ΑΝΑΛΥΣΗ-Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ.

Του Egemen Özalp

Η δεκαετία του '90 αποτέλεσε σκηνή στην αλλαγή πολλών δομικών και πολιτικών εξισώσεων που σχημάτισαν με τη σειρά τους τον χαρακτήρα του 20ου αιώνα. Μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους, μεταβλήθηκε η διπολική δομή για να εδραιωθεί ένα μονοπολικό σύστημα. Ο Ρεαλισμός που θεωρείται ως η πιο δραστική θεωρία στην ανάλυση των διεθνών σχέσεων, έτυχε κριτικής επειδή δεν μπόρεσε να προβλέψει το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και με νέες θεωρίες αμφισβητήθηκαν οι αντιφάσεις που είχε.

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων κρατών σε μια έκταση 6 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων και την αλλαγή της συγκυρίας. Πάρα πολλές χώρες ήταν απροετοίμαστες στις αλλαγές από ψυχολογικής αλλά και θεσμικής άποψης. Ακόμα και μετά που οι πολιτικές της Γκλασνόστ και της Περεστρόϊκα του Γκορμπατσόφ άρχισαν να ανοίγουν στον κόσμο το κλειστό σύστημα του Σοβιέτ, δεν συνάφθηκαν απευθείας επαφές με τις σοβιετικές δημοκρατίες.


Ωστόσο η ανεξαρτητοποίηση των χωρών της Κεντρικής Ασίας (Καζαχστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιζία, Τουρκμενιστάν και Τατζικιστάν), προσέδωσαν νέα διάσταση στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε τα κράτη αυτά και όπου άνοιξε πρεσβεία. Η κοινή γλώσσα και κουλτούρα επιτάχυνε τις κρατικές και ιδιωτικές πρωτοβουλίες για την κάλυψη ενός ιστορικού κενού. Οι επισκέψεις ανωτάτου επιπέδου που πραγματοποιούνται από το 1992 καθώς και οι 500 σχεδόν διμερείς και πολύπλευρες συμφωνίες που υπογράφηκαν, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Τουρκικών Δημοκρατιών.

Συνάντηση Κορυφής των Προέδρων Τουρκόφωνων Κρατών, αποτελεί τον πιο υψηλόβαθμο συμβουλευτικό μηχανισμό μεταξύ Αζερμπαϊτζάν, Καζαχστάν, Κιργιζίας, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν και Τουρκίας. Η πρώτη συνάντηση είχε πραγματοποιηθεί το 1992 στην Άνκαρα και η όγδοη το 2006 στην Antalya (Αντάλια).

Με την έννοια αυτή η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ως προς την Κεντρική Ασία, διαμορφώνεται στα πλαίσια πέντε βασικών στόχων:

Κύριος στόχος τα πρώτα χρόνια ήταν η προσφορά στην ενίσχυση της κρατικής δομής των τουρκικών κρατών που είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους. Η Τουρκία παροτρύνει την προστασία της πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας της περιοχής καθώς και την περιφερειακή συνεργασία. Κάποιοι άλλοι βασικοί στόχοι είναι η στήριξη των οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων και η προσφορά βοήθειας στη συγχώνευση των χωρών της περιοχής με τον κόσμο καθώς και με τους ευρω-ατλαντικούς θεσμούς. Επιπλέον θεωρείται ιδιαίτερης σημασίας η ενίσχυση της ελεύθερης και ποικιλότροπης μεταφοράς των πηγών ενεργείας στις αγορές του κόσμου.

Στα πλαίσια αυτά το 1992 ιδρύθηκε ο τουρκικός Οργανισμός Ανάπτυξης και Συνεργασίας (TİKA) και σε διάστημα επτά ετών ανέπτυξε 270 σχέδια για την προσφορά τεχνικής βοήθειας και συνεργασίας. Σκοπός της ίδρυσης αυτού του φορέα ήταν η ενίσχυση της ανάπτυξης κυρίως των τουρκόφωνων χωρών αλλά και των γειτόνων της Τουρκίας.



