Χρησιμοποιείται το «χαρτί» της αρμενικής γενοκτονίας για να αμβλύνθούν οι τουρκικές επικρίσεις κατά ΗΠΑ-Ισραήλ

Tου Αλεξανδρου Μασσαβετα
Σοκαριστικό, αλλά αληθές: η τραγωδία του συστηματικού αφανισμού ενάμισι εκατομμυρίου Αρμενίων το 1915 από τον οθωμανικό στρατό και Τούρκους και Κούρδους ατάκτους έχει μετατραπεί σε όπλο διπλωματικών παιγνίων. Διαβάζοντας τον τουρκικό και ισραηλινό Τύπο και μιλώντας με αναλυτές και διπλωμάτες στο τρίγωνο Τουρκία - Ισραήλ - ΗΠΑ αμέσως αντιλαμβάνεται κανείς πώς διάφοροι «κύκλοι» προτίθενται να χρησιμοποιήσουν το «χαρτί» της αρμενικής γενοκτονίας για να «συνετίσουν» την Τουρκία. Οι ίδιοι «κύκλοι» υπόσχονται να καταβάλουν κάθε προσπάθεια προκειμένου να «ενταφιασθεί» η αναγνώριση της Γενοκτονίας από το αμερικανικό Κογκρέσο εφόσον η Τουρκία...«πράξει τα δέοντα».

Η επίθεση στον Πέρες
Συνήθως, η όλη συζήτηση εκτινάσσεται στην επικαιρότητα καθώς πλησιάζει η επέτειος της σύλληψης των Αρμενίων διανοουμένων της Κωνσταντινούπολης στις 24 Απριλίου 1915. Θεωρείται από τους απανταχού Αρμενίους η απαρχή ενός κύκλου βιαιοτήτων και εθνικού αφανισμού. Φέτος, ωστόσο, οι σχετικές συζητήσεις άρχισαν νωρίτερα. Αιτία, η πρωτοφανής αντι-ισραηλινή έκρηξη του Τούρκου πρωθυπουργού στο Νταβός τον Ιανουάριο. Τούρκοι και Αμερικανοί αναλυτές προειδοποιούσαν ότι η προσβολή θα είχε σοβαρό αντίκτυπο στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις. Τη φραστική επίθεση του Ερντογάν θα την πληρώσει η Τουρκία ακριβά: το Ισραήλ και η εβραϊκή διασπορά και οργανώσεις στις ΗΠΑ θα άρουν την παραδοσιακή τους στήριξη στις τουρκικές προσπάθειες να μπλοκάρουν ένα ψήφισμα αναγνώρισης της Γενοκτονίας στο Κογκρέσο.
Ο έγκυρος Ομέρ Τάσπιναρ, ερευνητής του Brookings Institute στη Ουάσιγκτον, υπήρξε από τους πρώτους που έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου. Ο Τάσπιναρ επισημαίνει ότι «το Αρμενικό Ζήτημα» θα αποτελέσει πεδίο αντεπίθεσης Ισραηλινών και Αμερικανοεβραίων, που προσβλήθηκαν ανεπανόρθωτα από τον χείμαρρο προσβολών του Τούρκου πρωθυπουγού. Ο Τάσπιναρ τονίζει αυτό που όλοι γνωρίζουμε, ότι στο παρελθόν το εβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο μπλοκάρισμα των αρμενικών προσπαθειών να περάσουν ψήφισμα αναγνώρισης στο αμερικανικό Κογκρέσο στο παρελθόν. Ταυτόχρονα, η Ισραηλινή διπλωματία ενορχήστρωνε εκστρατείες υποστήριξης των θέσεων άρνησης που προπαγανδίζει το τουρκικό κράτος.
Ο Τάσπιναρ σημειώνει ότι το εβραϊκό και ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ είχε αγανακτίσει με τον Eρντογάν πολύ πριν από το Νταβός. Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών Αλί Μπαμπατζάν είχαν προβεί σε επανειλημμένες δηλώσεις καταδίκης της επιχείρησης στη Γάζα, σε τόνο τόσο έντονο ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι η στρατηγική συνεργασία Τουρκίας - Ισραήλ πνέει τα λοίσθια. Η τουρκική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον βομβαρδίστηκε με επιστολές διαμαρτυρίας εβραϊκών οργανώσεων. Ο Τάσπιναρ βλέπει στο κλίμα που έχει δημιουγηθεί την απόδειξη ότι τα παραδοσιακά φιλοτουρκικά λόμπι των ΗΠΑ δεν πρόκειται φέτος να αγωνιστούν κατά μιας πρωτοβουλίας της αμερικανικής πλευράς για ψήφισμα αναγνώρισης στο Κογκρέσο.

