Ο Ομπάμα στην Άγκυρα, η Τουρκία στο διεθνές προσκήνιο

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Σύμβολο του σημαίνοντος διεθνούς ρόλου, που κατέκτησε η ‘Αγκυρα με την ανεξαρτησία και τον δυναμισμό της πολιτικής της, η επίσκεψη του Προέδρου των ΗΠΑ Ομπάμα στην Τουρκία, συνιστά επίσης και μια σημαντική, πρώτη ευκαιρία για να «σφυγμομετρηθεί» η πολιτική της Ουάσιγκτον, τόσο στη ευρύτερη Μέση Ανατολή, όσο και έναντι της Κεντρικής Ασίας, του Καυκάσου και της Ρωσίας.

Δυστυχώς είναι και μια σαφέστατη ένδειξη ολοκλήρωσης μιας πολυετούς πορείας σταδιακής απαξίωσης του διεθνούς πολιτικού βάρους της Αθήνας. Πορείας που κινδυνεύει, πιθανώς εντός του τρέχοντος έτους, να έχει δραματικές συνέπειες στα πιο ζωτικά ελληνικά εθνικά συμφέροντα. H Kυρία Κλίντον μας προϊδέασε με σαφήνεια άλλωστε όταν μετέτρεψε την εισβολή και κατοχή της Κύπρου σε πρόβλημα «απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων, άνευ αξιοσημείωτης αντίδρασης του ελληνικού πολιτικού κόσμου.
Η επίσκεψη Ομπάμα συμπίπτει με την ωρίμανση ενός μεγάλου “deal” για το κουρδικό. Η ομάδα Ομπάμα ήρθε υποσχόμενη σημαντική διαφοροποίηση της μεσανατολικής πολιτικής, μετά τον αποτυχημένο εξτρεμισμό Μπους. Πολλοί παρατηρητές εκφράζουν βέβαια σκεπτικισμό για οποιαδήποτε μεσοπρόθεσμη πιθανότητα «αποστασιοποίησης» της Ουάσιγκτον από το παντοδύναμο ισραηλινό λόμπυ, λύση του παλαιστινιακού ή συμφωνία του Ισραήλ με οποιοδήποτε, έστω και απολύτως ειρηνικό, ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Είτε έτσι όμως, είτε αλλοιώς, είναι ήδη σε εφαρμογή μια απόπειρα επανατοποθέτησης της αμερικανικής πολιτικής. Η ‘Αγκυρα, υπό τις παρούσες συνθήκες, παίζει κομβικό ρόλο και στην περίπτωση «σταθεροποιητικών» εξελίξεων, πιθανότερων άμεσα, και στην περίπτωση κλιμάκωσης της σύρραξης και εμπλοκής του Ιράν, μεσοπρόθεσμα.
‘Ένα τέτοιο, πολεμικό σενάριο, μοιάζει προς το παρόν να έχει υποχωρήσει, αλλά δεν πρέπει καθόλου να αποκλείεται με την άκρα δεξιά στην ισραηλινή κυβέρνηση και με τις δυτικές κυβερνήσεις να καταφεύγουν σε «αντικεϋνσιανισμό», απέναντι στην οικονομική κρίση. Στην πραγματικότητα, αντί να προχωρούν σε βαθιά αντικυκλική παρέμβαση κεϋνισανού τύπου, με τόνωση ζήτησης και παραγωγική ανασυγκρότηση αποπειρώνται απλώς να «σώσουν το σύστημα». Δεν εθνικοποιούν όμως τα χρεωκοπήσαντα ιδρύματα, αλλά τις ζημιές των μετόχων και διευθυντών τους, με κρατικά χρήματα, εγγυώνται δηλ. το κέρδος των τραπεζικών «κόλπων» που ακριβώς προκάλεσαν την κρίση, υποσχόμενοι αυστηρές ρυθμίσεις στο μέλλον κι αφήνοντας στους υπεύθυνους της καταστροφής τη διαχείριση του παγκόσμιου χρήματος! Αυτός ο ιδιότυπος «αντικεϋνσιανισμός» εγκυμονεί ορατό ήδη κίνδυνο κοινωνικών εκρήξεων, αλλά και δεύτερου, χειρότερου οικονομικού «τσουνάμι», που θα καταστήσει «γπητευτικότερες» μείζονες πολεμικές επιλογές.
