Όταν το πρόβατο (γκρίζος λύκος) ξύνεται στη γκλίτσα του τσομπάνη....

Ο χάρτης της Συνθήκης των Σεβρών

Του Σταύρου Καλεντερίδη*
Το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών, του πολύ κ. Αχμέτ Νταβούτογλου, για να αποτρέψει τον "λογαριασμό" της γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσμών που αργά αλλά σταθερά έρχεται στην Τουρκία, μετά τις ομολογουμένως σοβαρές κινητοποιήσεις που έγιναν στις 19 Μαΐου στην Ελλάδα και τον κόσμο, με αποκορύφωμα τη μεγαλειώδη συγκέντρωση στην Πλατεία Αγίας Σοφίας, στη Θεσσαλονίκη, όπου μίλησε ο υπουργός δικαιοσύνης της Νότιας Αυστραλίας, Μάικλ Άτκινσον, για να εκφοβίσει την Ελλάδα, θεώρησε καλό να επαναφέρει στο προσκήνιο το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων που σύμφωνα με την τουρκική πλευρά οφείλει στην Τουρκία η Ελλάδα, για τον πόλεμο του 1919-1922.

Να υπενθυμίσουμε στην τουρκική αλλά και σε κάποιους από την ελληνική πλευρά ότι οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις αποβιβάστηκαν την περιοχή της Σμύρνης στις 21 Μαίου 1919, πολύ πιο πριν απο τις δύο συνθήκες συνθηκολόγησης (Σεβρών και Λοζάνης) και ενώ ήταν σε εξέλιξη ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος για την Ελλάδα και την Τουρκία.
Να υπενθυμίσουμε επίσης ότι στη Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) δεν πήρε μέρος η Τουρκία, άρα, με βάση το διεθνές δίκαιο, η Ελλάδα και η Τουρκία συνέχισαν να είναι εμπόλεμα μέρη.
Ο πόλεμος μεταξύ Τουρκίας, που ήταν επιτιθέμενη χώρα, μαζί με τις χώρες του Άξονα, και της Ελλάδας, έλξηξε στις 24 Ιουλίου 1923, όταν οι μέχρι τότε τυπικά εμπόλεμες χώρες υπέγραψαν την Συνθήκη της Λοζάνης. Το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου μπορεί για την πλειοψηφία των χωρρών να είχε έρθει νωρίτερα, αλλα για τις δύ χώρες ξεκάθαρα σηματοδοτήθηκε με την συνθήκη της Λοζάνης. Συνεπώς όλες οι πράξεις πολέμου έως και τότε, βάσει του διεθνούς δικαίου, θεωρούνται και θα πρέπει να εξετάζονται ως μέρος της ιστορίας μεταξύ των δύο χωρών στα πλαίσια του Α' Παγκοσμίου.
Θέτοντας το θέμα στο ιστορικό του πλαίσιο η παγκόσμια διαμάχη της εποχής και κατ' επέκτασιν η διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών ξεκίνησε με την επεκτατική πολιτική των χωρών του Άξονα (Γερμανία, Τουρκία, κλπ.) Συνεπώς τα περιστατικά στη Μικρά Ασία ήταν λογική αντίδραση των συμμαχικών δυνάμεων (συγκεκριμένα της Ελλάδας) ενάντια στην επιθετικότητα των δυνάμεων του Άξονα.
Ένα στοιχείο του πολέμου αυτού ήταν η βαρβαρότητα που επέδειξε το κίνημα των Νεοτούρκων από την πρώτη κιόλας στιγμή που κατέλαβαν την εξουσία. Συγκεκριμένα, "η Συνθήκη των Σεβρών, την οποία απέφυγε η Τουρκία, απαιτούσε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία να παραδώσει στις Συμμαχικές Δυνάμεις τους "υπεύθυνους για σφαγές που διαπάχθησαν την περίοδο αυτή". Επιπλέον στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού, το 1919, η Επιτροπή Ευθυνών και Ποινών" καταδίκαζε την Οθωμανική Αυτοκρατορία για "τις βάρβαρες και παράνομες μεθόδους πολέμου... [στα οποία συμπεριλαμβάνονται] εγκλήματα εναντίων των νόμων και των εθίμων πολέμου και εναντίων αρχών της ανθρωπότητας" (άρθρο 230).
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του Α' Παγκοσμίου ήταν το γεγονός πως οι ηττημένες δυνάμεις του Άξονα αναγκάστηκαν να πληρώσουν τεράστια ποσά σε πολεμικές αποζημειώσεις. Συγκεκριμένα, οι αποζημειώσεις που η Γερμανία αναγκάστηκε να πληρώσει στην Μ. Βρετανία και στη Γαλλία ήταν τόσο σκληρές που η οικονομική αυτή επιβάρυνση ήταν ίσως ο σημαντικότερος λόγος για την εξαθλίωση της Γερμανίας και τη συνεπακόλουθη ανάδειξη των Ναζί στη χώρα, εξέλιξη που οδήγησε στον καταστροφικότατο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορούμε, μάλιστα, να ισχυριστούμε ότι δεν έχουν υπάρξει πιο σκληρές αποζημειώσεις πολέμου στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Αντίθετα, δεν έγινε το ίδιο στην περίπτωση της Τουρκίας. Παρόλο που η Τουρκία αποτέλεσε δύναμη κατοχής στη συμμαχική Ελλάδα, ως ηττημένη δύναμη ποτέ δεν "ξεχρέωσε" το χρέος της απέναντι στη χώρα μας για την επιθετικότητά της και την σημαντικότατη ευθύνη που είχε στο ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στις βαρβαρότητες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκειά του εις βάρος της Ελλάδας αλλά και των ελληνικών πληθυσμών της Θράκης, του Πόντου και της Ανατολής.
Εκτός των παραπάνω, που αποδεικνύουν τις βαρύτατες και συνεχιζόμενες ευθύνες και υποχρεώσεις της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα και τον Ελληνισμό, να υπενθυμίσουμε στο τουρκικό υπουργείο εξωτερικών και στον κ. Νταβούτογλου ότι η Ελλάδα, φερόμενη ανόητα και προσβλητικά απέναντι στον προσφυγικό Ελληνισμό, το 1930 (συνφωνία Ε-Τ Φιλίας) αποποιήθηκε των δικαιωμάτων της στην ανταλλάξιμη περιουσία των Ελλήνων της Ανατολής, ακριβώς για να "κλείσει" το ζήτημα των λεγόμενων πολεμικών αποζημιώσεων, που καταχρηστικά, όπως εξηγήσαμε παραπάνω, επικαλέστηκε τότε και ανερυθρίαστα επικαλείται και σήμερα η τουρκική πλευρά.
Θα λέγαμε λοιπόν ότι η Τουρκία θα πρέπει να προετοιμαστεί να αποδεχτεί τα εγκλήματα που διέπραξε στο παρελθόν, γιατί η πρακτική που ακολουθεί μπορεί να προκαλέσει εξελίξεις που θα επαναφέρουν ζητήματα πολύ επώδυνα για την ίδια και το λαό της.
Εξ ού και ο επιλεγείς τίτλος...
*Ο Σταύρος Καλεντερίδης είναι πολιτικός επιστήμονας, διεθνολόγος