Δέσμευση Ομπάμα
Τόσο ο Τάσπιναρ όσο και διπλωματικές πηγές σε Ουάσιγκτον και Αγκυρα εκτιμούν ότι η αναγνώριση της Γενοκτονίας δεν είναι πλέον αποκλειστικά αρμενική υπόθεση. Ο πρόεδρος Ομπάμα, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, είναι «ένας διανοούμενος που ενδεχομένως είχε σχηματίσει άποψη για το Αρμενικό πολύ πριν ριχθεί στην κούρσα της διεκδίκησης». Ο Ομπάμα είχε δεσμευθεί προεκλογικά να προωθήσει την αναγνώριση της Γενοκτονίας, κάτι που είχε προκαλέσει νευρικότητα στην Τουρκία. Το ζήτημα, βέβαια, είναι πώς ο νέος πρόεδρος θα σταθμίσει το όφελος από την εκπλήρωση της προεκλογικής του εξαγγελίας με το ενδεχόμενο κόστος ενός ψηφίσματος ή ενός προεδρικού λόγου με την «απαγορευμένη λέξη Γενοκτονία» στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις.
Αμερικανικές εφημερίδες δημοσίευσαν απόψεις αναλυτών που εξέφραζαν τη «φρίκη» τους με τη στάση του Eρντογάν στο Νταβός, βλέποντας στα λόγια του τον εξισλαμισμό της Τουρκίας και την απομάκρυνσή της από το δυτικό στρατόπεδο. Με γλώσσα που δεν άφηνε περιθώρια αμφιβολίας, καλούσαν την Τουρκία να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, να ανοίξει τα σύνορα με την Αρμενία ως πρώτο βήμα προς αναγνώριση και να αναλάβει πρωτοβουλίες επίλυσης του Κυπριακού. Κάποιοι Τούρκοι αναλυτές είδαν απειλητικό τόνο στα δημοσιεύματα αυτά. Αλλοι αναρωτήθηκαν εάν το Ισραήλ θα μπορούσε να αντεπιτεθεί, περνώντας στην Κνεσέτ ψήφισμα αναγνώρισης της Αρμενικής Γενοκτονίας.

Το μήνυμα Μίτσελ
Δεν είναι η πρώτη φορά που η αρμενική γενοκτονία χρησιμοποιείται ως όχημα εκβιασμού για να αμβλύνει τις τουρκικές επικρίσεις κατά της πολιτικής των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Οταν στελέχη της τουρκικής κυβέρνησης χαρακτήριζαν τις επιχειρήσεις των Αμερικανών στρατιωτών στη Φελούτζα «Γενοκτονία», ο τότε Αμερικανός πρέσβης Ερικ Εντελμαν υπενθύμιζε πως «αν πρόκειται να μιλήσουμε για γενοκτονίες, έχουμε και εμείς κάτι να πούμε». Ηδη αναλυτές στην Τουρκία προσπαθούν να φανταστούν την τουρκική απάντηση σε ενδεχόμενο ψήφισμα αναγνώρισης του Κογκρέσου: κλείσιμο της βάσης του Ιντσιρλίκ για τους Αμερικανούς, πιο έντονο φλερτ με τη Χαμάς και το Ιράν.

Οι ανησυχίες ότι το «χαρτί της αναγνώρισης της Γενοκτονίας» μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ΗΠΑ και Ισραήλ για να κάψει τον Eρντογάν είναι υπερβολικές. Τα μηνύματα που κόμισε στην Αγκυρα ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το μεσανατολικό Ρόμπερτ Μίτσελ δεν είχαν ίχνος εκβιασμού. Καλούσαν την Τουρκία να επαναλάβει τις μεσολαβητικές της πρωτοβουλίες στη Μέση Ανατολή, ενώ επιβεβαίωναν τη σημασία που έχει για τις ΗΠΑ. Σε δηλώσεις του ο Eρντογάν σημείωνε ότι σε τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Ομπάμα «μίλησαν και για το Αρμενικό», χωρίς να δώσει λεπτομέρειες.

Από ισραηλινής πλευράς, δεν υφίσταται διάθεση προώθησης των αρμενικών θέσεων. Παρά την αντίδραση σημαντικού μέρους της φιλελεύθερης ισραηλινής διανόησης, οι περισσότεροι Ισραηλινοί θέλουν να διατηρήσουν το «μονοπώλιο» επί των εννοιών της Γενοκτονίας και του Ολοκαυτώματος. Η προώθηση των αρμενικών θέσεων ως χαρτί εκβιασμού κατά της Τουρκίας θα υποθήκευε το ηθικό αυτό μονοπώλιο. Πρόσφατη πρωτοβουλία, εξάλλου, της προοδευτικής διανόησης να περάσει ψήφισμα αναγνώρισης της Αρμενικής Γενοκτονίας στην Κνεσέτ απέτυχε. Μία πιο ορθολογική αντίρρηση σε τυχόν εκβιασμούς αναγνώρισης περιείχε πρόσφατο κύριο άρθρο στην έγκυρη ισραηλινή «Α - Ερετς».

Η εφημερίδα προτρέπει τις ισραηλινές αρχές να μην προβούν σε μία κυνική επίκληση της ηθικής, σαν εκείνη του Eρντογάν στο Νταβός (ο πρωθυπουργός μιας χώρας με τη φωλιά της… τόσο λερωμένη τόλμησε να παραδώσει μάθημα ηθικής στο Ισραήλ). Επισημαίνοντας ότι το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ απείλησε την ενδεχόμενη αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας, η εφημερίδα τόνισε ότι μία απόφανση περί του πώς θα πρέπει να χαρακτηρισθούν οι σφαγές του 1915 αποτελεί ζήτημα ηθικό. Επιβάλλει την εξέτασή τους σε ουδέτερο χρόνο. Οποιαδήποτε υπόνοια μιας τέτοιας εξέτασης από το Ισραήλ ή το εβραϊκό λόμπι τη στιγμή αυτή μόνο το νόημα της απειλής κατά της Τουρκίας συνεπάγεται. Μιας φθηνής απειλής, μιας πολιτικής μανούβρας που υποτιμά και ευτελίζει το μέγεθος της αρμενικής τραγωδίας, το δράμα των νεκρών και των απογόνων των επιζώντων του 1915.