Συνειδητοποιώντας εδώ και καιρό το αδιέξοδο της ακραία αποσταθεροποιητικής πολιτικής της στη Μέση Ανατολή, η Ουάσιγκτον υποχρεώθηκε σε σοβαρή «διόρθωση», επεξεργαζόμενη ένα σχέδιο ουσιαστικής «προτεκτοροποίησης» του ιρακινού Κουρδιστάν από την ‘Αγκυρα, που προϋποθέτει όμως τον αφοπλισμό και την εξόντωση του ΡΚΚ, της πιο ριζοσπαστικής δηλ. πτέρυγας του κουρδικού κινήματος. Ανταποκρινόμενος ήδη στο άνοιγμα Γκιουλ, που επισκέφθηκε τη Βαγδάτη για πρώτη φορά μετά 30 χρόνισα, ο Κούρδος (και ασθενής) Πρόεδρος του Ιράκ Ταλαμπανί ζήτησε από το ΡΚΚ να καταθέσει τα όπλα ή να φύγει από το Ιράκ. Μάλιστα, προγραμματίζει το ερχόμενο δίμηνο τη συγκέντρωση μιας πληθώρας κουρδικών οργανώσεων από όλο τον κόσμο, για να πιέσουν το ΡΚΚ στην κατεύθυνση αυτή. Ταυτόχρονα, οι Δημοκρατικοι θέλουν να ενεργοποιήσουν ξανά, με περισσότερη ένταση, την Τουρκία στους «δρόμους του πετρελαίου και του αερίου», προς Καύκασο και Μέση Ασία.
‘Όλα αυτά, μαζί με την μεσανατολική υπερδραστηριότητα της ‘Αγκυρας ταυτόχρονα προς Χαμάς, Συρία και Ιράν, που την αναγόρευσε σε υποψήφιο ηγέτη του αραβομουσουλμανικού κόσμου, εξασθενώντας το ισχυρό «αντιοθωμανικό» κατάλοιπο των Αράβων (με την ανοχή της Ελλάδας που έκανε ότι μπορούσε για να διαπσαθίσει ένα τεράστιο συσσωρευμένο κεφάλαιο δεκαετιών),
κάνουν αρκετούς κυβερνητικους παράγοντες στην Αθήνα να εκτιμούν ότι «τελείωσε» ο ευρωπαϊκος προσανατολισμός της ‘Αγκυρας.
«Ουδέν αναληθέστερον», υπογραμμίζουν διπλωματικοί παράγοντες στις Βρυξέλλες. ‘Όχι μόνο η μία κατεύθυνση δεν υπονομεύει, ενισχύει στην πραγματικότητα την άλλη. Το μεγαλύτερο επιχείρημα του ατλαντικού-φιλοτουρκικού λόμπυ στην ΕΕ είναι ακριβώς ο ρόλος της Τουρκίας προς Καύκασο και ανατολικά, περιμένουν μάλιστα πως και πως τις ευρωεκλογές, αναμένοντας περαιτέρω εξασθένηση των «τουρκοσκεπτικιστών». Μπορεί η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ να φαίνεται σε πολλούς άπιαστος στόχος αλλά το παιχνίδι παραμένει ανοιχτό και αβέβαιο (μήπως περίμενε κανείς ότι η ‘Αγκυρα θα αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις μην αναγνωρίζοντας την Κύπρο, μέλος της ΕΕ, με στρατό κατοχής στο έδαφός της ή με casus belli προς την Ελλάδα? Και όμως, άρχισε).
Κεμαλιστές και ισλαμιστές δεν έχουν κανένα λόγο να μη θέλουν να γίνουν μέλη ενός ισχυρού κλαμπ όπως η ΕΕ και η πείρα τους έχει δείξει ότι μπορούν συχνά να επιβάλουν εκείνοι τους όρους τους στην ‘Ενωση και όχι το αντίθετο, κι αυτό προσπαθούν να κάνουν, καταρχήν στο κυπριακό, που παραμένει και το κυριότερο εμπόδιο.
