλου; Ότι αν και «πολιτιστικά» ανήκω στη χριστιανική θρησκεία, δεν πιστεύω στους αγίους και δεν τέθηκε ποτέ θέμα σε ποιο αριθμό να τους απευθυνθώ;

«Μπορείς να του μιλήσεις όπως θες και να του πεις ό,τι θες» είπα στο παιδάκι και του χαμογέλασα. Αυτό πάλι καθησυχάσθηκε. «Και μπορώ να του ζητήσω ό,τι θέλω;» Το διαβεβαίωσα ότι μπορούσε και τώρα το πρόσωπό του ήταν χαρούμενο. Οι δύο γυναίκες ήταν η μητέρα του και η θεία του, το τσούρμο μικρά ήταν αδέλφια και ξαδέλφια. «Ανησυχεί πολύ για τη γιαγιά του, που είναι άρρωστη, και για την αδελφούλα του που πρέπει να εγχειρισθεί» μου είπε η μητέρα του παιδιού. Είχαν έλθει από τις ανατολικές επαρχίες της χώρας για να προσκυνήσουν τον άγιο, ζητώντας ίαση. «Η μητέρα μας πάσχει από διαβήτη» μου είπε η αδελφή της, «και η μικρή υποφέρει από σάκχαρο» πρόσθεσε δείχνοντας την ανηψιά της. Η οικογένεια άκουσε, και μάλιστα στο τζαμί, ότι ο Αη Γιώργης είναι θαυματουργός και έσπευσε να ζητήσει τη βοήθειά του.

Ξεθάρρεψαν και τα υπόλοιπα παιδάκια των δύο κυριών, επτά το σύνολο ζωή να ΄χουνε, και άρχισαν να με βομβαρδίζουν με ερωτήσεις. Το ίδιο και οι δύο γυναίκες. Την πάτησα, σκέφθηκα, πώς να σωθώ; Σκέφτομαι να προφασιστώ πως πηγαίνω για τσάι ή στην τουαλέτα για να εξαφανισθώ και να αφήσω την Christiane και την Ελένη βορά στις ερωτήσεις. Οι δύο αδελφές ρωτούν εναγωνίως πώς πρέπει να συμπεριφερθούν στην εκκλησία. Βγάζουμε τα παπούτσια μας όταν μπαίνουμε; Λέμε τις προσευχές μας μόνες μας ή τις διαβάζει ο παπάς; Ένα κοριτσάκι μου δείχνει την κούκλα της, την οποία έφερε δώρο στον Άγιο. Το αγοράκι που με ρώταγε αν του μιλάμε στον πληθυντικό ή όχι τώρα ξαναδείχνει προβληματισμένο. «Αυτός ο Άγιος δεν είναι σαν τον Μπαμπά Νοέλ. Έχει άλλο σύστημα. Αντί να μας φέρνει δώρα αυτός, του πηγαίνουμε εμείς.» Ως Μπαμπά Νοέλ αναφέρονται στην Τουρκία και τη Μέση Ανατολή στον Άη Βασίλη.

Κάθε 23η Απριλίου συρρέουν χιλιάδες μουσουλμάνοι προσκυνητές στη μονή του Αη Γιώργη Κουδουνά στην Πρίγκηπο. Μεταξύ ένδεκα και δεκαπέντε χιλιάδες την επισκέπτονται ανήμερα της εορτής του Αγίου, σύμφωνα με τους εθελοντές που βοηθούν τους μοναχούς να τους υποδεχθούν. Είναι η ημέρα του χρόνου που ο Αη Γιώργης ο Κουδουνάς δέχεται τους περισσότερους επισκέπτες, που συνολικά, Μεγάλη Εβδομάδα, του Αη Γιώργη και το Δεκαπενταύγουστο, φθάνουν τις 30.000. «Να πάρετε το πρώτο βαπόρι το πρωί, αργότερα ούτε θέση να καθίσετε δεν θα βρείτε» μας είχε προειδοποιήσει ο Δημήτρης Μαντατζήογλου. «Αν φθάσετε αργά θα περιμένετε ώρα στην ουρά για τις άμαξες». Στην Πρίγκηπο δεν επιτρέπονται τα τροχοφόρα, και του Αγίου Γεωργίου οι άμαξες δεν επαρκούν για τις χιλιάδες των μουσουλμάνων που συρρέουν να προσκυνήσουν.