Ο ανθρώπινος πόρος είναι η κυρίαρχη δυναμική που σχηματίζει τον κρατικό μηχανισμό και αναπτύσσει τις διακρατικές σχέσεις. Η Τουρκία απέδωσε μεγάλη σημασία στο έργο της παιδείας στην Κεντρική Ασία προκειμένου να δημιουργηθεί ο πόρος του καλλιεργημένου ανθρώπου με εγγυημένη τη συνέχειά του. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργούν με επίσημες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες, είναι σε συντονισμό με τις χώρες όπου βρίσκονται.

Αρχικά ιδρύθηκε το Τουρκο-Καζακικό Πανεπιστήμιο Hoca Ahmet Yesevi, με συμφωνία που είχε υπογραφεί μεταξύ των δύο χωρών το 1992 στην Άγκυρα. Πάνω από 20 χιλιάδες φοιτητές σπουδάζουν στο πανεπιστήμιο αυτό που έχει αυτόνομη δομή. Εξάλλου έχει ξεκινήσει ένα περιεκτικό πρόγραμμα υποτροφίας για τους φοιτητές από Κεντρική Ασία που σπουδάζουν στην Τουρκία και έχουν χορηγηθεί περίπου 18 χιλιάδες υποτροφίες. Μέχρι το 2000 έχουν ανοίξει 12 εκπαιδευτικά ιδρύματα με πρωτοβουλία του υπουργείου Εθνικής Παιδείας της Τουρκίας.

Αξιοσημείωτη είναι η προσπάθεια που καταβάλλουν επίσης τα ιδιωτικά τουρκικά σχολεία στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία τα οποία προσφέρουν παιδεία σε 3 γλώσσες, τουρκικά, αγγλικά και την γλώσσα της όποιας χώρας. Θα πρέπει να πούμε ότι ένα σημαντικό μέρος των Τούρκων καθηγητών που συμμετέχουν στην εκπαιδευτική αυτή εκστρατεία είναι εθελοντές.

Το 1993 είχε πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα μια Διάσκεψη για το Αλφάβητο και την Ορθογραφία προκειμένου οι τουρκόφωνες δημοκρατίες να έχουν ένα κοινό σύστημα γραφής. Στο τέλος των εργασιών υιοθετήθηκε ένα πλαίσιο με 33 γράμματα και με βάση το λατινικό.

Παράλληλα με τις πολιτιστικές σχέσεις, παρουσιάζουν σπουδαία εξέλιξη και οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας. Ειδικά στους τομείς της συγκοινωνίας, της επικοινωνίας και των κατασκευών.

Η Τουρκία έχει χορηγήσει δάνειο στις χώρες της περιοχής ύψους 1,2 δις Δολαρίων. Με τα δάνεια αυτά ενθαρρύνονται οι επενδύσεις Τούρκων επιχειρηματιών στην περιοχή. Δραστηριοποιούνται πάνω από 1.000 Τουρκικές εταιρείες με τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών να αγγίζει τα 3 δις Δολάρια.

Ολοένα αυξάνεται και η σημασία της οικονομίας και της πολιτικής στον 21ο αιώνα. Οι χώρες προσανατολίζονται σε νέες συνεργασίες και συμμαχίες σε θέματα πολιτισμού, ενεργείας, εξωτερικής πολιτικής και διεθνούς εμπορίου. Η Τουρκία τα 15 τελευταία χρόνια συμπληρώνει αιώνια κενά στην Κεντρική Ασία. Οι πολιτιστικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ των τουρκικών κρατών βοηθούν στην διαφύλαξη της σταθερότητας στην περιοχή και σχηματίζουν ένα αξιοσημείωτο πεδίο δράσης μεταξύ των παγκόσμιων ισορροπιών.