Σύμφωνα με εξαιρετικά αξιόπιστες πηγές στις Βρυξέλλες, η επιτάχυνση της τουρκικής ενταξιακής πορείας είναι (μαζί με το ενεργειακό «διαζύγιο», όσο γίνεται, Ευρώπης-Ρωσίας) κύρια επιδίωξη Ουάσιγκτον, Λονδίνου και ατλαντιστών. Θάθελαν μάλιστα την ένταξη αυτή την επόμενη διετία, πριν τις μεγάλες χρηματοδοτικές αποφάσεις της ΕΕ το 2012-13. Οι πολλαπλές αβεβαιότητες περί την τουρκική ένταξη είναι γι’ αυτούς λόγος επιτάχυνσης, όχι επιβράδυνσης, χωρίς φυσικά να σημαίνει ότι θα τα καταφέρουν υποχρεωτικά.
Αυτό εξηγεί την «πρεμούρα» επίλυσης του κυπριακού, εντός του 2009, με τη μόνη λύση που αποδέχεται ενδεχομένως η ‘Αγκυρα (γιατί μπορεί να θελήσει να την κρατήσει κι αυτήν «όμηρο» της τελικής ένταξης), αλλά και συνάδει με τα συμφέροντα Βρετανίας, ΗΠΑ, Ισραήλ στην περιοχή, όπως τα αντιλαμβάνονται, δηλαδή μια λύση παραπλήσια του σχεδίου Ανάν. Ακόμη άλλωστε κι αν δεν έχουμε ακριβώς το σχέδιο αυτό, η συζητούμενη λύση (τα βασικά στοιχεία της οποίας απεκάλυψε προ 15ημέρου ο Κ.τ.Ε.), θα γεννήσει ένα αρκετά «ιδιόμορφο» κράτος, που πότε θα προεδρεύεται από ‘Ελληνα, πότε από Τούρκο Πρόεδρο και πότε από ξένους δικαστές, όπου οι ψήφοι των πολιτών θα «σταθμίζονται» αναλόγως εθνικότητος και θα συντίθεται από δύο κράτη με δύο αστυνομίες, και μόνο νόμιμο στρατό στο έδαφός του τον βρετανικό.
Στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι οι αντιδράσεις σε μια παρόμοια «λύση» του κυπριακού θα «ξεπερασθούν» με την ενεργό στήριξη του σχεδίου από ισχυρούς επιχειρηματικούς κύκλους σε Αθήνα, ‘Αγκυρα και Λευκωσία. Στα πλαίσια αυτά και με δεδομένη και την ανάγκη επιβολής πολύ έντονων μέτρων «λιτότητας», ορισμένοι κύκλοι στις Βρυξέλλες θάβλεπαν ενδεχομένως θετικά τον σχηματισμό δικομματικής κυβέρνησης στην Αθήνα, ικανής να επιβάλει «δύσκολες» εθνικές και οικονομικές πολιτικές. Μπορεί να λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο, και στην Ελλάδα και στο Κουρδιστάν, γιατί, όπως λέει πεπειραμένος Αμερικανός διπλωμάτης « all politics is local» (κάθε πολιτική είναι τοπική)
Και μόνο πάντως η ανακίνηση θέματος συνάντησης Ταλάτ-Κλίντον, όπως και η προηγηθείσα «αεροπορική τρομοκρατία» στο Αιγαίο, ή απειλητική συμμετοχή δυτικών στην τόσο εύγλωττη άσκηση «Ηγεμών» («Κυρίαρχος») στο Αιγαίο, υποδηλώνει που θα ασκηθούν και πόσο έντονες θα είναι οι πιέσεις για ένα σύντομο, «όπως-όπως» κλείσιμο του κυπριακού (και των ελληνοτουρκικών). Η εξάντληση της καλής θέλησης από τον κ. Χριστόφια και η ελαφρώς πανικόβλητη υποχώρηση της Αθήνας στα ελληνορωσικά φαίνεται, εκ του αποτελέσματος τουλάχιστον, μάλλον να άνοιξε παρά να μείωσε την όρεξη της Ουάσιγκτον και της ‘Αγκυρας!
Μια κρισιμότατη διεθνής συγκυρία βρίσκει την Ελλάδα σε βαθύτατη εσωτερική κρίση, με τον δημόσιο, πολιτικό «διάλογο» εκφυλισμένο σε μια αλληλουχία λέξεων χωρίς νόημα και περιεχόμενο και τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας πολύ μακράν μιας τελείως απαραίτητης συνεννόησης τουλάχιστο για την υπεράσπιση των πιο ζωτικών εθνικών συμφερόντων.
ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