Ο ηλικιωμένος Πριγκηπιανός μας περίμενε στη βαπορόσκαλα της Πριγκήπου. Ήταν τότε εβδομήντα εννέα ετών, αλλά το πνεύμα του ζωηρότατο. Μιλούσε σε μένα και την Ελένη Ελληνικά, απαντούσε στις ερωτήσεις της Christiane στα Αγγλικά, μετέφραζε παράλληλα στο βοηθό της στα Τουρκικά. Το λεξιλόγιό του πλουσιότατο στην Ελληνική. «Φοίτησα στο Ζωγράφειο, τελείωσα τη Μεγάλη του Γένους Σχολή», λέει με καμάρι. Με κόπο ανοίξαμε δρόμο ανάμεσα σε προσκυνητές που μοιράζουν γλυκά και καταφεύγουμε στο κτίριο της Δημαρχίας Πριγκηποννήσων. «Οι ευχές τους πραγματοποιήθηκαν, θέλουν να ανταποδώσουν μοιράζοντας γλυκίσματα», εξηγεί ο κύριος Δημήτρης. Στη Δημαρχία, η Χατιτζέ, υπάλληλος, γκρίνιαζε. «Μου προκαλούν απέχθεια όσοι έρχονται χωρίς να ξέρουν τα έθιμα. Αν η ευχή σου ευοδωθεί, αφιερώνεις στον Aγιο μια ασημένια πλάκα. Τι είναι όλα αυτά τα γλυκά;»

Σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, οι Μουσουλμάνοι, μας εξήγησε ο κύριος Δημήτρης, συρρέουν σε χριστιανικές εκκλησίες και αγιάσματα να προσκυνήσουν. Έχουν δε ιδιαίτερη αγάπη στον Άγιο Γεώργιο, τον οποίο τιμούν με το παρώνυμο Αλ Χαντρ. «Το φαινόμενο μουσουλμάνοι να προσκυνούν τον Aγιο Γεώργιο δεν απαντάται μόνο στην Πόλη. Τα μοναστήρια του στην Αίγυπτο, τη Συρία και την Παλαιστίνη προσελκύουν χιλιάδες». Για τους πολλούς από τους Μουσουλμάνους αυτούς πιστούς, ο Αη Γιώργης αποτελεί τη μορφή ενός ήρωα, ενός πολεμιστή ενάντια στο κακό, και δε συνδέεται απαραίτητα με τη Χριστιανική πίστη. Στην ίδια την Τουρκία, η εορτή του Αη Γιώργη της Πριγκήπου αποτελεί το μαζικότερο προσκύνημα της χώρας. Χιλιάδες συρρέουν από όλη την Πόλη, αλλά και από την Ανατολία, σε κάτι που θυμίζει ειδωλολατρικό προσκύνημα των αρχαίων χρόνων. Πολλοί από τους επισκέπτες είναι Αλεβίτες, ανήκουν στη φιλελεύθερη και συγκρητική αυτή αίρεση που πολλοί μάλιστα θεωρούν πως δεν ανήκει καν στον ευρύτερο χώρο του Ισλάμ, αλλά αποτελεί θρησκεία χωριστή.

Στην Τουρκία, η 23η Απριλίου αποτελεί επίσημη αργία αφιερωμένη στα παιδιά. Έτσι, το πλήθος μπορεί να προσέλθει στο νησί χωρίς να χρειασθεί να πάρει άδεια από την εργασία του. Η μονή δέχεται την ημέρα εκείνη τους Μουσουλμάνους κυρίως προσκυνητές, είτε τιμάται η μνήμη του Αγίου Γεωργίου κανονικά στις 23 Απριλίου τη συγκεκριμένη χρονιά, είτε μετατίθεται, τις χρονιές εκείνες που η 23η Απριλίου συμπίπτει με τη Μεγάλη Εβδομάδα.
«Τον καιρό μας ήταν αλλιώς» μας είπε ο κύριος Δημήτρης. «Oταν γεννιόμασταν, οι μανάδες μας πήγαιναν στο μοναστήρι και μας αφιέρωναν στον Άγιο. Μας φορούσαν στο λαιμό αλυσίδα με ένα κουδούνι, που συμβόλιζε πως είμαστε ταγμένοι. Oταν παίζαμε, τα κουδούνια κουδουνίζανε. Μοιάζαμε με κοπάδι πρόβατα! Τα βγάζαμε μόνο όταν ενηλικιωνόμασταν». Στο περίεργο αυτό έθιμο των Ρωμηών της Πριγκήπου οφείλεται και το όνομα της μονής. Σήμερα, οι περισσότεροι προσκυνητές έρχονται από τις ανατολικές επαρχίες.

Στη δημαρχία των Πριγκηπονήσων ο κύριος Δημήτρης χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Έθεσαν στη διάθεσή μας ένα από τα αμάξια του ανεφοδιασμού, που διανέμουν στα καταστήματα τις φιάλες νερού και υγραερίου. Η ουρά όσων περίμεναν να επιβιβασθούν σε μία από τις άμαξες για τους τουρίστες, που φεύγουν από την κεντρική πλατεία για το γύρο του νησιού, κατέβαινε σχεδόν ως το λιμάνι. Η μονή του Αη Γιώργη απέχει λίγα χιλιόμετρα από την πόλη. Η άμαξα μας άφησε στη βάση του λόφου, και επέστρεψε για να συνεχίσει το έργο της διανομής. Κάποιοι πωλούσαν εικόνες και φυλαχτά. Διαβάσαμε: «για παιδιά - για επιτυχία στο σχολείο - για χρήματα - για γάμο: εγγυημένο! - για υγεία». Οτιδήποτε θα μπορούσαν οι πιστοί να ζητήσουν από τον Άγιο. Είχαν αραδιάσει σε πάγκους κεριά, καθώς και μικροσκοπικά κλειδιά, που πιστεύεται ότι «σου ανοίγουν την τύχη».

Οι πιστοί που ανεβαίνουν τον απότομο λόφο της μονής δένουν στα κλαδιά των γύρω θάμνων και δένδρων κόμπους από χαρτί ή ύφασμα ή την άκρη μιας κουβαρίστρας, της οποίας την κλωστή σέρνουν ώς τον ναό. Πρωτόγονα αφιερώματα που ζητούν τη θεία βοήθεια για τεκνοποιία. Το αποτέλεσμα, μια παρέλαση εκκεντρικών χριστουγεννιάτικων δένδρων εκτός εποχής! Πλανόδιοι πωλητές στο λιμάνι και στη βάση του λόφου πωλούν τις περίφημες κουβαρίστρες. Σε χαρτιά καρφιτσωμένα στα κλαδιά των θάμνων διαβάσαμε ευχές και παρακλήσεις. «Θεέ μου δως μου....» Ανεβήκαμε τον απότομο λόφο ως την κορυφή, όπου βρίσκεται η μονή, σε ένα σημείο με παυσίλυπη θέα στο Μαρμαρά και την Πόλη στο βάθος του ορίζοντα. Στην είσοδο του ναού πινακίδα τουρκιστί: «Προς τους επισκέπτες: οι φιόγκοι από χαρτί, ύφασμα, νάιλον που δένονται στα δέντρα και τα ομοιώματα σπιτιών, αυτοκινήτων, κ.λπ., που πωλούνται, προέρχονται από ειδωλολατρικές δοξασίες. Για να δεχθεί ο Θεός τις προσευχές μας, αρκεί να προσευχηθούμε καθαρά τη καρδία και εν αγάπη». Μία προσπάθεια αποκατάστασης της Χριστιανικής «ορθότητας».

Περιμέναμε στη σειρά ώρα πολλή για να εισέλθουμε στο ναό. «Οι κόμποι-αφιερώματα στα κλαδιά αποτελούν πανάρχαιο έθιμο που επιβιώνει μεταξύ των μουσουλμάνων σε όλη τη Μικρά Ασία. Δεν έχει καμία σχέση με τον Χριστιανισμό. Χωρίς να επικροτούμε την πρακτική, την ανεχόμαστε», εξηγεί πηγή της εδώ εκκλησίας. Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι προσεύχονταν πλάι πλάι, και οι τελευταίοι δεν σταματούσαν να αγγίζουν ευλαβικά τις εικόνες (που τις έχουν γεμίσει αφιερώματα, κυρίως κοσμήματα και ρολόγια) και να φέρουν το χέρι στο στόμα. Οι σκηνές μέσα στην εκκλησία είναι πάντα πολύ συγκινητικές. Μητέρες με παιδιά τυφλά ή παράλυτα, ζευγάρια που κρατούνται αμήχανα από το χέρι, νέοι που φιλούν τις εικόνες ευλαβικά και στη συνέχεια σηκώνουν τα χέρια σε προσευχή κατά το μουσουλμανικό τυπικό. Ιερείς δέχονται τους προσκυνητές, ακούν την ευχή ή παράκλησή τους, τους βάζαν να σκύψουν κάτω από το πετραχήλι τους και τους διαβάζουν μια ευχή. «Την δούλην του Θεού Αϊσέ.. τον δούλον του Θεού Χαλίλ... εις το όνομα του Πατρός...» ακούς από μακριά.

Προσέξαμε πως οι περισσότερες γυναίκες καλύπτονται για να μπουν, σαν να βρίσκονται σε τζαμί. Οι μοναχοί έσπευδαν να εξηγήσουν πως δεν απαιτείται να βγάλουν τα παπούτσια τους, κάτι που θα επιβράδυνε σημαντικά τη διαδικασία. Ο κύριος Απόστολος, που σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη, έρχεται δυο - τρεις φορές το χρόνο για να βοηθάει τη μονή. «Πολλοί ιμάμηδες προτρέπουν τους πιστούς τους να έρθουν να τους διαβάσει ο παπάς, ιδίως αν τα παιδιά τους είναι άρρωστα. Πιστεύουν ότι ο Aγιος είναι θαυματουργός. Υπάρχει και η πρόληψη ότι αν ο παπάς σε στραβοκοιτάξει, θα είσαι κακότυχος». Μας έδειξε τα θαυματουργή εικόνα του Αγίου, που τη σκεπάζουν -εκτός από τα παραδοσιακά τάματα των Ρωμιών- και πολλά ρολόγια. «Είναι το μόνο πολύτιμο πράγμα που έχουν, και τα αφιερώνουν στον Aγιο».

«Ήρθαμε να προσευχηθούμε. Για μας κάθε τόπος του Θεού είναι ιερός, αδιάφορο αν είναι τζαμί ή εκκλησία», μας είπαν η Μιράι και η Νουρ, δασκάλες σε γερμανικό σχολείο της Πόλης. Η μία επιθυμεί παιδί, η άλλη σύζυγο. Η φίλη τους Σινέμ τις ακολούθησε, παρότι δεν είναι θρήσκα. «Δεν τα ‘χω καλά με τις θρησκείες» είπε γελώντας. Ζήτησε όμως και αυτή από τον Άγιο κάτι. «Ταξίδια. Θέλω να κάνω πολλά ταξίδια, να γυρίσω τον κόσμο» μας είπε με ενθουσιασμό. «Αυτό ζήτησα. Λέτε να πιάσει; Αν πιάσει θα αφήσω ό,τι περιουσία έχω και όση αποκτήσω στη μονή!»